Murder Most Foul #5

Het is inmiddels een week geleden dat "Murder Most Foul" door Dylan werd uitgebracht en in die week heb ik het nummer al vele malen gedraaid. Op de momenten dat ik het niet draai, zweeft het ergens in mijn achterhoofd. De song nodigt uit om over na te blijven denken. Dat nadenken wordt gevoed door de artikelen die over deze song worden geschreven. Twee gisteren gepubliceerde, prettig leesbare artikelen zijn die van Seth Rogovoy en Gijsbert Kamer. Het artikel van Kamer staat ook in de papieren versie van de Volkskrant van vandaag [met dank aan Herman en Hans].
Na een week verbaast "Murder Most Foul" mij nog steeds. Ik heb geen grip op het geheel, hooguit grip op elementen van de song. Ik ben zoekende. Dit is het vijfde deel van die zoektocht.

"Murder Most Foul" begint op 22 november 1963 met de moord op John F. Kennedy. Lee Harvey Oswald werd opgepakt voor die moord, ten onrechte, aldus Oswald. Twee dagen na de moord op Kennedy, schoot de nachtclubeigenaar Jack Ruby Lee Harvey Oswald dood.
In veel artikelen over "Murder Most Foul" wordt er gewezen op Bob Dylans speech tijdens het Bill of Rights diner na het ontvangen van de Tom Pain Award op 13 december 1963. Tijdens deze speech zei Dylan: "I got to admit that the man who shot President Kennedy, Lee Oswald, I don't know exactly where --what he thought he was doing, but I got to admit honestly that I too - I saw some of myself in him." In verschillende artikelen over "Murder Most Foul" wordt gewezen op de discrepantie tussen deze speech en "Murder Most Foul", alsof Dylan tijdens het Bill of Rights diner zegt dat hij achter de daad van Lee Harvey Oswald staat. Sympathie voor Oswald voelt.
Ik denk niet dat de jonge Bob Dylan in deze speech aangeeft achter de daad van Oswald te staan. Wat hij naar mijn idee zegt is dat wij allemaal een goede en een slechte kant in ons hebben. Dat de wereld niet zo zwart-wit is als hij soms lijkt. Dat iedereen, ook de "goede" mannen en vrouwen bij dit diner, ook de "protestzanger" Bob Dylan, iedereen, een slechte kant, een Oswald in zich heeft. Het verschil is dat Oswald - ervan uitgaande dat hij de daadwerkelijke schutter is - er naar gehandeld heeft.
Een paar maanden later nam Bob Dylan "My Back Pages" voor het album Another Side Of Bob Dylan op en vatte de realisatie dat het leven niet zo zwart-wit is als hij lang dacht samen in het refrein:

Ah, but I was so much older then
I’m younger than that now

Van 28 november 2012 tot en met 12 januari 2013 werden onder de titel Revisionist Art werken van Bob Dylan in Gagosian Gallery, New York tentoongesteld. De kunstwerken bestaan uit opgeblazen, bewerkte covers van tijdschriften als Playboy, Rolling Stone en Time. Bladerend door de catalogus van Revisionist Art komt men een cover van Life van 21 februari 1964 tegen. Op deze cover staat Lee Harvey Oswald, hij heeft een geweer in zijn hand.
Wat Dylan met de cover heeft gedaan om er Revisionist Art van te maken, is de tekst op de cover vervangen door vier koppen:

"Ex-sheriff goes to his grave defying legal experts"
"The smoke filled rooms where he made his deals"
"Oswald's hidden treasure"
"The secret life of outlaw assassin Lee Oswald"

Iets verderop in de catalogus staat Dylans versie van de cover van Life van een week eerder, de versie van 14 februari 1964. De oorspronkelijke versie van dit tijdschrift heeft een foto van een skischansspringer. Dylans versie heeft een foto van Jack Ruby en twee dames. Midden op de cover staat de kop "Strip tease boss, Jack Ruby, does card trick for one of his strippers". Rechtsboven staan nog twee koppen: "Ruby will plead not guilty" en "Song & dance man from Dallas shoots alleged killer of the president". Met name deze laatste kop is interessant. Bob Dylan noemde zichzelf tijdens een persconferentie in december 1965 "a song and dance man". Door deze kop lijkt het haast alsof Dylan zich identificeert met Jack Ruby. Je zou bijna denken dat dit Revisionist Art-werk een reactie is op de ophef rond Dylans vermeende identificatie met Lee Harvey Oswald tijdens het Bill of Rights diner is december 1963.
Brengt dit mij dichter bij het begrijpen van "Murder Most Foul"? Ik betwijfel het. Wat het laat zien is dat Dylans fascinatie voor de moord op Kennedy en de bijbehorende nasleep niet uit de lucht komt vallen.

In een reactie bij een vorig stuk over "Murder Most Foul" snijdt Hans terecht de schoonheid van de muziek aan. Die muziek is spaarzaam. Piano, een viool, percussie. De muziek is er niet om op te dansen, er is geen hookline, geen goed in het gehoor liggende riff. De muziek is er ter ondersteuning van de stem en is daarin zeer effectief. Het doet hier en daar wat denken aan de muziek die Dylan en band tijdens recente concerten het publiek in slingerde, met name door de piano, maar tegelijkertijd is het uniek. Het is improvisatie zonder dat het jazz is.
En dan is er die stem. Dylan zingt niet, maar je kunt ook niet zeggen dat hij praat. Het zit er ergens tussenin. Die stem is helder. Ieder woord is te verstaan.
En zoals altijd bij Dylan gaat het er niet alleen om wat hij zingt of zegzingt, maar vooral ook om hoe hij dit doet. Om de accenten, om het versnellen en vertragen, om de schommelingen in volume. Die stem is het meest essentiële instrument in "Murder Most Foul".

Die stem wordt oud. Misschien inmiddels wel zo oud dat hier en daar er rekening mee gehouden wordt dat "Murder Most Foul" een aankondiging van het einde is. Het einde van een carrière of misschien zelfs wel van een leven.
Ik geloof daar niet in, misschien vooral omdat ik het niet wil geloven. Ik houd me vast aan de Amerikaanse tournee die op stapel staat. Wie afscheid neemt, maakt geen plannen voor over een paar maanden.

Luisteren naar "Murder Most Foul" is ook een particuliere aangelegenheid. Wat je hoort is afhankelijk van de bagage die je met je meedraagt. Zo zal een Amerikaan die de moord op Kennedy en de hele nasleep heeft meegemaakt meer (en andere) associaties bij het horen van "Murder Most Foul" hebben dat ik, een Hollandse jongen, geboren bijna tien jaar na de moord op Kennedy.
Ik lees hier en daar dat ik naar "Only The Good Die Young" van Billy Joel moet luisteren vanwege de "Murder Most Foul"-regel: "Play me that only the good die young", maar hoezeer ik ook mijn best doe, ik kan bij het horen van die regel niet aan die song van Billy Joel denken. Waar ik wel aan denk is Dylans eigen "Foot Of Pride" vanwege die ene, magistrale regel:

They kill babies in the crib and say only the good die young

Dat is mijn bagage.
Hoe particulier het beluisteren van "Murder Most Foul" ook is, hoe belangrijk de bagage die de luisteraar meeneemt is voor het begrijpen van deze song, toch ontkomt de luister, ontkom ik niet aan de behoefte om die bagage uit te breiden. Om meer te begrijpen van "Murder Most Foul".
Ik hoor Dylan zingen:

Play Art Pepper, Thelonious Monk
Charlie Parker and all that junk
All that junk and all that jazz
Play somethin for the Birdman of Alcatraz

Ik ken de muziek van Art Pepper, ik ken de muziek van de briljante pianist Thelonious Monk, ik ken Charlie Parker en ik hoor dat met "junk" ook de heroïne wordt bedoeld die Parker de das om deed. En met "All that jazz" doelt Dylan niet alleen op de muziek van Pepper, Monk en Parker, maar ook op de film met de titel All That Jazz. Tegelijkertijd vraag ik me af waarom ik dat weet, ik heb die film nooit gezien en toch zit het in mijn kop. Drie regels vol jazz.
Maar dan verlaat Dylan die gedachtegang, het rijmen op jazz doet hij met "Play somethin for The Birdman of Alcatraz". Aanvankelijk dacht ik dat deze Birdman uit Dylans fantasie is ontsproten, dat Alcatraz een van de weinige woorden is dat rijmt op jazz.
Na even zoeken blijkt The Birdman of Alcatraz bestaan te hebben. Zijn echte naam was Robert Stroud. De man heeft het overgrote deel van zijn leven in de gevangenis gezeten voor moord. In de gevangenis schreef hij twee boeken. Hij overleed op 73-jarige leeftijd in de gevangenis op 21 november 1963.
Inderdaad, 21 november 1963, een dag voor John F. Kennedy werd vermoord.
De aanwezigheid van The Birdman of Alcatraz in "Murder Most Foul" is veel meer dan de noodzaak voor een rijmwoord voor jazz.

"Murder Most Foul" blijft verbazen.