de hoezen #18 - door Patrick Roefflaer

21 – Slow Train Coming

Uitgebracht: 20 augustus 1979
Tekening: Catherine Kanner
Fotograaf achterzijde: Nick Saxton
Fotograaf binnenhoes: Morgan Renard
Art-director: Wm. Stetz (William Stetz)
Visual coordinator: Tony Lane



“Afgekeurde ontwerpen”

The Bootleg Series Vol. 13: Trouble No More 1979–1981 is helemaal gewijd aan de periode dat Dylan herboren werd als Christen. Die nieuwe geloofsovertuiging deelde hij met de wereld,  middels de studioplaten Slow Train Coming, Saved en Shot of Love.  Ter promotie van die nieuwe box set, verscheen in november 2017 op bobdylan.com een pagina in de vorm van een glasraam, met daarin afbeeldingen waarop je kan doorklikken naar ‘nooit vertoonde memorabilia uit de periode’: http://troublenomore.bobdylan.com/

In het rechter deel van het glasraam zijn twee afbeelding te vinden van afgekeurde ontwerpen voor de hoes van Slow Train Coming. Zo is de vijfde afbeelding (vanaf boven geteld) een aquarel van een profeet, met een staf/bloem in zijn rechterhand. Rechtsonder staat vermeld dat het werk is ontworpen door William Stetz en uitgevoerd door “Canner” [sic]. Het andere ontwerp (het achtste vanaf boven) is enkel toegeschreven aan Wm Stetz en stelt een gelijkaardige profeet voor, die van rechts naar links een treinspoor volgt. Achter hem aan lopen zijn volgelingen, netjes op een rij.

Op zoek naar meer info over deze werktekeningen, heb ik William Stetz gecontacteerd. Het blijkt dat hij geen van beide “afgekeurde voorstellen” ooit heeft gezien. “…hoewel ik later zelf gelijkaardige illustraties heb gemaakt, als voorstellen voor Dylans album Saved, zijn geen van de tekeningen op deze webpagina van mij en voor zover ik weet ook niet van Catherine Kanner.” In een volgende mail benadrukt hij nogmaals: “De typografie IS van mij, maar ik heb niet het idee dat de figuratieve illustraties enig verband hebben met het werk van Catherine of mezelf.”

Catherine Kanner reageert even verbaasd: “Ik kan je absoluut verzekeren dat ik slechts één kunstwerk heb gemaakt voor de hoes van Bob Dylans Slow Train Coming. Er werden geen schetsen ingeleverd. Er is enkel de afgewerkte pentekening die is gebruikt voor de hoes.”
Ze laat weten stappen te zullen ondernemen om haar naam verwijderd te zien van die “afgekeurde schetsen”.


Art-director: Wm. Stetz

William Stetz (roepnaam Bill) is een grafisch ontwerper en fotograaf uit Chicago. Als 25-jarige trekt hij naar Los Angeles waar hij aan de slag gaat ontwerper van posters voor toneelstukken en films. Daarnaast maakt hij ook wat hoesontwerpen voor lokale bands. Hoewel daar geen bekende namen tussen zitten, moet toch eentje daarvan de aandacht hebben getrokken van Bob Dylan - of iemand uit zijn entourage. 

In een mail van 14 mei 2019 doet Bill Stetz zijn verhaal.

‘Ik werd betrokken in het ontwerp project voor  Bob Dylan door Jude Elliott, het liefje van mijn vriend David Stafford. Jude werkte als assistente voor Bob Dylan, die een studio was begonnen in  Santa Monica -Venice, CA op Main Street [Rundown Studios]. Jude wist dat ik designer en fotograaf was en vroeg of ik wat ideeën kon aanleveren voor Bob, voor zijn nieuwe elpee – de eerste met een Christelijk thema. Dylan was toen bij de [platenmaatschappij] CBS en hoewel ik dus uiteindelijk  voor CBS werkte, was het Dylan zelf die het concept met me besprak tot aan de productie fase, waarbij CBS het overnam.

Ergens op een voormiddag sprak ik af met Jude in het gebouw aan Main Street. Ze leidde me naar de loft op de tweede verdieping en vandaar naar een kleine, onafgewerkte ruimte aan de straatkant. Daar vond mijn eerste ontmoeting met Dylan plaats. Toen hij binnen kwam viel me op dat hij een stuk kleiner is, dan ik had verwacht. Ik ben 1,80 m en hij was veel kleiner en mager.
Jude introduceerde ons en ging dan weg. Zakelijk stak ik mijn hand uit, maar ik voelde onmiddellijk aan dat hij niet de gewoonte had handen te schudden. Toch aanvaarde hij mijn uitgestoken hand en we mompelden beiden wat.

Dylan stond in de kale ruimte, met zijn rug voor het raam, waardoor ik hem eerder zag als een silhouet. Hij sprak zacht en zei niet veel. Hij wou me wat laten horen van zijn nieuwe plaat (Slow Train Coming) om me een idee te geven. Hij haalde een cassette tevoorschijn  - die ik niet mocht meenemen. Ik herinner me dat hij een kleine draagbare cassette speler gebruikte. Hij draaide ‘Gotta Serve Somebody’ en we stonden zwijgend naast mekaar terwijl de song weerklonk. Daarna ging hij weg, terwijl ik verder luisterde.
Dylan zei geen woord over welke richting het hoesontwerp uit moest. Het ging uitsluitend om de muziek. Hij gaf me carte blanche om met een voorstel te komen.  Ik had op geen enkel moment het gevoel dat er nog iemand anders met hetzelfde bezig was.  De druk die ik voelde was daarom louter om met iets goed te komen voor een artiest die ik respecteerde en al zo lang bewonderde. De pretentieloze houding van Dylan liet me toe om me helemaal te concentreren om mijn eigen ideeën.
Ik stapte het gebouw uit en ging aan de slag.

Dikwijls zijn de eerste ideeën de beste. De naam Slow Train Coming roept vanzelf een beeld op van een trein: vooruitgang, een voorwaartse beweging, vooruitstrevende ideeën, mensen, krachten die iets teweeg brengen. Een trein is een trein – en alles wat daarbij hoort. Maar deze trein is een spirituele beweging, overtuiging… de krachten van mens én God. Deze plaat was Dylans visie op religie: Christendom. Zo kwam ik bij het idee een kruis te maken van de houweel en de “slow train” de beweging van de mensheid over het spoor dat wordt aangelegd door een arbeider met een kruis die de nagel in de sporen slaat.‘

Omdat ik zelf de expertise niet had om het idee op papier te zetten, huurde ik een illustrator in. Catherine Kanner kende ik nog van vroeger.'

Hier laten we even Catherine zelf aan het woord. Zij deed haar verhaal in maart 2008, aan Cover Story: ‘Vers van school begon ik in Los Angeles  bij een firma die filmtitels verzorgde. Daarna groeide ik door naar een permanente carrière als freelance illustrator en vormgever waarbij ik regelmatig werkte voor de "Opinion" sectie van de Los Angeles Times. Wekelijks illustreerde ik mijn hoofdartikel met een pentekening.
Op een ochtend ontving ik opeens een telefoontje van iemand waarmee ik had samengewerkt tijdens mijn filmtitels periode (sorry, zijn naam ben ik kwijt – [Bill Stetz, dus]). Hij was ook weg daar en had mijn werk gezien in de Times. “Laat alles vallen,” riep hij. “Ik heb een fantastische opdracht voor jou.” Bleek dat hij als freelance designer aan de slag was en iemand kende bij Columbia Records.  Hij kwam langs en vertelde me dat de kans er in zat om een hoes te ontwerpen voor Bob Dylan, […]  maar dat het wel nog voor de avond klaar moest zijn.
Het concept, zoals hij het mij voorstelde, was erg specifiek. Hij legde uit dat op deze elpee, Dylan zowel in de teksten als de muziek, de Christelijke leer onderzocht. Ik was erg verbaasd hierover.

Grafisch moest het er uitzien als een gravure – iets waar mijn specialiteit, pentekening, nauw bij aansluit. Dylan [sic] had een duidelijke beschrijving gegeven van wat hij wou: een stoomtrein die nadert over een spoor dat nog wordt aangelegd door een aantal werklui. Op de voorgrond is er iemand met een houweel. Dat was een symbolische voorstelling van het kruis. Oorspronkelijk tekende ik een normaal houweel, maar ik herinner me dat mijn vriend er op aandrong dat ik de top moest verlengen zodat het meer leek op een kruis. Ik vond het er over en wou een subtiele aanpak, maar uiteindelijk bleef het de verlengde versie.

Het was die namiddag klaar en mijn vriend nam het mee. Ik zag het nooit meer terug. Ik heb nooit iemand van de platenfirma ontmoet, en Dylan zelf zeker niet.‘

Bill Stetz bevestigt dat hij voortdurend bij Catherine Kanner is gebleven om haar aanwijzingen te geven. ‘De illustratie is het resultaat van een aantal afzonderlijke tekeningen die werden herwerkt, uitgeknipt en samengebracht als een puzzel om zo het uiteindelijke resultaat te verkrijgen. Ik heb de originele stukken nog steeds in mijn bezit. Al zien die stukken er, na al die jaren, niet erg goed meer uit.
Voor de presentatie maakte ik een foto van de compositie en legde die dan over een bruin karton met de afmetingen van de hoes. Dit gaf het effect van een oude gravure op door de tijd verkleurd papier.’

‘[Stetz] leverde de illustratie in bij Columbia Records,’ gaat Catherine verder. ‘Zowat een week later hoorde ik van hem dat Dylan de tekening had goedgekeurd! Hij stond er op de tekening te gebruiken, hoewel de platenfirma met andere voorstellen was gekomen. Ik hoorde dat ze hun eigen team er op hadden gezet, om nieuwe  ontwerpen te maken, in dezelfde stijl als de mijne. (!!)’

In een van de mails die Catherine me zond, suggereert ze dat de “afgekeurde ontwerpen” op Dylans site deze voorstellen van de CBS staf zijn, gemaakt in de stijl van het werk van Catherine en Bill. ‘Ik kan dit niet bevestigen, maar dit zou een verklaring kunnen zijn. Nogmaals: ik heb geen schetsen gemaakt. Enkel het uiteindelijk goedgekeurde en gebruikte werk.’

Stetz gaat verder: ‘Ik heb nooit rechtstreeks van Bob Dylan gehoord wat hij er van vond. Het moet indruk hebben gemaakt, want de art director van CBS contacteerde me om het contract af te handelen om het werk aan te kopen. Jude had de indruk dat Dylan het werk goed vond, dus dat vond ik erg fijn.’

Die art-director is Tony Lane, voormalige chef layout bij Rolling Stone, maar sinds kort hoofd bij CBS. ‘Tony Lane vroeg me of ik aangeduid wilde worden als Art Director’, schrijft Bill Stetz, ‘maar naïef als ik was, stelde ik voor om er “cover design and concept” van te maken. Dat omschrijft precies wat ik gedaan had en het is ook zo afgedrukt door Columbia.’
Ik had geen inbreng bij de foto’s of de tekst op de achterhoes. Ik presenteerde enkel de illustratie en typografie voor de voorzijde van de hoes, als een afgewerkte layout over een papieren achtergrond. Hetgeen ik inleverde “zag” er exact uit zoals de hoes is uitgebracht. Later zag ik de complete hoes met de foto’s en de teksten en zo. Ik had het geheel kunnen verzorgen, maar dat werd me niet gevraagd. Ik voelde dat er spanning in de lucht hing, toen ik samen zat met Art Director Tony Lane, dat ik, als buitenstaander bij CBS,  de hoes mocht verzorgen, enkel omdat Bob Dylan er op stond. Dat is louter een gevoel, dat ik verder nergens mee kan staven.’

In een interview bevestigde Tony Lane, dat er binnen de staf van de platenmaatschappij langdurig overleg werd hoe duidelijk de boodschap gepresenteerd moest worden. “Ze waren doodsbang dat ze hun vaste kern aan Dylanfans zouden verliezen.’ Hij herinnert zich goed dat Bob over zichzelf in de derde persoon sprak terwijl hij suggesties over hoesontwerp, typografie en hoesteksten gaf.
Sprak  Dylan misschien over de ideeën van Stetz?

‘Ik ben blij dat het kunstwerk is gebruikt’, besluit Bill Stetz. ‘Ik ben er erg trots op. Ik beschouw Bob Dylan als een van de grootste kunstenaars van deze tijd en ben erg verheugd een bijdrage te hebben kunnen leveren aan zijn werk.’

In 2013 werd Catherine Kanner opgenomen in de Album Cover Hall of Fame voor haar illustratie op  Bob Dylans Slow Train Coming.
‘In de loop der jaren hebben Dylanologen mijn illustratie geanalyseerd’, vertelt Kanner nog. ‘Ze zien er allerhande  mystieke bedoelingen en boodschappen in. In Italië heb ik eens aan zo’n groep uitgelegd dat mijn compositie enkel “het verhaal vertelt”. Er zit geen diepere betekenis achter.’ 



De foto op de achterzijde

Ook op de achterzijde is het kruis prominent aanwezig, in een foto van een man met een zeilboot. De foto is het werk van Nick Saxton (die later video heeft geregisseerd voor Michael Jackson). Saxton is overigens, net als Tony Lane, in die periode ‘nauw betrokken bij een geheime Bijbelstudie’.

Voor het boek Restless Pilgrim: The Spiritual Journey of Bob Dylan (2002), interviewde Scott M. Marshall de fotograaf Nick Saxton. Saxton vertelde hem dat de afgebeelde boot op of nabij de Amazone lag en dat de mysterieuze figuur niet Dylan is, maar Gary Wright. Saxton had die foto gemaakt voor de hoes van diens elpee Headin’ Home (1979), waarop een andere foto staat van Gary op een boot.  Op de een of andere manier had Dylan die ongebruikte foto gezien en stond er op die te gebruiken voor de hoes van Slow Train Coming.

De foto op de binnenhoes

Het portret van Dylan met een lederen vest aan en microfoon in hand is gemaakt door Morgan Renard, de officiële fotograaf tijden het Europese en Amerikaanse luik van Tour ’78.
Een mooie anekdote: Rolling Stone had een interview met Bob Dylan en wou hem op de cover zetten van nummer 278 – Dylans tiende cover! Maar toen de fotograaf zich aandiende bij de kleedkamer van Dylan voor diens optreden in Madison Square Garden, weigerde Dylan voor hem te poseren. Hij trok zich even terug in de toiletten met Morgan Renard en liet zich daar fotograferen. Vandaar het urinoir, links in beeld.

En nog een anekdote, van Catherine Kanner:  ‘Jaren later zaten mijn ouders op het terras van hun huis in Malibu, toen ze een man zagen die, in zijn eentje, op het strand wandelde. Mijn vader herkende hem: Bob Dylan. Mijn moeder (ze is me er eentje) wenkte hem. Hij kwam naar het huis en ze stelde zich voor de ‘moeder van de artieste die de illustratie van Slow Train Coming heeft gemaakt’. Ze had een kopie van het kunstwerk aan de muur hangen en hij kwam binnen om het te bekijken. Ze zei dat hij “bescheiden was en geïnteresseerd”.’