John Wesley Harding (1967) door Jochen

John Wesley Harding (1967)

De neger Mage loopt een bloedend gezichtswondje op bij een worstelpartij met de 15-jarige John Wesley Hardin en gaat daarmee weinig volwassen om, zo kunnen we opmaken uit Hardins postuum verschenen autobiografie The Life Of John Wesley Hardin, “as written by himself” (1896). De volgende dag komen ze elkaar toevallig tegen en de neger Mage wil wraak. Hij bedreigt Hardin met een dikke stok (“a stout stick”) en zegt dat hij hem zal doden en in de kreek zal gooien. De puber Hardin trekt zijn Colt .44, zegt nog dat Mage aan de kant moet gaan, maar vergeefs. Dan schiet hij enkele keren, Mage gaat neer en overlijdt kort daarna. “Dat was de eerste man die ik ooit gedood heb en mijn ouders waren zowat verbijsterd.”
In de inleiding wordt de lezer beloofd dat het werk een nieuw licht zal werpen op de desperado, dat zal blijken dat Hardin nooit uit baldadigheid of in koelen bloede gemoord heeft en dat deze pagina’s aan zijn nagedachtenis een zekere mate van recht zullen doen.

Die opzet mislukt. In de gevangenis heeft Hardin Rechten gestudeerd en dat heeft ongetwijfeld bijgedragen aan zijn vaardigheid om zijn gedachten te verwoorden, maar ook met een bul blijft hij een verongelijkte, haatdragende en weerzinwekkende psychopaat, die er niet in slaagt om enige sympathie te wekken. Na die eerste moord, bijvoorbeeld, gaan er wel meer zwarte medemensen aan, want, “niets deed mijn bloed meer koken dan een respectloze neger.” Als hij in 1878 eindelijk wordt opgesloten in Huntsville Prison, Texas, volstrekt ten onrechte natuurlijk, telt hij zelf 40 doden. Het krantenverhaal dat hij zes of zeven mannen gedood zou hebben, enkel omdat ze snurkten, ergert hem: “Dat is maar één keer gebeurd.”

De John Wesley Harding van Dylan, zoveel moge wel duidelijk zijn, heeft weinig raakvlakken met Hardin (de g is een spelfoutje van de bard). Dylan bezingt een soort Robin Hood, hulpvaardig en eerlijk, ‘een vriend van de armen’, verzint een authentiek lijkende verwijzing naar een incident in ‘Chaynee County’ (die naam bestaat niet) en schetst tot slot een ongrijpbare Harding. De historische Hardin werd herhaaldelijk gearresteerd en verdween uiteindelijk 17 jaar achter de tralies.
Dylans preoccupatie met outlaws intrigeert wel. En dan vooral zijn neiging om gecertificeerde malloten op te waarderen tot ingoede, menslievende rolmodellen. Jesse James krijgt een enkele, vriendelijke namecheck (in “Outlaw Blues”) en in “Absolutely Sweet Marie” plaatst hij vervolgens de paradox to live outside the law, you must be honest. Een eerste vaandeldrager van dat motto is dan John Wesley Harding. De halve zaligverklaring van Billy The Kid (1973) kan misschien nog aan Peckinpah of de angelieke uitstraling van hoofdrolspeler Kris Kristofferson toegeschreven worden, maar bij “Hurricane” (1975) steekt Dylan zijn nek nogal uit, als hij een herhaaldelijk veroordeelde moordenaar hartstochtelijk verdedigt en tot held verheft. Een dieptepunt bereikt de zanger met “Joey” (1975), het epische loflied op de immorele maffiose moordenaar Joey Gallo.

Heeft Dylan bedenkingen na de uitgave van de plaat? Hij speelt het lied nooit en is ook weinig liefdevol of trots als ernaar gevraagd wordt. Sterker nog: Dylan is denigrerend. Het is eigenlijk een mislukte aanzet tot een ouderwetse, lange cowboy-ballade, verklapt hij in 1969 aan Rolling Stone’s Jann Wenner. Na anderhalf couplet heeft hij er echter geen zin meer in, maar omdat het best een leuk melodietje heeft (“a nice little melody”), knalt de dichter er toch maar een derde coupletje achteraan. Opnemen en hup, klaar is Kees. “Maar het is een dwaas liedje.” Het was ook het enige liedje dat niet op het album leek te passen, vervolgt Dylan, en vooral daarom plaatst hij het uiteindelijk maar vooraan en noemt hij het album naar dit lied. Daardoor lijkt het meteen heel belangrijk, meesmuilt hij, en anders zou iedereen het maar een wegwerpertje (“a throwaway song”) gevonden hebben. De naam “John Wesley Harding”? Ach, het past in het tempo en ik had het bij de hand.

Wonderlijk. Dylan wendt zich wel vaker af van een eigen song, maar er is geen lied dat zó systematisch wordt neergehaald door de troubadour. Minstens zo wonderlijk zijn de klinkklare kolderargumenten. “I’ll Be Your Baby Tonight” is het lied dat absoluut niet past op het album, een tweede buitenbeentje is “Down Along The Cove”. Het titellied past juist naadloos tussen de andere ruiters, de zwervers en de vogelvrijen. En als het écht werkelijk slechts om het ritme van de lettergrepen gaat, kan ’s werelds beste songschrijver moeiteloos tien alternatieven inpassen. John Quincy Adams, George Edwin Butler, James Abram Garfield, John Griffith (“Jack”) London… of verzin desnoods een naam. Joe Franklin Dalton. In het tempo van de song en in het ritme van de tekst passen natuurlijk eindeloos veel namen.
Nee, voortschrijdend inzicht lijkt een waarschijnlijkere verklaring voor Dylans judaskus. In de maanden na de opname is hij vermoedelijk voorgelicht over de ware aard van Hardin en een ode aan deze extreme racist is in de dagen na de moord op Martin Luther King (april ’68) pijnlijker dan ooit. Zéker voor een erkend burgerrechtensympathisant als Dylan. En het zal zijn intellectuele trots te na zijn om in het interview toe te geven dat hij geen idee had – vandaar de vlucht naar doorzichtige smoespraat en de verbanning naar het vergeetboek.

Zonde, evengoed. Het lied hééft inderdaad a nice little melody en de tekst is aantrekkelijk; eenzelfde kafkaëske klaarheid die het mysterie intact laat als bijvoorbeeld “Drifter’s Escape”.

Opmerkelijk weinig navolgers dus ook – kennelijk hebben de collega-artiesten dezelfde morele reserves die Dylan na de opname ook heeft. De enige echt serieus te nemen cover is echter weer erg geslaagd en is te vinden op het dappere, schitterende project van Thea Gilmore, die in 2011 een integrale herinterpretatie van het hele album uitbrengt. Haar delicate, subtiele, erg verzorgde versie van het openingsnummer promoveert “John Wesley Harding” tot een écht openingsnummer. De eerste maten kaal, een sobere mandoline in plaats van Dylans gitaar, in het tweede couplet vallen orgel en mondharmonica in, enig droog percussiewerk en even later nog een gitaar, plus de omfloerste zang van Thea: wat een prachtig liedje blijkt het dan toch te zijn.
 
John Wesley Harding
John Wesley Harding
Was a friend to the poor
He trav’led with a gun in ev’ry hand
All along this countryside
He opened many a door
But he was never known
To hurt an honest man

’Twas down in Chaynee County
A time they talk about
With his lady by his side
He took a stand
And soon the situation there
Was all but straightened out
For he was always known
To lend a helping hand

All across the telegraph
His name it did resound
But no charge held against him
Could they prove
And there was no man around
Who could track or chain him down
He was never known
To make a foolish move