Wagon Wheel (1973) - door Jochen

Wagon Wheel (1973)

De film Wayne’s World is het debuut van Mike Myers en ten tijde van verschijnen, in 1992, een enorm commercieel succes. De recensies zijn ook al overwegend positief en dat is wel opmerkelijk; veel meer dan een aaneenschakeling van puberale grappen, onhandig gestuntel (vooral van cultfavoriet Garth, Dana Carvey) en overdreven parodistische flauwekul biedt de film eigenlijk niet. Hoewel… de bijrol van de schmierende Rob Lowe en de manier waarop hij literally zegt, de klassieke headbangscene natuurlijk, in dat kleine autootje op “Bohemian Rhapsody” en Garth’s hilarische playbackact met “Foxy Lady” zijn een kwart eeuw later nog steeds onweerstaanbaar. En: die ene scene in de muziekwinkel, de elf seconden waarin Myers zijn No Stairway-grap propt, heeft eeuwigheidswaarde. Wayne wil een nieuwe gitaar kopen, zet “Stairway To Heaven” in, maar de verkoper grijpt al na twee noten in en wijst zwijgend op het verbodsbordje: NO STAIRWAY TO HEAVEN.
Het is een grap die op veel herkenning en instemming stuit, vooral bij muziekwinkelpersoneel, en een grap die tot een onverwacht, winstgevend bijproduct leidt: de bordjes zijn niet aan te slepen en tot op de dag van vandaag een verkoophit. In de meeste gitaarwinkels hangt er tegenwoordig wel een en op Amazon is een getrouwe kopie nog steeds een strong seller ($ 2999).

Via een omweg wordt de scene in 2016 weer even actueel, trouwens. Indertijd wekt de grap enige bevreemding omdat de twee, drie noten die Wayne speelt volstrekt niet op Stairway lijken. Dat heeft een juridische achtergrond: het advocatengepeupel dat de rechten van Led Zeppelin bewaakt, verbiedt het gebruik van “Stairway To Heaven” in de film, dus Mike Myers speelt dan maar een paar vrij willekeurige noten. Echter, in de eenentwintigste eeuw proberen de erfgenamen van Randy California aan te tonen dat Led Zeppelins Jimmy Page de melodie heeft gestolen van “Taurus”, een kort instrumentaal stuk uit 1968 van Randy’s band Spirit. In de loop van de rechtsgang wordt aangetoond dat de melodie veel en veel ouder is; die is al terug te vinden in een barokstuk uit 1630, Sonata di Chitarra, e Violino, con il suo Basso Continuo van de Italiaanse gitarist/componist Giovanni Battista Granata. In april 2016 beslist de rechter daarom dat de melodie tot het publieke domein behoort en dus door niemand geclaimd kan worden.
Het zou betekenen, melden alerte journalisten, dat het beroemde intro bij een eventuele heruitgave van Wayne’s World straffeloos gespeeld mag worden – althans, tot de muziekwinkelmedewerker ingrijpt, natuurlijk.

Het geplaagde winkelpersoneel heeft nog wel meer kandidaten voor zo’n schriftelijke ontzegging. “Smoke On The Water”, bijvoorbeeld, en “Sweet Home Alabama”, of “Sunshine Of Your Love”… in elke gitaarwinkel ter wereld worden die intro’s, in meer en minder gruwelijk verminkte versies, dagelijks een tiental keren gespeeld. Toch is het volgende verbodsbord dat gretig aftrek vindt níet een van de usual suspects.
Dat wordt een verbod op het spelen van een Dylansong. En dan niet op een van de voor de hand liggende allemansvriendjes als “Knockin’ On Heaven’s Door” of “All Along The Watchtower”, maar op het onwaarschijnlijke, door Dylan zelf allang verworpen vluggertje “Wagon Wheel”.

“Wagon Wheel”, of “Rock Me Mama (Like A Wagon Wheel)” zoals het liedje eigenlijk heet, heeft weer zo’n historie die bij elke andere artiest uniek zou zijn, maar in Dylans catalogus bepaald niet uitzonderlijk is. Songs als “Love Is Just A Four-Letter Word”, “Quinn The Eskimo” of “Stepchild”; er is een aardige dubbel-cd samen te stellen van alle (schetsen van) songs die door de meester zijn verworpen en later door anderen weer zijn opgeraapt en vervolmaakt.
“Rock Me Mama” is dan misschien nog wel het meest onaffe, schetsmatige snippertje in die collectie. Het is te vinden op de bootleg Peco’s Blues, een verzameling sessie-opnames uit januari en februari 1973 voor de soundtrack van Pat Garrett And Billy The Kid. Dat zijn charmante, kwalitatief goede, rommelige opnames die historisch vooral interessant zijn vanwege de embryonale versies van “Knockin’ On Heaven’s Door” die erop staan, maar voor de fans zijn de studiopraat en de andere takes ook leuk. En de twee versies van “Rock Me Mama” dus. Op die bootleg wordt het lied toegeschreven aan de legende Arthur Crudup, de man aan wie we Elvis Presley hebben te danken. Dat is wel opvallend. Normaal gesproken is Dylan niet al te toegeeflijk met het toekennen van auteursrechten aan een rechthebbende, ook niet als hij hele tekstgedeeltes, melodielijnen of complete refreinen kopieert. Dit lied heeft daarbovenop verder niets gemeen met Crudups “Rock Me Mama” uit 1944; alleen de titel is hetzelfde. En die heeft Crudup zelf ook al geleend, uit Big Bill Broonzy’s “Rockin’ Chair Blues” (1940). De wagenwielmetafoor komt uit weer andere oude bluessongs. Curtis Jones zingt al in 1939 roll me mama, just like I’m a wagon wheel (“Roll Me Mama”) en Dylan kent ongetwijfeld B.B. Kings hit “Rock me” uit 1964, met de regels roll me baby like you roll a wagon wheel.
Ongeveer die woorden gebruikt Dylan dan voor zijn refreintje, hij zingt het op een uiterst toegankelijk, eenvoudig melodietje, over een al even eenvoudig en prettig akkoordenschema, eromheen mummelt hij wat onverstaanbare klanken en dat is het ook al.

Het is allang vergeten en verstoft als de tiener Ketch Secor het in de jaren 90 voor het eerst hoort. Tieners, vooral de mannelijke, hebben zoals bekend een nogal flexibele prefrontale cortex, durven daarom in winkelwagentjes van de heuvel af te rijden, van driehoog in het zwembad te springen en zomaar een Dylansong te voltooien. Ketch schrijft er twee prima coupletten omheen en blijft het lied vaak en graag spelen. Ook als hij inmiddels een bandje heeft opgericht, de nu wereldberoemde Old Crow Medicine Show. Een eerste maal nemen de jongens het voor een in eigen beheer uitgebrachte EP uit (Troubles Up And Down The Road, 2001). In 2003 scoort de band een platencontract en wordt, nadat de auteursrechten met Dylan zijn geregeld (het wordt fifty-fifty), de song wederom opgenomen, nu als slotnummer voor het bejubelde, naamloze debuutalbum uit 2004. Het is geen hit, wordt zelfs niet op single uitgebracht, maar het wordt wel opgepikt. Aanvankelijk door amateurs, op talentenjachten, door schoolbandjes, in karaokebars en chauffeurscafés – het lied is nu eenmaal eenvoudig te spelen en heeft een hoog meezinggehalte – maar langzaam en zeker sijpelt het door tot de hogere echelons. In 2012 bereikt de Ier Nathan Carter de top van de hitlijsten met de single “Wagon Wheel” en het gelijknamige album. Een jaar later, als Darius Rucker een nummer-1-hit ermee scoort, dringt het lied definitief door tot de Great American Songbook. Het levert Rucker een Grammy Award (Best Country Solo Performance, 2013) en het lidmaatschap van de Grand Ole Opry op.
Het heeft nog wel een klein pikant randje, dat succes van Rucker. Darius Carlos Rucker is voor zijn solocarrière jarenlang het gezicht van Hootie & The Blowfish, de band waarmee hij vijf albums en 16 hitsingles opneemt, over de hele wereld toert en tientallen miljoenen platen verkoopt (het debuutalbum uit 1994, Cracked Rear Window, scoort zestien keer platinum en staat op de veertiende plek van bestverkochte albums aller tijden). Een van de grootste successen is de wereldhit “Only Wanna Be With You” (1995) en die song levert een conflict met Dylan op. Rucker heeft Blood On The Tracks iets te enthousiast geplunderd. Om te beginnen met een snipper uit “You’re A Big Girl Now”:

Put on a little Dylan
Sitting on a fence

Dan met een flinke hap uit “Idiot Wind”:

Said I shot a man named Gray
Took his wife to Italy
She inherited a million bucks
And when she died it came to me
I can't help it if I'm lucky

En voor het geval we het nou nog niet doorhebben, opent het laatste couplet met:

Yeah I'm tangled up in blue

Het management van Dylan, de thief of thoughts die een nogal dubbelhartige houding heeft ten aanzien van citeren uit andermans werk zonder bronvermelding, stuurt er advocaten op af, dreigt met een aanklacht wegens schending van auteursrechten en uiteindelijk koopt Hootie & The Blowfish de zaak af, voor een onbekend, maar ongetwijfeld substantieel bedrag.

No hard feelings kennelijk, bij Rucker. Met “Wagon Wheel” spekt hij opnieuw Dylans zakken. Maar het heeft ook een onverwacht, negatief effect: Ruckers hitversie zorgt voor een tweede, enorme boost van het lied. Zozeer zelfs, dat het na Stairway het tweede lied wordt waarvoor verbodsbordjes bij duizenden gefabriceerd, verkocht en opgehangen worden. Nu niet in muziekwinkels, maar in concertzaaltjes, kroegen en op festivals. Op Americanafestivals, zoals in New England, worden No Wagon Wheel zones ingericht, T-shirts met het logo vliegen over de toonbank en studenten riskeren gitaarversplintering als ze het op de campus spelen.
Ketch Secor speelt het desondanks nog graag, met zijn Old Crow Medicine Show. Hij is bijzonder getroffen door Dylans goedkeuring en de vervolgstap van de oude meester: in 2014 schenkt Dylan hem een ander kladje van die bootleg uit 1973, “Sweet Amarillo”, en stimuleert de band om ook dat lied te voltooien. Het levert hen een volgende hit op.
Op een countryzender, CMT News, vertelt Secor het verhaal daarachter. Eerst ontvangt hij een e-mail van Dylans manager waarin hij wordt gefeliciteerd met Ruckers no. 1 hit. Een paar weken later ligt er een pakje in de bus. Het bevat een demo-opname en een briefje. Van Dylan.

“Hier is nog een lied dat ik nooit echt heb afgemaakt. Het is een paar dagen na ‘Rock Me Mama’ opgenomen. Wagen jullie eens een poging. We zouden het leuk vinden als de Old Crows er leven in zouden blazen”
Dat is nogal overweldigend. Bob ruimt als het ware zijn bureaula uit, vindt een kladje en zegt (met een Dylanstem) “Hier, probeer dit eens.” Ik zou het scenario niet kunnen verzinnen. Niemand zou het geloven. “O ja, en toen belde Dylan me en hij zei okee, en nu mag je dit lied afmaken.”
Dus ik heb met Old Crow dat lied afgemaakt en teruggestuurd naar Bob. Hij antwoordde: “Hee, dat klinkt geweldig, maar volgens mij moet Ketch geen harmonica maar viool spelen, en ik denk dat je het refrein moet inzetten na acht maten, niet na zestien.” We deden precies wat Bob zei en het was alsof het lied vleugels kreeg en opsteeg.

Hij gloeit nog na van – terechte – trots, de bofkont.

Wagon Wheel 
Bob Dylan / Ketch Secor

Headed down south to the land of the pines
I'm thumbin' my way to North Caroline
Starin' up the road
And pray to God I see headlights
I made it down the coast in seventeen hours
Pickin' me a bouquet of dogwood flowers
And I'm a-hopin' for Raleigh
I can see my baby tonight

So, rock me mama like a wagon wheel
Rock me mama any way you feel
Hey, mama rock me
Rock me mama like the wind and the rain
Rock me mama like a south-bound train
Hey, mama rock me

Runnin' from the cold up in New England
I was born to be a fiddler in an old-time string band
My baby plays the guitar
I pick a banjo now
Ah, the north country winters keep a-gettin' me
And I lost my money playin' poker so I had to up and leave
But I ain't a-turnin' back
To livin' that old life no more