Het is 23 juni 1978. In tegenstelling tot miljoenen anderen heb ik nog nooit van Bob Dylan gehoord. In de zomer van 1978 speelde ik in de zandbak van mijn kleuterjaren. Ik heb geen herinneringen aan 23 juni 1978, aan Bob Dylans concert in het Feyenoord stadion in Rotterdam, aan zijn eerste concert in Nederland.
Mijn fascinatie voor dit concert is gevoed door het gebrek aan herinneringen en hoewel het onmogelijk is om achteraf die ontbrekende herinneringen alsnog in te halen, heb ik in de loop der jaren wel mijn best gedaan om een surrogaat op te bouwen. Ik moet inmiddels tientallen artikelen over dit concert hebben gelezen, honderden foto's van dit concert hebben gezien. En natuurlijk heb ik de opname gehoord en de paar minuten film gezien. Ik moet de beelden van het
Polygoon Journaal al tientallen keren gezien hebben. Ik heb vele mensen gesproken die er bij waren, dichterbij kom ik niet.
Het is vandaag 35 jaar geleden dat Bob Dylan voor het eerst in Nederland optrad. In die 35 jaar is er veel gebeurd. Mijn gefabriceerde herinneringen aan dit concert zijn in die 35 jaar alleen maar sterker geworden. Een van de uitwassen van die fascinatie voor Bob Dylans eerste concert in Nederland is het stuk '23 juni 1978, Feyenoord stadion "de Kuip", Rotterdam' in mijn boek
Bob Dylan in Nederland 1965 - 1978. Het is een ruim twintig pagina's tellend stuk over dat eerste concert in Nederland. Tijdens het schrijven van dat stuk heb ik voor even de zandbak van mijn kleuterjaren verlaten om plaats te nemen in de Kuip, om Bob Dylan voor het eerst in Nederland te zien en horen optreden. Voor even was het weer 23 juni 1978.
Een fragment uit '23 juni 1978, Feyenoord stadion "de Kuip", Rotterdam' uit het boek
Bob Dylan in Nederland 1965 - 1978:
En dan, rond half negen, wordt het stil op het podium.
Heel stil.
Het publiek scandeert Dylans naam.
Een bruingekleurd, met velours bekleed, rond plateau op wieltjes wordt op het podium naar voren geschoven, de instrumenten staan er al op.
Negen uur, de band, zonder Dylan komt het podium op en speelt een instrumentale versie van ‘A Hard rain’s a-gonna fall’. Een paar minuten later volgt ook Dylan voor een optreden van tweeënhalf uur. Dylan komt op zonder gitaar. Zijn gitaar, een zwarte Fender Stratocaster met parelmoer ingelegde hals, staat dan al op het podium voor hem klaar. Tijdens de toegiften bespeelt Dylan een honey blonde Fender Telecaster (model 1952).
‘Een vreemd gevoel is dat. Daar staat hij dan, Bob Dylan, de dichter uit Minnesota, maar…
Onzin natuurlijk. ’t Is dwaas om te veronderstellen dat er meer gebeuren moet dan dat er gebeurt. En er gebeurt nogal wat. De sfeer prettig voelbaar, de muziek, beter nog, het geluid óók. We zijn met z’n duizenden één krankzinnig grote familie, samen in bad, in de Kuip, kletsnat, gezellig doorweekt. Onzin dus. Méér verlangen is gezeur.’ [1]
Is hij goed? Kan hij de onvermijdelijke vergelijking met zijn vroegere zelf, ergens uit de jaren zestig, aan, of valt hij glorieus door de mand?
‘In een witte broek en vest, een zwart leren jack en zwarte blouse leek de Dylan van 1978 nog altijd op de oude uit de jaren ’60. Maar ook in zijn muziek is Dylan in kwaliteit en zeggingskracht er niet op achteruitgegaan. Integendeel, zo goed als nu heeft hij nog nooit eerder gezongen en de muzikanten die achter hem staan zijn de beste waarmee hij tot nu toe gespeeld heeft.’ [2]
Henk Boom: ‘Nog niets heeft zijn [Dylans] stem aan fraaiheid, aan onverwachte wendingen, aan originaliteit ingeboet. Zijn zang is meer dan een niet te kopiëren instrument. Eén ding werd zo gisteravond [sic] duidelijk: Dylan is in de eerste plaats zanger.’ [3]
Het concert opent met een cover van het door Tampa Red geschreven ‘Love her with a feeling’ direct gevolgd door het eerste van twee nummers van Dylans net verschenen album
Street legal [4]. Ik vraag me af hoeveel van de tienduizenden aanwezigen in de Kuip ‘Baby stop crying’ al in de albumversie gehoord hebben voor ze het Dylan vanaf het podium hoorden zingen.
En dan volgt de eerste massale herkenning, ondanks het geheel nieuwe arrangement, tijdens ‘Mr. Tambourine man’. Het nieuwe arrangement valt echter niet bij iedereen in de smaak: ‘Het geoe-hoe van het trio [achtergrondzangeressen] maakte van “Mister tambourine man” [sic] een Engelbert Humperdinck-achtig gebeuren, dat bij lange na niet kon tippen aan de oorspronkelijke elpee-versie’, aldus Gerard Kessels in
De Limburger [5] van 26 juni 1978. Het ‘recyclingsproces’ werkt, aldus Kessels, wel bij ‘Like a rolling stone’, ‘Ballad of a thin man’ en ‘All I really want to do’. Ook is Kessels zeer te spreken over de band: ‘De acht man sterke band manifesteerde zich als een geconcentreerd werkend gezelschap. Vooral de gitaristen Billy Cross, Ian Wallace en Steven Soles maakten indruk. Dat gold ook voor de economisch drummende Bobby Hall.’ [6] Dat Ian Wallace geen gitaar speelt, maar achter het drumstel zit en Bobby Hall verantwoordelijk is voor de percussie, doet aan de lofprijzingen van Kessels niets af.
Elly de Waard ziet ook wel wat minpuntjes aan het, zoals zij het noemt, ‘breed geïnstrumenteerd geluid waarin orgel en koor een belangrijke rol spelen’, maar is zeker niet alleen negatief: ‘In dat brede geluid is alleen nog maar ruimte voor korte soli, waarbij die van gitarist Billy Cross, violist David Mansfield en vooral Steve Douglas op diverse saxen en fluiten opvielen. Het geluid dat Dylan nu produceert is gemakkelijk in het gehoor liggend en commercieel. de up-tempo-kanten van zijn songs zijn allemaal aangepunt, de vrolijke en opgewekte kanten eveneens. Al zijn songs hebben een opkontje gehad en dat werkt in sommige gevallen goed en in andere bepaald minder.’ [7]
Terug naar de songs.
‘Mr. Tambourine man’ wordt gevolgd door een sterke versie, afgaand op het fragment uit het
Polygoon journaal, van ‘Shelter from the storm’ en wederom een nieuw arrangement voor ‘Love minus zero / no limit’. ‘“Love minus zero” was mooi, maar Dylan bleek gedurende de eerste helft van zijn optreden veel onzekerder te zijn dan in Londen. Hij zong haast bedeesd, misschien door het massale van de omgeving, maar misschien ook door de kou. “Tangled up in blue” was het eerste lied dat er echt goed uitkwam.’ [8]
Het concert is dan al ruim een half uur onderweg.
‘Rond 21.45 uur gaan in de Kuip bij “Tangled up in blue” voor de eerste keer massaal de aanstekers in de lucht.’ [9]
Het uit 1965 stammende ‘Ballad of a thin man’ blijkt niet alleen vrij van nostalgie, maar zelfs, aldus Ed Wapper, een ware profetie te bevatten: ‘Wie had ook maar een vermoeden kunnen hebben, dat Dylan door “Ballad of a thin man” te zingen zich niet zou overgeven aan het “Jeugdsentiment Zestiger Jaren” maar een voorproefje zou geven op de 80-er jaren?’ [10]
Volgens diezelfde Ed Wapper gaat Dylan daarna, tijdens ‘Maggie’s farm’, voor het eerst echt de mist in, wat Wapper in één zin Dylan ook gelijk weer vergeeft. De fouten worden gemaakt doordat Dylan risico’s neemt, doordat Dylan door middel van nieuwe arrangementen zijn oude songs nieuw leven in probeert te blazen en niet een ‘greatest hits show’ speelt. Dat risico nemen levert juweeltjes op, maar af en toe ook een misser, zoals ‘Maggie’s farm’.
Na ‘Maggie’s farm’ volgen ‘I don’t believe you’ en misschien wel Dylans bekendste nummer, ‘Like a rolling stone’.
‘“Like a rolling stone” vormt (tegen tienen) het eerste voorspelbare hoogtepunt van de show’. [11]
Peter van Bruggen is minder enthousiast, eerder cynisch: ‘Het publiek wiegt mee met “Like a rolling stone” en “Blowin’ in the wind”. Als mijn moeder dit toch eens had mogen meemaken! Die laatste song heeft ze nog wel met haar kerkkoor gezongen. Het is echt “down memory lane” vanavond in de Rotterdamse Kuip en iedereen zingt mee.’ [12]
Voor de pauze volgen nog ‘I shall be released’ en ‘Going, going, gone’. ‘Bij “I shall be released” is er niemand meer die nog zit. Iedereen staat, klapt, zingt en deint.’ [13]
Na de pauze van een minuut of vijf, speelt de band, zonder Dylan, een instrumentale versie van ‘Rainy day women # 12 & 35’, om te vervolgen, met Dylan, met achtereenvolgens ‘One of us must know (sooner or later)’, ‘You’re a big girl now’, ‘One more cup of coffee (valley below)’ en het onvermijdelijke ‘Blowin’ in the wind’, ongetwijfeld beter gezongen dan door het kerkkoor van de moeder van Peter van Bruggen.
‘Niettegenstaande de muzikale overmacht van zijn rock-orkest demonstreert D. geregeld zijn vermogen tot tederheid en subtiliteit; zo is “Blowin’ In The Wind” (rond 22.30 uur) een wondertje van sfeer met zijn begeleiding van piano, triangel, gitaar, Steve Douglas’ basfluit en het ditmaal ingetogen dameskoortje.’ [14]
Ergens hoog op de tweede ring worden de eerste aanstekers aangestoken. Binnen de kortste keren branden tienduizenden lichtjes, een stadionsuppoost verzucht ‘Gooi die muziek maar in mijn pet, maar dit… dit is nog mooier dan voetbal.’ [15]
[1] Peter van der Hoest – ‘Hij heeft ons weer beduveld’;
Rotterdamsch Nieuwsblad, 24 juni 1978
[2]
AD, 24 juni 1978
[3] Henk Boom – ‘Bob Dylan begeestert koud Feyenoord-stadion’;
Arnhemse courant, 26 juni 1978
[4]
Street legal verscheen, aldus de website www.searchingforagem.com, op 15 juni 1978
[5] Gerard Kessels – ‘Legendarisch concert Bob Dylan in de kuip’;
de Limburger, 26 juni 1978
[6] Gerard Kessels – ‘Legendarisch concert Bob Dylan in de kuip’;
de Limburger, 26 juni 1978
[7] Elly de Waard –‘Concert Dylan evenement door regen’;
de Volkskrant, 26 juni 1978
[8] Elly de Waard –‘Concert Dylan evenement door regen’;
de Volkskrant, 26 juni 1978
[9] Leo Nierse – ‘D-Day in Holland, Bob’s nederdebuut in de Kuip’;
Rolling Thunder nr. 14, oktober 1998
[10] Ed Wapper – ‘Dylan daalde van de Olympus af naar de Kuip’;
Veronica 28, 8 juli 1978
[11] Leo Nierse – ‘D-Day in Holland, Bob’s nederdebuut in de Kuip’;
Rolling Thunder nr. 14, oktober 1998
[12] Peter van Bruggen in
Muziekkrant Oor 13, 28 juni 1978
[13] Dick van Rietschoten – ‘Bob Dylan: hartverwarmend in miezerig herfstweer’;
Het Binnenhof, 24 juni 1978
[14] Leo Nierse – ‘D-Day in Holland, Bob’s nederdebuut in de Kuip’;
Rolling Thunder nr. 14, oktober 1998
[15] Frans Happel – ‘Dylan een paar uur op aarde’;
Rotterdamsch Nieuwsblad, 24 juni 1978
Bob Dylan in Nederland 1965 - 1978 is te koop bij
Free Musketeers.
