de hoezen #3 - door Patrick Roefflaer

5 - Bringing it All Back Home 
Uitgebracht:22 maart 1965
Fotograaf: Daniel Kramer
Fotograaf achterzijde: Daniel Kramer
Hoestekst: Bob Dylan
Art-director: John Berg

Fotograaf Daniel Kramer raakt geïnteresseerd in Bob Dylan, door diens optreden in de Steve Allen Show op 25 februari 1964. Hij ziet hoe de jonge zanger zich ongemakkelijk voelt om vragen te beantwoorden op TV, maar helemaal open bloeit wanneer hij ‘Lonesome Death of Hattie Carroll’ brengt. (De opname is te beluisteren op de 50th Anniversary Collection 1964.)

Kramer contacteert Dylans manager Albert Grossman, met de vraag om een fotoshoot van een uur te mogen doen. Het antwoord is nee. De aanhouder wint echter en na een half jaar zeuren, krijgt hij eindelijk zijn zin. Het is dan 27 augustus 1964. Maar zijn model geeft zich niet zo gemakkelijk bloot. Op Dylans vraag wat voor soort foto’s hij wou maken, antwoordt Kramer: "Oh, doe maar wat je wou doen." Waarop Dylan hem mee neemt naar een filmzaaltje om recent opgenomen beelden te bekijken. In het duister kan de fotograaf natuurlijk niks beginnen.
Gelukkig ziet de fotograaf er de humor van in en uiteindelijk mag hij Dylan, zoals de titel van zijn boek aangeeft (Bob Dylan: A Year and a Day - Taschen, 2016) volgen: van 27 augustus 1964 tot 28 augustus 1965. Hij is daardoor een bevoorrechte getuige bij de overgang van de folkzanger naar een rockster.

Vanzelfsprekend mag hij de foto voor de hoes van Bringing It All Back Home verzorgen. “Het was mijn eerste platenhoes,” verklaart Kramer later. ‘Ik wist dat de muziek speciaal was en anders. Daarom wou ik ook een beeld dat met niks te vergelijken viel. Tot dan heeft Dylan niet voor mij willen poseren. Hij had liever dat ik hem in beweging vastlegde.’

Begin februari 1965 zijn de opnamen achter de rug en komt de hoes ter sprake. De platenfirma  heeft laten weten dat ze graag weer een meisje op de foto hebben, net als bij The Freewheelin’ Bob Dylan, twee jaar eerder. Bob heeft echter niet veel zin om zijn nieuwe vriendin op te voeren. Hij wil Sara Lowdnes liever buiten beeld houden – ook al omdat hij nog steeds iets heeft met Joan Baez.

Sally Grossman is net in het kantoor van haar man wanneer de boodschap binnenkomt en Dylan stelt voor dat zij het zal doen.

Kramer heeft een aantal van de opnamesessies bijgewoond en weet dus dat Dylan muzikaal een heel andere richting uitgaat.  En dat wil hij tonen op de hoes.  Hij wil hem kalm en onbeweeglijk tonen te midden van de chaos om hem heen. De boodschap is: ‘Bob Dylan ziet niet alleen dat de wereld om hem heen verandert, maar begrijpt het ook. Terwijl het voor ieder ander wazig is.’

‘Dat was allemaal lang voor photoshop,’ legt hij, in augustus 1996 uit aan Mojo. ‘Dus moest het wazige effect met de hand worden gemaakt. Ik bouwde een statief dat me toeliet de camera rond te draaien en de foto was het resultaat van een combinatie van statische en bewegende belichting. Ik zocht naar het gevoel van een beweging met hem als middelpunt.”

De shoot vindt plaats in huis van Grossman, in Bearsville bij Woodstock. De keuze voor de setting valt op de vroegere keuken van het huis: voor de open haard, rond een ligzetel (een cadeau van Mary Travers van Peter, Paul en Mary, voor het huwelijk van de Grossmans), waarop Bob en Sally plaatsnemen.
‘Op de ochtend van de fotosessie maakte ik een ruwe proeffoto, zonder Bob en hij begreep onmiddellijk wat ik voor ogen had.’
Om het geheel wat meer aan te kleden, stelt Daniel voor dat Bob wat favoriete spullen uitkiest. ‘Hij koos wat voorwerpen uit. Dat deed ik ook en misschien brengt Sally er ook een paar aan. Het wordt wat te druk - te gemaakt - en dus moesten we weer wat wegdoen.’

Naast boeken en tijdschriften zijn er ook heel wat elpees in beeld: The Impressions, Robert Johnson, Ravi Shankar en Eric Von Schmidt. Het valt op dat Dylans meeste recente album, Another Side of Bob Dylan, helemaal achteraan is beland: in de haard – als om aan te geven: dit ligt ver achter mij.

Helemaal vooraan ligt dan weer een EP van Françoise Hardy: ‘Tous les garçons et les filles’. Dit is de tweede keer op rij dat Dylan eer bewijst aan de française: een van de gedichten op de achterzijde van de hoes van Another Side was aan haar opgedragen.
Door de foto vierkant bij te snijden voor de hoes, valt de EP echter buiten beeld.

Meer info over de voorwerpen vind je hier.


Van het tiental foto’s die Kramer maakt is er slechts één waarop de twee personen én  de kat in de lens kijken. Volgens de biograaf Robert Shelton heet die kat overigens Rolling Stone (No Direction Home: The Life and Music of Bob Dylan - Beech Tree Books, 1986), maar andere bronnen hebben het dan weer over Lord Growing.

Het resultaat is schitterend: in plaats van het jonge, zorgeloze koppeltje van The Freewheelin’ Bob Dylan zien we nu een sjiek geklede heer in een  stijlvolle omgeving, geflankeerd door een elegante, zelfbewuste dame. De boodschap is duidelijke middelvinger aan diegenen die zeuren over zijn authenticiteit: bye-bye folkies, hier zit een rockster!

Het was de bedoeling dat de foto de hele hoes zou in beslag nemen, maar art-director John Berg beslist daar anders over. Hij voegt de witte rand en titel toe, maar laat wel de opsomming van de songtitels achterwege – een primeur voor Columbia.

Op de achterzijde prijken naast een tekst van Dylan, een selectie van zes zwart-wit foto’s gekozen uit  de portfolio van Kramer.
Van rechts boven naar links beneden:
• Bob met Joan Baez (foto waarschijnlijk genomen in het Convention Center, Philadelphia, op 5 maart 1965);
• Peter Yarrow praat met enkele politieagenten (foto gemaakt op 5th Avenue);
• Allen Ginsberg (met hoge hoed) backstage tijdens een Dylan concert in het McCarter Theater in Princeton, New Jersey, in september 1964;
• Dylan tijdens een opnamesessie voor Bringing It All Back Home;
• Underground filmmaker Barbara Rubin (die Dylan introduceerde bij het gezelschap rond Andy Warhol) masseert Bobs hoofd backstage in het McCarter Theater;
• Dylan (met hoge hoed) verlaat de Town Hall in Philadelphia, na het concert op 25 oktober 1964.

Daniel Kramer en John Berg krijgen een nominatie voor een Grammy voor beste hoesontwerp 1965. De eer gaat echter naar Robert M. Jones en Ken Whitmore, voor Jazz Suite on the Mass Texts van Paul Horn.


Naschriften
Geïnspireerd door het succes van de hoesfoto, doet Kramer de shoot een maand later nog eens over, voor de kaft van Dylans experimentele boek Tarantula. De locatie is opnieuw in Woodstock, maar dit keer in de tuin van het huis van de moeder van Peter Yarrow (de Peter van Peter, Paul and Mary). Op 15 maart 1965 schikken ze, voor het schuurtje een aantal voorwerpen rond Bob. Dit keer mag Sara wel in beeld.
Uiteindelijk wordt besloten om de foto niet te gebruiken. ‘Jammer genoeg, deden we het te goed,’ vertelt Kramer in zijn boek Bob Dylan by Daniel Kramer (Citadel Books, 1967) ‘De foto leek te sterk op die van Bringing It All Back Home.’

De titel Bringing It All Back Home kan verwijzen naar het terugkeren naar de muzikale roots uit zijn jeugd en tegelijkertijd ook naar de verschuiving van de focus van zijn songs van universele bekommernissen naar meer persoonlijke conflicten.
Anderzijds kan de titel ook worden geïnterpreteerd als een antwoord op de Britse Invasie in het kielzog van The Beatles. De jonge Britten brachten de rock ‘n’ roll terug in de Amerikaanse hitlijsten. Dylan nam de handschoen op, zette een nieuwe standaard voor het genre en claimde het zo opnieuw voor het land van oorsprong.
Mogelijk lag die laatste interpretatie mee aan de basis om in Engeland en ook in de Benelux de elpee  om te dopen naar de eerste single uit de plaat: Subterranean Homesick Blues. Die titel bleef zelfs een hele tijd aangehouden bij de overgang naar de cd.

6 - Highway 61 Revisited
Uitgebracht: 30 september 1965
Fotograaf: Daniel Kramer
Fotograaf achterzijde: Daniel Kramer
Hoestekst: Bob Dylan
Art-director: John Berg

Op 3 december 1965 staat Dylan de pers te woord in San Francisco.
De allereerste vraag is over de betekenis van de hoesfoto van zijn nieuwe elpee: ‘Wat is de betekenis van de foto waarop je een Triumph T-shirt draagt?’
Dylan antwoordt ontwijkend: ‘Ik heb er zo veel niet naar gekeken.’
De journalist probeert nog eens: ‘Ik heb er veel over nagedacht.’
Dylan weer: ‘Het was gewoon een dag dat ik op een trap zat, weet je wel – ik weet er niet meer veel van.’
Ook de fotograaf Daniel Kramer, die de foto heeft gemaakt, bevestigt later: ‘Er was geen plan.’

En toch is het iconische beeld op de hoes van Dylans tweede elektrisch versterkte elpee geen toevalstreffer.

De foto is gemaakt ergens in de zomer van 1965, na de opname van ‘Like A Rolling Stone’, maar nog voor de aanvang van de rest van de sessies voor Highway 61 Revisited.

Die dag heeft Kramer afgesproken met Dylan aan diens appartement in Greenwich Village. Daar wacht de zanger  met zijn vriend en bodyguard Bob Neuwirth. Eerst wandelen ze naar een restaurant in de buurt: O. Henry’s Steak House, op de hoek van 6th Avenue en West 4th Street .
Na het eten, gaan ze wat nieuwe kleren kopen, want Kramer vindt de kleren die Bob aanheeft maar niets voor de fotosessie.

Dan trekken ze naar Gramercy Park, een chique buurt rond een privé park, waar Dylans manager Albert Grossman een appartement heeft in het statige herenhuis op nummer 4. Daar gaat Bob zich even omkleden.

In zijn nieuwe Triumphmotor T-shirt  en zijden hemd neemt hij plaats op de trap in het voorportaal. In zijn hand heeft hij zijn Ray-Ban bril met donkere glazen.
De fotograaf vindt dat de achtergrond wat kaal is en wat meer kleur kan gebruiken. Daarom vraagt hij Neuwirth om naast Dylan te gaan. Hij geeft hem een camera mee (voor de geïnteresseerden: een 35mm Range Finder Nikon).
‘Zo leek het net alsof er iets gebeurde,’ legt Kramer achteraf uit.

Hoewel in tal van artikelen staat dat hij slechts twee foto’s nam, blijkt dit niet te kloppen.
Over Dylans blik op de geselecteerd foto vertelt Kramer in 2010: "Hij ziet er vijandig uit of op zijn minst humeurig. Hij lijkt mij – of naar wie hij ook kijkt – uit te dagen: “Wat ga je er aan doen, kerel?".’

Het beeld bevestigt het imago van de vorige hoes: Dylan is geen folkzanger meer, maar een rock en roll ster.


Net als bij Bringing It Al Back Home voorziet John Berg de foto van een witte kader.

Op de achterzijde komt weer een tekst van Bob Dylan, een surrealistische tekst in eigenzinnig proza, plus drie zwart-wit foto’s van Dylan in de studio, gemaakt door Daniel Kramer.

Bij de allereerste Amerikaanse mono persing zat een portret tekening ingesloten. Aan de linkerzijde is het signatuur ‘Lambert’ leesbaar, maar verder ontbreekt elk detail over de kunstenaar.
De tekening zat ingesloten in de plastic beschermfolie, over de achterzijde van de hoes. Omdat hierdoor de songtitels niet zichtbaar waren, was aan de voorzijde onderaan een strookje met de titels en afspeeltijden ingesloten.
De tekening werd op de voorzijde al aangekondigd met een sticker: 'FREE! INCLUDES A STRIKING PORTRAIT SUITABLE FOR FRAMING'.

De titel Highway 61 Revisited is een verwijzing naar de U.S. Route 61, een snelweg die dwars door de Verenigde Staten loopt, parallel met de Mississippi, van Minnesota tot in New Orleans. Het is de Blues Highway die de zwarten volgden van de plantages in het zuiden naar de industriesteden in het noorden, hetgeen de overgang van de akoestische blues in de elektrische blues met zich meebracht.


Naschriften:

Op de achterzijde van de hoes van de Britse persingen staat slechts één foto van Bob Dylan: aan de piano.
Op de Franse persingen staan dan weer wel de drie foto’s maar ontbreekt de tekst. Die is vervangen door wat reclame voor andere elpees. 

Op de hoes van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967) staan The Beatles afgebeeld omringd door een groot aantal mensen waarvoor ze op de een of andere wijze bewondering hadden. Bob Dylan mocht daarbij natuurlijk niet ontbreken. Zijn afbeelding is een zwart-wit vergroting van zijn hoofd geknipt uit de hoes van Highway 61 Revisited.