Dont Look Back

Ik zag Dont Look Back - de film over Bob Dylans tournee door Engeland in 1965 - voor het eerst ergens begin jaren negentig, denk ik. Dont Look Back werd op de tv uitgezonden en ik nam de uitzending op. Niet heel lang na die uitzending kwam ik bij Free Record Shop zo'n 20 kilometer van huis Dont Look Back op koopvideo tegen. Ik leende geld van mijn moeder om die te kunnen kopen. Die koopvideo is tot 2000 de manier geweest om Dont Look Back te bekijken. Begin 2000 verscheen de film op dvd. Deze Docurama-dvd bevat, naast de film, een aantal extra's, zoals audiocommentaar van D.A. Pennebaker en Bob Neuwirth, een alternatieve versie van de - bij gebrek aan een betere benaming - "Subterranean Homesick Blues"-clip, de trailer en audiotracks van vijf songs opgenomen tijdens de tour door Engeland in 1965.
Nog weer een paar jaar later, in 2007, verscheen een luxe editie van Dont Look Back. In een dikke, kartonnen hoes schuilen het boek van de film, een flipboekje van de "Subterranean Homesick Blues"-clip en twee dvd's. Niet alleen krijgt de koper van deze luxe editie Dont Look Back, maar ook een nieuwe film - 65 Revisited - vol niet eerder vertoonde beelden van de 1965-tour. Dit is de ultieme versie van Dont Look Back.
Eind 2015 bracht Criterion in Amerika nogmaals Dont Look Back uit, op blu-ray. Uit de aandacht op verschillende websites e.d. voor deze uitgave begreep ik dat het enige extraatje bij deze versie een kort filmpje was van een dansende Allen Ginsberg. Leuk natuurlijk, maar leuk genoeg om de ultieme versie te vervangen? Bovendien stond dat filmpje al snel online en zit je bij een Amerikaanse schijf altijd met de regio-code. Zo'n schijf speelt niet op een Hollandse speler.
Ik vergat die Criterion-uitgave al snel, zeker toen er ook een blu-ray versie van die ultieme versie op de markt kwam. Dat in oktober 2016 Criterion deze blu-ray versie ook in Engeland uitbracht - en dus in regiocode 2 - moet langs me heen gegaan zijn.
Ik vergat de Citerion-editie van Dont Look Back.

Tijdens het doen van research voor mijn boek Dylan & de Beats las ik ergens dat er een filmfragment moet zijn van Bob Dylan die uitlegt hoe William Buroughs' cut-up-techniek werkt. Dat fragment zou moeten staan - zo begreep ik - op de Criterion-editie van Dont Look Back.
Een vriendelijke Amerikaanse Dylan- & Beatliefhebber schoof Dont Look Back in speler, filmde met zijn telefoon gericht op zijn televisie het bewuste fragment en stuurde dit filmpje naar mij op. Ik kon weer verder met schrijven, ik hoefde de Criterion-editie van Dont Look Back niet te kopen.
Ongeveer rond diezelfde tijd dook er een andere Dont Look Back-outtake op internet op. In dit fragment praten eerst Joan Baez en later ook Bob Dylan met de leden van een groot gezin dat toevallig hun bus op dezelfde plek heeft geparkeerd als waar de auto van Dylan en entourage staat.
Vanaf dat moment begon het wat te kriebelen, maar nog niet heel erg.
Bovendien, waar haal je in Nederland een Criterion-editie van Dont Look Back vandaan? Nederlandse winkels - online of niet - verkopen de dvd niet.
Ik heb hard gezocht naar die Criterion-editie? Nee. Waarom zou ik? De ultieme editie van Dont Look Back stond al in de kast.

Anderhalve week geleden stuitte ik tot mijn stomme verbazing in een platenzaak op de Criterion-editie van Dont Look Back. Het is dat de schijf in de aanbieding was, anders had ik 'm mogelijk niet gekocht. Ik had immers al de... Enfin, je weet het.
Kon ik, met mijn liefde voor zowel de muziek van Bob Dylan als de werken van de Beat Generation, de blu-ray laten liggen met als extraatje enkele seconden door Bob Dylan geschoten film van een dansende Allen Ginsberg? Of wat te denken van de paar seconden film waarin Bob Dylan de cut-up-techniek uitlegt? Ik vond na lang twijfelen van niet. En dus kocht ik de blu-ray.

Wat ik verwachtte te zien bij het in de speler schuiven van die ene schijf van de Criterion-editie was een menu met de mogelijkheid om de film Dont Look Back of een van de drie outtakes af te spelen: dansende Ginsberg, cut-up-uitleggende Dylan en met reizigers pratende Dylan en Baez. Ik had er niet meer naast kunnen zitten.
De Citerion-editie van Dont Look Back bevat, naast de film, alle outtakes en extra's van de ultieme versie van Dont Look Back. Het audiocommentaar, de 5 songs, de alternatieve versie van de "Subterranean Homesick Blues"-clip (in veel betere beeldkwaliteit), 65 Revisited, het staat er allemaal op. En dat op één schijfje.
Daar blijft het niet bij. De schijf bevat ook nog vele nieuwe extra's, zoals een interviewfragment met Bob Dylan (alleen audio) uit 2000, een gefilmd gesprek tussen Greil Marcus en D.A. Pennebaker, de (korte) films It Started With Music, Daybreak Express, Baby en Lambert & Co. [1] van D.A. Pennebaker, een film met interviews met Bob Neuwirth en D.A. Pennebaker, een interview met Patti Smith en iets dat heet Snapshots From The Tour.
Het is met name dit Snapshots From The Tour dat er voor zorgt dat deze Criterion-editie veruit de meest begerenswaardige versie van Dont Look Back is.

Snapshots From The Tour is een nieuwe, korte film volledig bestaand uit outtakes van Dont Look Back. In de 26 minuten die Snapshots From The Tour duurt krijgt de kijker de volgende scènes voorgeschoteld:
- Bob Dylan en entourage in het vliegtuig onderweg naar Engeland
- Bob Dylan wordt gefotografeerd, een typemachine in zijn handen (zie hier)
- interview met Bob Dylan over zijn boek (het cut-up-fragment)
- lol trappen in een hotelkamer
- interview met Albert Grossman
- "Mr. Tambourine Man" (fragment)
- tankstation, rondtrekkend gezin praat met Dylan en Baez
- Joan Baez en Marianne Faithfull zingen "As Tears Go By", Dylan schrijft
- Alan Price, Albert Grossman, Tom Wilson en Bob Dylan praten over muziek
- Bob Dylan en Joan Baez zingen achtereenvolgens "More And More", "Blues Stay Away From Me" en "Young But Daily Growing"
- terwijl Dylan typt, studeren Ben Carruthers en Benny Kearn het aan een Dylan-hoestekst ontleende "Jack O'Diamond" in
- Bob Dylan speelt "Slow Down" op piano, backstage

Valt jouw mond ook open? Die van mij wel. Die viel open toen ik Snapshots From The Tour zag en die valt nu weer op nu ik die lijst zie.
Ik bedoel: Dylan die de tekst van "Jack O'Diamonds" tikt zodat 'ie zingbaar wordt terwijl Ben Carruthers probeert om de tekst op de muziek te krijgen. Bob Dylan die niet 1, niet 2, maar 3 songs speelt, waaronder "Blues Stay Away From Me", een song die hij later met Doug Sahm opneemt, en "Young But Daily Growing" wat hij tijdens The Basement Tapes-dagen weer oppakt.
De oorsprong van die maffe foto van een typemachine knuffelende Bob Dylan. Dat was niet Dylans idee, maar van de fotograaf, zo blijkt uit Snapshots From The Tour.
Of wat te denken van Dylans uitleg van de cut-up?
"Mr. Tambourine Man", live!
Ik heb sinds de aanschaf van deze schijf twee keer gekeken naar Snapshots From The Tour en ik ben nog lang niet uitgekeken.

Snapshots From The Tour biedt een behoorlijke hoeveelheid niet eerder geziene outtakes van Dont Look Back, maar gek genoeg niet de beelden van de dansende Allen Ginsberg die mij vlak na het verschijnen van deze Criterion-editie beloofd zijn...
Die door Bob Dylan geschoten beelden zijn te zien in het hoofdmenu van de blu-ray. Terwijl de kijker nadenkt over wat hij van de schijf wil kijken, hoort hij een live-versie van "She Belongs To Me" en ziet hij op de achtergrond nog bijna drie minuten aan outtakes. In deze korte menu-film is naast de dansende Ginsberg onder andere het volgende te zien: Ginsberg die de wandelstok die hij in de "Subterranean Homesick Blues"-clip bij zich heeft krijgt, Bob Dylan op het podium en beelden van hotelkamers en van de vele reizen door Engeland.
En zelfs dat is nog niet alles.
Zoals ik eerder schreef bestaat het Dylan-interview uit 2000 uit uitsluitend audio. Bij deze geluidsopname (3:56) zijn beelden uit Dont Look Back, 65 Revisited, Snapshots From The Tour en enkele outtakes te zien.
Het gaat - als ik me niet vergis - om twee outtakes:
- Bob Dylan die zich rechtstreeks tot de camera richt en vraagt om een sigaret
- D.A. Pennebaker die onderuitgezakt op een bank hangt, de camera draait vervolgens door de hotelkamer, langs andere aanwezigen, tot de cameraman de camera op zichzelf richt: Bob Dylan.[2]

Het is ruim vijfentwintig jaar geleden dat ik Dont Look Back voor het eerst zag. In die tijd zijn er rond de film steeds meer extra's, steeds meer outakes uitgebracht. Na het verschijnen van 65 Revisited dacht ik dat dat het wel was met betrekking tot de officiële uitgave van Dont Look Back-outtakes, maar met het verschijnen van de Criterion-editie - al weer enkele jaren geleden - van Dont Look Back is daar nog zo'n half uur (!) aan nieuw beeldmateriaal bijgekomen.
De Criterion-editie is veruit de meest begerenswaardige versie van Dont Look Back die er tot u toe verschenen is. Het wordt hoog tijd dat er een Criterion-versie van de film voor de Nederlandse markt komt, met Nederlandse ondertiteling makkelijk te verkrijgen in de platenzaak om de hoek.


[1] Deze film gaat niet over de tekenaar Lambert die Dylans portret tekende (zie bijvoorbeeld de hoes van de Nederlandse persing van de single "Just Like A Woman"), maar de jazz-musicus Dave Lambert.
[2] Bob Dylan is, naast de bedenker van folk-rock, naast de man die literatuur de muziek in de bracht, de man die rock 'n roll hersens gaf, de uitvinder van de selfie....



Geen opmerkingen: