-
Visions
of Johanna, by Bob Dylan, Blonde on Blonde, 1966 -
‘Ain't it just
like the night to play tricks when you're tryin' to be so quiet?’, zo luidt de
openingszin van ‘Visoenen van Johanna’ -Is het niet eigen aan de nacht je voor de gek te
houden terwijl je stil probeert te zijn?- Met
deze absurditeit vangen de droombeelden aan. Dylan gebruikt in bijna
elke regel van dit lied ongerijmdheden, absurditeiten als stijlfiguur. Een
sfeertekening levert dat op van vooral vertwijfeling en verlatenheid. Neem de
eerste zin met daarin de ongerijmdheid dat de nacht je voor de gek zou houden, ‘terwijl
je stil probeert te zijn’. Zo ook in het vervolg; ‘we zijn hier gestrand,
hoewel we allemaal ons best doen om dat te ontkennen’, met meteen daarop dat
prachtige surrealistische ‘And Louise holds a handful of rain, tempting you to
defy it.’ Schitterend vertaald door Ernst Jansz met: ‘Louise heeft een hand vol
regen die ze jou als sneeuw verkoopt’. De sfeer is verder weergegeven met
‘Lichten flikkeren in het appartement aan de overkant, in deze kamer kreunen en
steunen alleen maar verwarmingsbuizen.’ ‘Het country muziek radiostation speelt
zachtjes.’ ‘Maar er is niets, echt niets om uit te zetten.’ ‘Alleen Louise en
haar vrijer zo verstrengeld.’ Het enige wat blijkbaar is ‘uit te zetten, uit
elkaar kan gaan’ is het verstrengeld stel.
Dylan
gebruikte dit stijlfiguur al eerder, onder meer in Desolation
Row (1965). Waar de sfeer is opgetekend met prachtige ongerijmdheden als ‘De
schoonheidssalon is gevuld met zeelui’, ‘Einstein vermomd als Robin Hood’ en ‘Ze
voeden Casanova met een lepel’.
Dan
waar dit lied over gaat het refreinachtig zinsdeel: ‘Deze visioenen van
Johanna, die veroveren mijn geest.’ Het is niet echt een refreinzin want
telkens is er weer een andere invulling waarmee het verloop van de nacht is
weergegeven. Eerst dienen die visioenen zich aan, daarna leggen ze volledig beslag
op hem en wel zodanig dat hij er niet door kan slapen, gekweld als hij wordt
doordat ze alles naargeestig doen voorkomen. Tenslotte rest hem alleen maar die
visioenen zelf. Hij raakt met andere woorden helemaal door vervuld van die
visoenen, opgeroepen door gedachten aan Johanna (overduidelijk een niet ‘losgelaten’
oud geliefde).
‘Deze
visioenen van Johanna, die veroveren mijn geest’/ ‘Waar deze visioenen van
Johanna nu helemaal bezit van mij hebben genomen’ / ‘En deze visioenen houden me
wakker tot na de dageraad’ / ‘Maar deze visioenen van Johanna maken dat alles
zo wreed lijkt’/ ‘Het enige dat er nu nog overblijft zijn deze visioenen van
Johanna’.
-
And these
visions of Johanna that conquer my mind / Where these visions of Johanna have
now taken my place. / And these visions of Johanna, they kept me up past the
dawn. / But these visions of Johanna, they make it all seem so cruel. / And
these visions of Johanna are now all that remain-
Dylan
doet dat vaker in zijn songs refreinachtige zinnen gebruiken. Denk maar eens aan "It's Alright,
Ma (I'm Only Bleeding)"; Album: Bringing It All Back Home,
uitgebracht in 1965.
-
It's
alright, Ma, I'm only sighing / And it's alright, Ma, I can make it / I got
nothing, Ma, to live up to / But it's alright, Ma, if I can't please him / But
it's alright, Ma, it's life, and life only -
Wie
heeft niet een keer tijdens een vrijpartij aan een vorige liefje gedacht, kort
of lang. In deze song gebeurt dat obsessief lang namelijk de hele nacht door in
de vorm van visioenen.
Naast
ongerijmdheden gebruikt Dylan ook heel specifieke sfeertekeningen om die
visioenen te beschrijven. In het volgende couplet heet het: ‘Op een verlaten plek
spelen de dames blindemannetje om seks met wie.’ - In the empty lot where the
ladies play blindman's bluff with the key chain - Terzijde: we kennen dit ook uit de Nederlandse
scene zo eind jaren zestig. In de States zijn het sleutelhangers met autosleutels
die in een mandje zijn gedaan door de heren. De dames pikken er eentje uit en
met die man wordt het paradise by the
dashboard light of te wel daarmee hebben ze sex in zijn auto. Een
Nederlandse variant is sleutels van kamers in een mandje.
Dames spelen blindemannetje
om sex. Terwijl de meisjes van de nacht
- the all night girls- lispelen over avontuurtjes op lijn D - … they
whisper of escapades out on the "D" train ‘.
En om te beschrijven hoe onwezenlijk de situatie
wordt, staat er dat zelfs de nachtwaker sterk aan zijn eigen vermogens twijfelt
als hij zijn zaklantaarn laat schijnen’ - We can hear the night watchman click
his flashlight / Ask himself if it's him or them that’s really insane –
Terzijde; door Ernst Jansz heel grappig vertaald met ‘
En hoor de nachtwacht klikt zijn zaklantaarn en twijfelt aan zijn nieuwste
medicijn.’
Dan volgt de scene waarin is beschreven dat Louise’s
aanwezigheid al te zeer benadrukt dat Johanna afwezig is. Niks op aan te merken
op die Louise, ze is oké, gewoon dichtbij / ze is gevoelig en lijkt wel een
spiegel / Maar ze maakt het maar al te goed duidelijk / Dat Johanna er niet is.
-
Louise,
she's all right, she's just near / She's delicate and seems like the mirror /
But she just makes it all too concise and too clear / That Johanna's not here –
But she just makes it all too concise and too clear / That Johanna's not here –
Kloppen doet het niet al is ze okay en dichtbij toch: ‘The
ghost of 'lectricity howls in the bones of her face’. Wederom schitterend vertaald
door Ernst Jansz met ‘De geest van de lamp licht op achter de huid van haar
gezicht’. Tenslotte weer de refreinachtige zin: ‘Waar deze
visioenen van Johanna nu helemaal bezit van mij hebben genomen’ - Where these visions
of Johanna have now taken my place –
===========
NB Alleen de vertaling van Ernst Jansz is
geraadpleegd: Voor de Engelse teksten is onder meer gebruik
gemaakt van Fremsprache Texte Bob Dylan, 2008.
