Jochen Markhorst - Desolation Row; Bob Dylans poëtische brief uit 1965

Afgelopen december ging ik zitten om eindelijk een artikel over Desolation Row te schrijven. Tegen beter weten in – ik weet eigenlijk wel dat je aan zo’n monument geen recht kunt doen in de ongeveer 1500 woorden die een artikel gewoonlijk telt. Hetzelfde geldt voor songs als “Ain’t Talkin’”, “Where Are You Tonight?”, “Brownsville Girl”… te groot, te monumentaal. Maar wie weet.

Het ging meteen fout, natuurlijk. Na de eerste 1500 woorden was ik nog niet eens voorbij de titel. En dan moeten de tien twaalfregelige coupletten met de overvloedige explosie van kleurrijke figuren en verbijsterende scènes nog komen.

Kortom: het is een boek geworden. Verkrijgbaar via Amazon (https://www.amazon.de/dp/1658002091, € 8,65), en hier op de blog zal Tom ook een paar hoofdstukken publiceren. Bijgaand het eerste.

Ik wens veel leesplezier,
Jochen Markhorst

~ * ~ * ~ * ~

1        Down at the end of the Lonely Avenue of Broken Dreams

I         Heartbreak Hotel

In september 1955 schrijven Mae Boren Axton en Tommy Durden ″Heartbreak Hotel″. Het verhaal erachter is inmiddels een urban legend; een anonieme hotelgast verbrandt zijn identiteitspapieren en springt uit het hotelraam zijn dood tegemoet. Op zijn afscheidsbrief staat alleen “I walk a lonely street”. Tommy of Mae (beiden claimen het idee) wordt geraakt door het krantenbericht in de Miami Herald daarover, herdopen het hotel tot Heartbreak Hotel, en de eerste nummer-1-hit voor Elvis staat in de steigers:

Well, since my baby left me
I found a new place to dwell
It's down at the end of Lonely Street
At Heartbreak Hotel

Een mooi verhaal, en beide songschrijvers vertellen het zelf vaak genoeg, maar het is maar half waar. Of minder dan half waar, zelfs. Onderzoeksjournalist Randy Owen duikt in 2016 de geschiedenis in en kan om te beginnen dat inspirerende krantenbericht uit de Miami Herald nergens vinden. Wel vindt hij het tragische verhaal van Alvin Krolik.

Krolik is een kleine misdadiger uit Chicago die zichzelf, na een serie gewapende roofovervallen van hotels, restaurant en slijterijen, in november 1953 aangeeft bij de politie. Hij is een Bekeerde Zondaar, de politie ziet maatschappelijk nut in openheid en haalt de krant erbij. In de Chicago Daily Tribune verschijnt een geënsceneerde foto van het verhoor en wordt Krolik geciteerd. Frustratie en hartenpijn over zijn mislukte huwelijk met Agnes, zo vertelt Krolik, hebben hem in een criminele, neerwaartse spiraal geduwd. Maar hij heeft schuldgevoelens, angstaanvallen en spijt. En heeft zelfs al zijn memoires geschreven “om anderen voor dit lot te behoeden”.

De woorden waarmee hij zij autobiografie aanprijst halen de landelijke kranten:

“If you stand on a corner with a pack of cigarettes or a bottle and have nothing to do in life, I suggest you sit down and think. This is the story of a person who walked a lonely street. I hope this will help someone in the future.”

… en de kranten koppen dan al: The Man Who Walked Lonely Street. De rechter laat zich ook ontroeren en Alvin komt er vanaf met een symbolische gevangenisstraf.

Twee jaar later, eind augustus 1955, haalt hij de kranten weer. Op een zaterdagavond in El Paso, Texas, stapt Alvin Krolik gewapend en wel een drankhandel binnen. Eigenaar Delta Pinney heeft vaker met dit bijltje gehakt. Vóór Alvin heeft Pinney al een keer of acht een overvaller neergeschoten (de tellingen lopen uiteen). De schietgrage drankhandelaar grijpt onder de toonbank naar twee van zijn acht verborgen, geladen pistolen aldaar, en doorzeeft Krolik met negen kogels. Alvin sterft ter plekke.

Een tiental Amerikaanse kranten in Texas, North Carolina en Alabama  doet verslag van dit bloederige voorval, met koppen en ondertitels die variëren op Kroliks eigen slogan van twee jaar daarvoor: The Story Of The Man Who Walked Lonely Street. Niet de Miami Herald, maar op de een of andere manier zullen songschrijvers Durden en Axton het hebben gezien of gehoord - ″Heartbreak Hotel″ wordt twee weken na dit voorval geschreven. 

II        Lonely Street

Het is een krachtig, aansprekend beeld. In diezelfde weken schrijft Doc Pomus ″Lonely Avenue″, dat een half jaar later zijn doorbraak betekent als Ray Charles een grote hit ermee scoort, Baker Knight schrijft ″Lonesome Town″ voor Ricky Nelson, het lied dat vijftig jaar later nog steeds op een voetstuk staat bij Dylan, en ook in 1958 neemt Kitty Wells ″Lonely Street″ op, waarmee Andy Williams een jaar later flink zal scoren.

De ontvankelijkheid ervoor, voor “eenzame straat” als metafoor voor troosteloosheid, verlatenheid, is vermoedelijk gelegd door de hit ″Boulevard Of Broken Dreams″ uit 1933. Geschreven door het duo Al Dubin en de legendarische componist Harry Warren (″Chattanooga Choo Choo″, ″On The Atkinson, Topeka And Santa Fe″, ″Jeepers Creepers″) voor de weinig indrukwekkende film Moulin Rouge, die a snel in de schaduw van het succes van het lied verdwijnt.

Het is een aantrekkelijke tango en een flinke hit, maar de ware sterkhouder is natuurlijk de gouden vondst van tekstschrijver Al Dubin. ″Boulevard Of Broken Dreams″ dringt vrijwel meteen als uitdrukking door tot het dagelijks idioom en heeft vandaag spreekwoordstatus.

Het inspireert tot een reeks varianten. Hank Williams zwerft over een ″Lost Highway″ (1949), de Stanley Brothers inspireren Dylan met een ongelukkig dolen over de ″Highway Of Regret″ (1959). Daartussen introduceert de crimineel Alvin Krolik dus zijn variant, de ″Lonely Street″.

En in 1965 zoekt en vindt Elvis-, Stanley Brothers- en Hank Williamsfan Bob Dylan dan zijn eigen straatnaam met eenzelfde metaforische lading: “Desolation Row”.

III       Kerouacs Desolation

Voor de specifieke woordkeus Desolation en Row wijzen de meeste commentatoren wel naar Kerouacs Desolation Angels (gepubliceerd mei 1965, een maand of twee hierna schrijft Dylan zijn song) en naar John Steinbecks Cannery Row (1945).

Met enige goede wil vallen er wel wat lijntjes van Steinbecks werk naar Dylan te leggen, maar al te significant zijn ze niet. De veelheid aan kleurrijke karakters, de zelfkantsfeer en het woord “row”, dat is het wel zo’n beetje. Anderzijds: wél significant is het letterlijke opduiken, geen half jaar later, van Cannery Row in ″Sad-Eyed Lady Of The Lowlands″(“With your sheet-metal memory of Cannery Row”). Maar dat lijkt, getuige Joan Baez’ autobiografie And A Voice To Sing With (1987), een echo van een verliefde zomer te zijn:

“When you came to stay in Carmel Valley, we went to coffee houses on

Cannery Row, drove up and down the Big Sur coast, and bought an upright

piano for two hundred dollars.”

Kerouac zit dieper onder Dylans huid en überhaupt is de invloed van de Beat Poet op de bard goed gedocumenteerd. Intimus Allen Ginsberg analyseert in 1994: “I know Kerouac was a major inspiration for him as a poet” en op de herdrukken van Kerouacs On The Road staat sinds de eenentwintigste eeuw een citaat uit het Dylaninterview van Elliott Mintz (juni ’87):

“I read On The Road in maybe 1959. It changed my life like it changed everyone else’s.”

Boek- en gedichttitels van Kerouac zijn sowieso een rode draad in Dylans catalogus. On The Road wordt ongefilterd gekopieerd (″On The Road Again″, 1965), The Subterraneans echoot in ″Subterranean Homesick Blues″, gedichttitels van Kerouac resoneren in nog meer songs en hetzelfde geldt voor specifieke uitdrukkingen en afwijkende woordkeus. “Housing Project Hill” in ″Just Like Tom Thumb’s Blues″ komt letterlijk uit Desolation Angels, bijvoorbeeld.

Op zijn website over Jack Kerouac, Dharma beat (dharmabeat.com/kerouaccorner), presenteert de Engelse Kerouac-kenner Dave Moore nog meer vondsten. Zoals de uitroep in hoofdstuk 81, They sin by lifelessness!, die geparafraseerd terugkeert in Dylans ″Desolation Row″ (“her sin is her lifelessness”) en Dylan leent de perfect image of a priest uit hoofdstuk 92, waarin het personage David overigens ook wordt vergeleken met St. Augustine - weer een naam die bij Dylan zal resoneren.

Vooral die letterlijke en bijna-letterlijke toe-eigeningen demonstreren dat Dylan Kerouacs boek op zijn nachtkastje heeft liggen ten tijde van de conceptie van “Desolation Row” en in de twee maanden tussen verschijnen van het boek en het ontstaan van de song heeft verslonden. In Kerouacs werk komen de woorden desolation en desolate vijfentachtig keer voor, dus het is wel aannemelijk dat het begrip desolation zich heeft vastgehaakt in het creatieve deel van Dylans springerige geest.

IV       Row

Het betekenisdragende deel van de straatnaam heeft de dichter, die naar zijn eigen variant van Lonely Street zoekt, daarmee wel te pakken. Dan mist alleen nog de soortaanduiding. “Desolation Street”? Of “Desolation Avenue”? Road, Boulevard of Lane? Place, Drive, Way?

Voor een dichter voor wie de sound belangrijker is dan de semantische inhoud, ligt “boulevard” misschien het meest voor de hand, maar Dylan passeert die variant. Tot genoegen van The Sweet, de glamrockband die in 1973 een artistiek en commercieel hoogtepunt bereikt en het derde album dan Desolation Boulevard kan noemen (met hits als "Ballroom Blitz" en "The Six Teens").

De dichter is gevoeliger voor “row”, en dat is ook wel te herleiden. Behalve die link naar een bewonderd literair werk, Cannery Row, zal de wandelende muziekencyclopedie annex jukebox Bob Dylan het goede gevoel bij “row” hebben dankzij zijn liedbagage.

Gershwins Porgy & Bess bezoeken Catfish Row, bijvoorbeeld, maar eerder nog denkt Dylan aan Woody Guthrie’s “Buffalo Skinner”:

Our trip it was a pleasant one
As we hit the Westward Row
Until we struck ol' Boggy Creek
In old New Mexico

… het lied dat hij in de Basement zal zingen (met een andere titel, "The Hills Of Mexico") en waarnaar hij in zijn Nobelprijsspeech verwijst als hij verklapt welke songs hem de “lingo” hebben geleerd (“you saw the Titanic sink in a boggy creek”).

Daarbovenop komt vermoedelijk - toch ook - de semantische lading. Death Row, de benaming voor het cellenblok met de ter dood veroordeelden, is heel gangbaar en sluit gevoelsmatig goed aan bij de ondergangssfeer die Dylan in het gedicht wil uitdrukken, en Skid Row is al nog langer een ingeburgerd begrip in het Amerikaanse vocabulaire, een synoniem voor zelfkant, voor achterbuurt, voor getto. “Skid Row” wordt ook vaak genoemd in Desolation Angels, trouwens - veertien keer maar liefst.

En daarmee is Dylan er wel. Hij heeft een originele, welluidende straatnaam met de gezochte symbolische lading, met de kracht van een allegorie. Én met veel rijmmogelijkheden - niet onbelangrijk voor een woordcombinatie die als een stokregel elk couplet zal afsluiten. “Desolation Row… ja, it sounds good. And you want your songs to sound good.”

~ * ~ * ~ * ~

Gelijk met de Nederlandse editie van Desolation Row; Bob Dylans poëtische brief uit 1965 verschijnt er een Engelse vertaling, zie hier.

Naast de papieren versie is er ook een kindle-editie: Nederlands, Engels.