Series Of Dreams (1989) - door Jochen

Series Of Dreams (1989)

Hij droomt wat af, onze held. Bladerend door de verzamelde liedteksten blijken dromen en droombeschrijvingen tot de constanten in de catalogus te behoren. Na droefgeestige, vrolijke en duistere dromen zoals in “Bob Dylan’s Dream”, “Talkin’ World War III Blues” en “To Ramona” zijn we op Bringing It All Back Home (1965) al bij “Bob Dylan’s 115th Dream” beland. En het houdt niet op, daarna. Weliswaar verzucht de dichter koket in de laatste groef, in It’s Alright, Ma: “And if my thought-dreams could be seen, they’d probably put my head in a guillotine”, maar dat weerhoudt hem niet, de vijftig jaar hierna. Sint Augustinus verschijnt voor het nachtelijke geestesoog, in “Time Passes Slowly” (1970) ervaart de verteller tijd niet alleen “here in the mountains” vertraagd, maar ook “when you’re lost in a dream”, Durango (1975) is een bloederige nachtmerrie, Jokerman is een dream twister, in “Born In Time” is het liefdespaar niet van sterrenstof, maar van dromen gemaakt en zo gaat het maar door. Nog op Tempest (2012) droomt de watchman de ondergang van de Titanic en op de geleende liedjes van Shadows In The Night (2015) is het ook weer raak (in “Some Enchanted Evening” en “Full Moon And Empty Arms”, onder andere).
In de verzamelde werken van de meester vinden we, kortom, Series Of Dreams.

Het is een van de meer inhoudelijke raakvlakken met het werk van Arthur Rimbaud (1854-1891), in wiens betrekkelijk overzichtelijke oeuvre ook al de ene rêverie op de andere volgt. Ze delen hun dromen zelfs, af en toe. Rimbaud droomt van oorlog (in Illuminations XXXIX: Guerre – “C’est aussi simple qu’une phrase musicale”), zoals Dylan in Talkin’ World War doet, de Tom Thumb van de Fransman is een dromer. De regisseur van de fascinerende videoclip bij “Series Of Dreams” voelt de connectie goed aan; in de slotseconden van de clip monteert Meiert Avis het bekende jeugdportret van Rimbaud voor een mijmerende Dylan, vluchtig verschijnen en verdwijnen letters in beeld: BLACK A, WHITE E, RED I, GREEN U en BLUE O: de Alchimie du verbe, het tweede délire uit Un Saison En Enfer (1873). Het pas 19-jarige genie definieert hier poëzie alsof hij het over Dylans beste werk heeft:

Ik bedacht de kleur van de klinkers! – A zwart, E wit, I rood, O blauw, U groen. – Ik reguleerde de vorm en de beweging van elke medeklinker met instinctieve ritmes, en verbeeldde me een poëtische taal uit te vinden, die op een dag toegankelijk zou zijn voor alle zintuigen. Ik behield me de vertaalrechten voor.
Aanvankelijk was het academisch. Ik schreef over stiltes, nachten, ik verwoordde het onverwoordbare. Ik beschreef duizelingen.

De zielsverwantschap wordt ook in de Dylanfilm I’m Not There (2007) erkend. Eén van Dylans incarnaties uit die intrigerende rolprent is een eveneens 19-jarige “Arthur Rimbaud”, meesterlijk vertolkt door Ben Whishaw, hautain en kwetsbaar in één. Hij krijgt ook de meest dankbare teksten, de mooiste one-liners en aforismen uit hoesteksten, interviews en persconferenties. Daaronder die ene uit Sheltons No Direction Home, die de Rimbaud-Dylanconnectie zo fraai onder woorden brengt:

Toch is nu juist “Series Of Dreams” een atypische liedtekst in de serie droomsongs van de bard. Geen uitzinnigheden zoals in de jaren ’60, noch de mystiekerige, verstilde droomverwijzingen uit de zeventiger en tachtiger jaren – hier administreert de dichter bijna klinisch de grote lijnen van een viertal dromen, enige couleur verlenen details als een opgevouwen paraplu en de regieaanwijzingen zoals de versnelde tijd (in een andere versie overigens juist vertraagde tijd) en bovendien bezweert ons de verteller: het is niet al te bijzonder en al helemáál niet too scientific, allemaal.

Dat laatste valt nog te bezien. De grondlegger van de wetenschappelijke droomduiding, Sigmund Freud, zou er wel raad mee weten. Sowieso is elke series of dreams gerelateerd, leert hij op pagina 171 van zijn Traumdeutung (1899), en ondanks het gebrek aan details valt wel te voorspellen in welke richting Freuds analyse zou wijzen. De paraplu symboliseert uiteraard het mannelijk lid (“des der Erektion vergleichbaren Aufspannens wegen”), “klimmen” staat voor De Daad en “rennen” voor angst – angst om te sterven, doorgaans, maar hier zou Herr Doktor vermoedelijk eerder richting bindingsangst sturen. De paraplu blijft immers opgevouwen, de burning numbers symboliseren het vlieden der jaren, to witness duidt op verwijtbare passiviteit.
Een coherente, een specific duiding wordt het echter niet, daarin heeft Dylan gelijk. En dat is ook goed zo; de dichter beschrijft hier immers niet een droom, ook geen serie van dromen, maar thematiseert, na al die bizarre, melancholische, visionaire en romantische dromen in zijn oeuvre, nu eens het dromen an sich.

Het lot van het lied is inmiddels genoegzaam bekend. Opgenomen tijdens de Oh Mercy sessies, maar tot ontsteltenis van de betrokkenen en wanhoop van producer Lanois weigert Dylan het op de plaat te zetten. Zijn motieven, zoals verwoord in de autobiografie Chronicles, zijn weer eens onnavolgbaar. Na de opname oppert Lanois zoiets als het omdraaien van de bridge en de coupletten. Dylan overweegt het, begrijpt wat zijn producer bedoelt, maar verwerpt het idee dan: “I felt like it was fine the way it was,” en dan is patsboem het lied opeens exit. Wonderlijk.
Zijn kritiek op Lanois’ aanpak van dat andere verworpen meesterwerk, “Mississippi” uit 1997, lijkt dan veel meer op zijn onbehagen bij “Series Of Dreams” te doelen: “Hij vond het te alledaags. Hij duwde het een Afro-polyritmische richting op – multiritmisch drumwerk en zo. (…) Lanois had zo z’n eigen kijk op zaken, en uiteindelijk moest ik het verwerpen omdat ik het niet in zo’n stoomketel van drumtheorie ten onder wilde laten gaan.”
Een Mississippi-opname met ‘multi-ritmisch drumwerk’ is niet bekend, maar de officiële uitgaven van “Series Of Dreams” (op The Bootleg Series 1-3 en op Tell-Tale Signs) passen wel bij die omschrijving. Maar juist dat opmerkelijke drumwerk is zo onderscheidend. Het hele arrangement, maar vooral de percussie, verleent het lied de majesteitelijke grandeur die de nuchtere, relativerende tekst het ontzegt. Oh Mercy was mét “Series Of Dreams” inderdaad een prachtiger album geweest, daarin heeft Lanois ontegenzeggelijk gelijk.

Het is een betoverende song. Des te opmerkelijker is het, dat het maar relatief weinig covers kent. Moeilijk te verbeteren of te evenaren, dat zal het zijn. De meeste covers blijven angstig dicht bij de bron, en dan vooral voor wat betreft voortrollende drumlawine en de stuwende bas. De enkele navolger die daarvan afwijkt, het Antwerpse collectief Zita Swoon bijvoorbeeld (op Big City, 2007), is heus heel aantrekkelijk, maar mist meteen die grootsheid van het origineel. Nee, dan wint toch de kopie van de Italiaanse grootmeester Francesco De Gregori. Vertalingen werken weliswaar zelden bij Dylansongs, maar al eerder, bij De Gregori’s versie van “If You See Her, Say Hello” (“Non Dirle Che Non E' Cosi”, op Masked And Anonymous, 2003) bleek dat het Italiaans van de Romeinse ‘Principe dei cantautori’ de uitzondering is. Behalve die vertaling voegt zijn “Una Serie Di Sogni” eigenlijk weinig toe, maar het is genoeg om weer gefascineerd te raken. Van de schitterende huldeplaat De Gregori Canta Bob Dylan - Amore E Furto (2015), waarop ook tamelijk trouwe, maar voortreffelijke covers als “Dignità”, “Tweedle Dum & Tweedle Dee” en “Via Della Povertà” glanzen.

Series of Dreams
I was thinking of a series of dreams
Where nothing comes up to the top
Everything stays down where it’s wounded
And comes to a permanent stop
Wasn’t thinking of anything specific
Like in a dream, when someone wakes up and screams
Nothing too very scientific
Just thinking of a series of dreams

Thinking of a series of dreams
Where the time and the tempo fly
And there’s no exit in any direction
’Cept the one that you can’t see with your eyes
Wasn’t making any great connection
Wasn’t falling for any intricate scheme
Nothing that would pass inspection
Just thinking of a series of dreams

Dreams where the umbrella is folded
Into the path you are hurled
And the cards are no good that you’re holding
Unless they’re from another world

In one, numbers were burning
In another, I witnessed a crime
In one, I was running, and in another
All I seemed to be doing was climb
Wasn’t looking for any special assistance
Not going to any great extremes
I’d already gone the distance
Just thinking of a series of dreams