Enkele vragen aan Ernst Jansz

Een tijdje terug ben ik zo brutaal geweest om een handvol vragen n.a.v. Dromen van Johanna naar Ernst Jansz te sturen. Ernst Jansz is zo vriendelijk geweest mijn vragen te beantwoorden, waarvoor dank.

Vraag: Voor Dromen van Johanna heb je twaalf nummers van Dylan vertaald. Kijkend naar deze twaalf nummers, is het eerste dat me opvalt dat tien van de twaalf nummers uit de jaren zestig stammen – de enige uitzonderingen zijn Every grain of sand / Iedere korrel zand en Red river shore / Het meisje van de rode rivier. Op je website lees ik over de keuze voor deze nummers: “Het zijn de nummers, die ik zelf altijd het mooiste heb gevonden.”
Kan ik hieruit de conclusie trekken dat je voorkeur ligt bij het werk van Dylan uit de jaren zestig?

Antwoord: Ja, ik denk het wel. De muziek uit mijn jeugd. Daar houd ik altijd een zwak voor…

Vraag: In hoeverre is de keuze voor de te vertalen nummers mede bepaald door de 'vertaalbaarheid' van de teksten?

Antwoord: Voor een deel. Als een belangrijke (refrein-)zin niet goed te vertalen is, valt het nummer sneller af.

Vraag: Zijn er nummers die je aanvankelijk wel had willen vertalen voor Dromen van Johanna, maar die uiteindelijk niet het album gehaald hebben? Zo ja, welke nummers en om welke redenen zijn deze nummers uiteindelijk niet op het album terecht gekomen?

Antwoord: Ja, met name I Want You, wat ik een van de mooiste nummers vind. Hier is duidelijk dat ik die belangrijke refreinzin I want you, niet beter dan met Ik wil je heb kunnen vertalen, en dat vond ik echt niet mooi. Iets anders heb ik er (nog) niet op gevonden. Ook ben ik begonnen aan It Ain’t Me Babe, maar daar strandde ik in het eerste couplet. Je hebt soms een vondst nodig om de moed erin te houden. Soms zonk die in mijn schoenen. Vooral omdat ik al 11 nummers vertaald had, switchte ik toen naar een ander nummer. Ik probeerde onder andere nog Ballad In Plain D en Sara. Uiteindelijk werd het Boots Of Spanish Leather.

Vraag: Op je website staat “Ik snapte niets van de teksten, maar dat maakte niets uit. Dylan's teksten hebben een soort schoonheid die je niet kunt verklaren.” Heeft het vertalen van de teksten je meer inzicht verschaft in bewuste teksten? Zo ja, hoe?

Antwoord: Jazeker. Ik begon een beetje te begrijpen waar ze over gingen, over een bepaald soort meisje (To Ramona) of een bepaald soort situatie (Visions Of Johanna). Dat nam niet weg dat een heleboel zinnen mij nog niet helder zijn. Dat zijn de geheimen die er in iedere tekst zitten, dingen die de schrijver heeft meegemaakt, samen met iemand of alleen. Of Dylan was stoned en schreef op wat hem voor de geest kwam, maar zelfs daar zitten vaak verborgen betekenissen in. In zo’n geval heb ik geprobeerd zo letterlijk mogelijk te vertalen, zodat ik het misschien eens, in een later stadium van mijn leven, wél zou begrijpen.

Vraag: Wanneer ik door je platenkast zou mogen grasduinen, wat kom ik dan van Bob Dylan tegen? Heb je echt iedere ooit door Dylan uitgebrachte noot in de kast staan, of beperkt je collectie zich tot de meest gangbare albums?

Antwoord: In het begin was ik erg gretig naar alles wat er van Dylan uit kwam. Great White Wonder, Little White Wonder, de eerste bootlegs. Maar ik heb dat op een gegeven moment opgegeven. Ik heb LP’s gekocht tot en met Planet Waves. Daarna een lange tijd niet meer. Enkele tientallen jaren geleden kocht ik al zijn gangbare platen op CD. Kortom: het meeste heb ik niet (al die ontelbare bootlegs etc.).

Vraag: Wanneer en hoe ontdekte je de muziek van Bob Dylan? Was het liefde op het eerste gehoor?

Antwoord: Ik was denk ik 15 jaar, 1963, 64. Ik hoorde de platen samen met een vriendje. Hij is nu nog mijn beste vriend en ik heb hem geschreven over elk woord dat ik vertaalde. Daar komt volgende maand een boek van.

Vraag: Ben je ooit naar een concert van Dylan geweest en, zo ja, welke concert / welke concerten? Wat voor indruk heeft het concert bij je achtergelaten?

Antwoord: Het eerste concert was op het Isle Of Wight, in 1969. Hij speelde er met The Band. Hij had al lang niet gespeeld. Het duurde uren voor hij kwam. We wachtten en wachtten. Geruchten. Hij komt niet. Hij komt met George Harrison. Toen kwam hij en begon te spelen. In een wit pak, als ik me goed herinner. Honderdduizenden langharigen. Een klein poppetje in de verte. Het was magisch. Muziek die aan kwam drijven en weer wegwaaide.
Daarna heb ik hem nog in Eindhoven zien spelen. Maar het vuur was eruit. Tot er een meisje het podium op klom en mee begon te zingen. Een roadie wilde haar het podium afduwen, maar Dylan hield hem tegen. Ze zongen samen een lied. Daarna was Dylan ineens weer vol vuur.
Nog een keer in Ahoy en in de HMH. Teleurstellend en toch weer geweldig. Volkomen authentiek. Geen concessies aan zijn publiek.

Vraag: Dromen voor Johanna bestaat niet alleen uit een cd met de 12 nummers, maar ook uit een boek en een theatertournee. Beperken de optredens in het theater zich tot de 12 nummers die ook op de cd te vinden zijn of speel je tijdens deze theatertournee ook andere nummers? Kort om: wat kan ik verwachten wanneer ik naar het theater ga om Dromen van Johanna te zien / horen?

Antwoord: Ik speel 11 nummers, lees voor en vertel over het vertalen en de verhalen die ik daarbij tegenkwam. Omdat veel nummers zo lang zijn, is 11 eigenlijk al te veel.

Vraag: om de knuppel maar in het hoenderhok te gooien: ik ben geen liefhebber van covers van Dylans nummers. Ik kan me niet herinneren ooit een cover gehoord te hebben die me niet deed verlangen naar het horen van het origineel. Waarom doe ik er toch verstandig aan om naar het theater te gaan om Dromen van Johanna te zien en waarom zou ik toch de cd moeten aanschaffen?

Antwoord: Met de CCC hebben we een aantal Dylan nummers gespeeld in een ver en recent verleden: Barbara Allen, He Was A Friend Of Mine, In The Early Morning Rain, Alberta, Corrina Corrina en nog wel een paar. Daar werd ik zelf wel gelukkig van. Ik heb nooit gedacht dat het een aanwinst zou zijn als Dylan in het Nederlands vertaald zou zijn. Ik kan alleen maar zeggen dat ik er zelf erg veel plezier aan heb beleefd. Nu de vertalingen er toch zijn, is het misschien aardig er kennis van te nemen.

Vraag: De hoes van Dromen van Johanna is duidelijk geïnspireerd op de hoes van het album Bringing it all back home. Is dit een bewuste keuze geweest, en zo ja, waarom juist Bringing it all back home?

Antwoord: Ik heb ontwerper Peter van Dongen enkele zaken ter inspiratie opgestuurd. Eén ervan was het verhaal dat Jan Cremer schreef over het ontstaan van Visions Of Johanna. Volgens mijn beste vriend uit zijn duim gezogen, maar het geeft een mooi beeld van een hotelkamer in het Chelsea Hotel in de zestiger jaren, waar Dylan toen woonde.

Vraag: Zijn er nog nummers van Dylan die je alsnog graag zou willen vertalen? Krijgt Dromen van Johanna een Dylan-gerelateerd vervolg?

Antwoord: Dat ligt niet in de planning. Ik heb alweer iets anders in mijn hoofd, maar wie weet krijg ik op een dag weer de onbedwingbare lust om iets in die richting te doen…
Ernst Jansz