Bob Dylan - The Bootleg Series, Vol. 15 Travelin' Thru 1967 – 1969 door Rob van Estrik

In dit artikel kijk ik op ‘n wat andere manier aan tegen deze nieuwe editie van The Bootleg Series.

Daarnaast sta ik stil bij de opnamen uit deze periode die we al hadden van deze periode, wat we er met de release van Travelin’ Thru hebben bijgekregen, en wat niet.

1. John Wesley Harding outtakes

Om te beginnen een algemene opmerking over de stereo mixen op Travelin’ Thru.

Net als op de vorige uitgaven van The Bootleg Series bevat ook Travelin’ Thru die typische, hedendaagse narrow stereo mixen, waarbij alles (instrumenten, zang) dicht bij elkaar in het midden (centrum) van het stereobeeld zit. Dus verwacht hier zeker niet de uitbundige stereo (re)mixen zoals bijvoorbeeld op de recent uitgebrachte outtakes van The Beatles te horen zijn.

De originele stereo mix van John Wesley Harding is een typische jaren 60 stereo mix met alles verspreid uit elkaar: vocal+harmonica in het midden (C), akoestische gitaar links van het midden (L off C), en de drums+bas in het rechterkanaal, terwijl die twee eigenlijk in het midden horen. Om die reden geven sommige Dylan liefhebbers de voorkeur aan de mono mix van John Wesley Harding.

De outtakes hebben dus die nieuwe narrow stereo mix, die vanwege de spaarzame begeleiding (alleen bas en drums) uitstekend overkomt.

De outtakes zijn in chronologische volgorde gezet, naar datum van opname. Op het verdere verloop van Travelin’ Thru blijft dat zo.

Dylan nam als eerste ‘Drifter’s escape’ op. Op Take 1, de allereerste opname dus voor John Wesley Harding, hoor je in de regel “what I’ve done wrong” nog heel even zijn Basement Tapes zangstem, alle daarop volgende nummers zijn puur John Wesley Harding.

‘All along the watchtower’ (Take 3) blijkt na beluistering in z’n geheel een outtake. Dat betekent dat de gereleasde take (de albumversie op John Wesley Harding) Take 2 moet zijn, een edit met Insert Take 2.

Het unieke aan Travelin’ Thru is dat we nu voor het eerst outtakes / alternate takes te horen krijgen van John Wesley Harding. Lange tijd was dit bijna onvoorstelbaar, maar er is 1 uitzondering:

in 1997 kwam een geremasterde editie van de 3-CD compilatie Biograph uit, waarbij Columbia/Legacy voor het eerst gebruik maakte van een nieuwe remastertechniek, de zgn. Super Bit Mapping (SBM). In de VS bleek op de eerste oplage van deze release een paar “vergissingen” te staan, waaronder de John Wesley Harding albumversie van ‘I’ll be your baby tonight’, hier niet eindigend in de bekende fade out, maar langer doorlopend tot aan een afgerond einde.

Met de release van Travelin’ Thru blijkt dat slechts een deel van de studio sessies voor John Wesley Harding en Nashville Skyline teruggevonden zijn. Michael Krogsgaard merkt echter in zijn sessionografie van Dylan’s studio opnamen op dat de tapes van de 3^e sessie (29 november 1967) wel waren gelokaliseerd, echter van de 4 opgenomen nummers tijdens deze sessie staan helaas geen outtakes op Travelin’ Thru.

2. Nashville Skyline outtakes

‘I threw it all away (Take 1)’ was al eerder uitgebracht, op Another Self Portrait, als ‘I threw it all away (Alternate take)’, echter daar in reversed (omgekeerd) stereo mix die overeenkomt met de originele 1969 stereo mix van de gereleasde take op Nashville Skyline: de lead guitar rechts, en klinkt op Another Self Portrait zelfs iets beter. (op Travelin’ Thru hoor je de lead guitar links). Ook op de andere Nashville Skyline outtakes hoor je deze nieuwe stereo mix terug.

‘Lay lady lay (Take 2)’: deze is gelijk aan de outtake die in 2009 als bonus track toegevoegd was aan de iTunes release van het Together Through Life album. Deze speciale iTunes release kon je eveneens op CD wegschrijven en bevatte ook een unieke inlay, met als track titel vermelding ‘Lay Lady Lay (Studio Rehearsal)’, met ook op de binnenzijde aparte remix credits.

De bonus track begon met een door Dylan gesproken intro, deze is er op Travelin’ Thru weggeknipt.

Op Nashville 1969 And More (Rattlesnake RS 250) staat nog een track “eBay sample”, dit is een opname uit 2008 van eBay met voice over van de (toenmalige) verkoper van een van de studio 8-track reels van de Nashville Skyline sessie van 13 februari 1969, met daarop gedeelten van 2 of meerdere takes van ‘Lay lady lay’ en ook van ‘Western road’ (toen nog ‘Going to Chicago’ geheten).

De iTunes bonus track (met intro) heeft echter een andere, brede stereo mix en klinkt een stuk beter, bijna perfect op Nashville 1969 And More. (Zie ook verderop, omdat deze bootleg een belangrijke bron is voor een aantal opnamen van de latere Nashville studio sessies, die niet op Travelin’ Thru staan.

Nashville 1969 And More bevat een andere, latere take (versie) van ‘One more night’.

‘Country pie (Take 2)’ op Travelin’ Thru is niet gelijk aan ‘Country pie (Alternate take)’ op Another Self Portrait.

Volgens Olof Björner is take 2 de gereleasde take, dus die op Nashville Skyline, maar die is ook niet gelijk aan ‘Country pie (Take 2)’ op Travelin’ Thru. Welke take staat dan op Travelin’ Thru?

3. Bob Dylan / Johnny Cash sessie

Voor de speciaal gearrangeerde studio sessie met Johnny Cash op 18 februari 1969 werd de muzikale begeleiding gevormd door de tour band van Johnny Cash waar toen ook lead gitarist Carl Perkins (een van de grootste voorbeelden van Beatle George Harrison) deel van uitmaakte, i.p.v. de studio musici waarmee Dylan gedurende februari 1969 Nashville Skyline aan het opnemen was.

Sinds halverwege jaren 70 is de Dylan/Cash sessie veelvuldig gebootlegd, allemaal afkomstig van dezelfde source tape: een kopie (dub) van een mono 8-track-to-2-track mixdown tape. De tape box van deze 2-track mono tape vind je afgebeeld in Clinton Heylin’s sessionografie Behind Closed Doors. De tape box laat echter een andere track sequence zien dan de volgorde van de nummers op alle bootlegs, die overeenkomt met de volgorde van de NCO master take nummering.

Sinds 1995 is bekend, uit onderzoek door Dylan verzamelaar Michael Krogsgaard in de archieven van Sony in New York, dat tijdens de Dylan/Cash sessie meer nummers waren opgenomen dan de 15 gebootlegde nummers.

De best klinkende uitgave van de Dylan-Cash bootleg op CD is inderdaad nog steeds de Spank (SP-106) bootleg The Dylan/Cash Sessions uit 1994 (Spank is een sublabel van het vermaarde Vigotone uit de jaren ‘90), echter de hoorbare 50Hz brom aan het begin en einde van elke track valt op deze bootleg nog meer op.

(Zoek je de best klinkende vinyl uitgave van de Dylan/Cash bootleg: Nashville 1969 (The Nashville Outtakes), Clarke Sisters Records CS 17. Dit is een Duitse bootleg uit 1984.)

Op Travelin’ Thru hebben de nummers van de gezamenlijke sessie allemaal de nieuwe stereo mix, weliswaar dat ‘narrow’ stereo, echter Cash’ zang hoor je ietsje links van het midden, en Dylan ietsje rechts van het midden, dus eindelijk na al die jaren komen deze duetten kwa geluid goed tot z’n recht.

Vergeleken met de bootleg zijn er verschillen bij meerdere nummers:

‘One too many mornings’: op Travelin’ Thru Take 3 geheten, volgens MK zijn op 18 februari 1969 (de dag van de Dylan-Cash duet sessie) 2 takes opgenomen.

‘I still miss someone’ – er staat Take 2, echter Take 2 was een breakdown, en alleen Take 4 was compleet dus moet dit Take 4 zijn.

‘Careless love (Take 1)’ duurt op de bootleg 7:06; en is ingekort tot 6:48 op Travelin’ Thru.

‘Matchbox (Take 1)’ op Travelin’ Thru is een andere versie (take) dan die op de bootleg.

‘Big river (Take 1)’ op Travelin’ Thru is een andere versie (take) dan die op de bootleg.

Op de Spank CD staat ook ‘Girl from the north country’. Dit nummer ontbreekt meestal op de bootlegs, omdat het ook op Nashville Skyline staat, terwijl het dus eigenlijk een bonafide mono mix van de gereleasde albumtake is (met de vocals voorin de mix, zoals consequent bij alle nummers op de mono tape).

‘Girl from the north country (Take 1)’ op Travelin’ Thru is echter een andere versie dan de gereleasde albumtake. Hierdoor weten we nu dat de gereleasde versie Take 3 moet zijn, want dit is de enige andere complete (volledige) take.

‘Guess things happen that way (Take 3)’ op Travelin’ Thru eindigt anders dan de versie op de bootleg. Het eerste gedeelte (tot 0:59) is echter hetzelfde; mogelijk is de versie op de bootleg een edit van meerdere takes?

‘You are my sunshine (Take 1)’ heeft op de bootleg aan het begin nog een paar gitaaraanslagen die op Travelin’ Thru netjes weggetrimd zijn.

‘Ring of fire (Take 1)’ op Travelin’ Thru is een andere versie (take) dan die op de bootleg. Volgens Krogsgaard was alleen Take 3 compleet (volledig). Als Cash en Dylan klaar zijn met Take 1 volgt nog een kort stukje rehearsal. Mogelijk is dit op de session tape log genoteerd als Take 1b (afgebroken), dan zou de versie op de bootleg Take 3 zijn.

Op Travelin’ Thru is het begin en het eind van ‘Just a closer walk with thee (Take 1)’ weggetrimd en eindigt met een korte fade out waardoor je de opmerking van Johnny Cash: “Bob, what’s one you know?” niet meer hoort.

Idem bij ‘Jimmie Rodgers medley no.1 (Take 1)’ op Travelin’ Thru (‘Blue yodel no.1’, of soms ‘T for Texas ‘ geheten op de bootlegs), een stukje van het intro banter is op Travelin’ Thru weggetrimd.

‘Jimmie Rodgers medley no.2 (Take 2)’ duurt langer aan het begin, heeft een nieuw intro en gaat na een minuut over in de van de bootleg bekende ‘Blue yodel no.5’. De opname op de bootleg loopt aan het eind iets langer door.

De 3 nummers van de Johnny Cash Show hebben een “harde” knip aan het begin en eind (dus geen fade in/out), alleen ‘Girl from the north country’ eindigt met een nette fade out. Verder is aan de tracks een EQ boost gegeven, zodat ze nu scherper klinken dan de audio op de DVD release The Best Of The Johnny Cash Show uit 2007 (alleen ‘I threw it all away’ en ‘Girl from the north country’ zijn op DVD uitgebracht).

4. “Self Portrait outtakes” (3 studio sessies nadat Nashville Skyline in april 1969 uitgebracht was, ook wel “Self Portrait sessions” genoemd, omdat opnamen van deze sessies, na latere toevoeging in 1969 en 1970 van overdubs door studio musici zonder dat Dylan daarbij aanwezig was, op de albums Self Portrait (1970) en Dylan (1973) zijn uitgebracht).

Eén van de tijdens deze sessies opgenomen nummers, ‘Runnin’’ (2^e Self Portrait sessie, 26 april 1969) ontbreekt op Travelin’ Thru. Het is onduidelijk wie precies de auteur (songwriter) van ‘Runnin’ is. Searching For A Gem noemt Floyd Tillman (een populaire C&W artiest die ook nummers schreef in de jaren 40 en 50), er komt inderdaad een songtitel ‘Runnin’ van de hand van Floyd Tillman voor in de online database van BMI , er is echter geen enkele uitvoering van het nummer vindbaar, ook niet door Floyd Tillman zelf. Ook in Derek Barker’s Bob Dylan The Songs He Didn’t Write wordt ‘Runnin’ niet genoemd.

Het kan dus zijn dat men afgezien heeft van release van ‘Runnin’ omdat er een “slapend” copyright op het nummer rust, waarvoor men dan achteraf (veel) rechten moet betalen.

Van de eerste Self Portrait opnamesessie (24 april 1969) is volgens Krogsgaard de 8-track sessie tape teruggevonden (‘Living the blues’ – 6 takes, waarvan Take 3 in overdubbed version op Self Portrait staat; ‘Spanish is the loving tongue’ – 7 takes, Take 7 in overdubbed version uitgebracht op Dylan).

Van zowel ‘Folsom prison blues’ als ‘Ring of fire’ circuleerden jarenlang mono kopieën op bootlegs in matige kwaliteit met dof geluid. Nu krijgen we beide nummers eindelijk te horen in prima studio kwaliteit.

‘Folsom prison blues’ heeft op Travelin’ Thru een langer intro dan op de bootlegs. Totaal duurt de opname 15 seconden langer. Ook vallen nu twee gitaarpartijen op die eerder nauwelijks of niet te horen waren.

‘Ring of fire’ blijkt nu ook een nieuwe gitaarpartij en een harmonica te bevatten, die voorheen nooit hoorbaar waren.

Van de Self Portrait sessies staan op Nashville 1969 And More nog een handvol opnamen in mindere kwaliteit, die op Travelin’ Thru zijn weggelaten:

– ‘Blue moon’: Take 1 en Take 2. Dit zijn andere takes dan de gereleasde albumversie/take op Self Portrait.

– ‘Ring of fire’: dit is een andere versie/take dan op Travelin’ Thru.

– ‘Take a message to Mary’: de op Self Portrait gereleasde albumversie in een andere stereo mix, zonder de prelude (door koortje gezongen intro), en zonder de latere overdubs.

– ‘Take a message to Mary’: idem, maar dan met prelude, in mono afkomstig van een acetate.

Verder, bevat Nashville 1969 And More nog van de volgende nummers de op Self Portrait gereleasde albumversie in mono van acetate, zonder de latere overdubs:

– ‘Living the blues’

– ‘Take me as I am’

– ‘Let it be me’

– ‘I forgot more than you’ll ever know’

– ‘Blue moon’.

5. Earl Scruggs sessie

Nieuw is dat Travelin’ Thru een andere opname datum geeft voor deze home recordings: 17 mei 1970. Self Portrait moest nog uitkomen, maar was al bijna klaar, Dylan had eerder die maand een uitgebreide opnamesessie met George Harrison achter de rug, en was bezig met het opnemen van New Morning, eveneens in New York.

Jarenlang was als opnamedatum voor de Scruggs sessie “december 1970” bekend, maar dit blijkt nu dus 7 maanden eerder te zijn geweest. De Dylan die we in de Earl Scruggs: His Family & Friends  documentaire (NET TV special) zien en horen is dus de Dylan ten tijde van New Morning.

Maar vooral een verrassing op Travelin’ Thru is dat Dylan met Earl Scruggs meerdere nummers blijkt te hebben gespeeld, niet alleen het instrumentale ‘Nashville skyline rag’ en het gezongen ‘East Virgina blues’.

Tezamen met ‘East Virginia blues’ zijn deze nieuwe nummers in mono, en hoogstwaarschijnlijk van de film soundtrack/geluidsband.

Dit roept natuurlijk meteen de vraag op of er ook bijbehorende filmbeelden van de nieuwe nummers teruggevonden zijn.

Van deze sessie was alleen ‘Nashville skyline rag’ uitgebracht, in een volwaardige stereo mix, dus kennelijk is deze op multitrack opgenomen, en vraag je je af waarom ook niet de andere nummers?

Op Travelin’ Thru is de stereo ‘Nashville skyline rag’ identiek aan de enige CD release van de originele Columbia soundtrack LP van de Earl Scruggs TV special (Earl Scruggs: His Family & Friends – Columbia CD-6475, 2000), en klinkt iets helderder op Travelin’ Thru.

De originele (Amerikaanse) VHS en DVD uitgave van Earl Scruggs: His Family & Friends bevat alleen de mono film soundtrack van ‘Nashville skyline rag’ en ‘East Virgina blues’ met gedeeltelijk een voice over.

Bob Dylan zou na 1969 nog een keer terugkeren naar een studio in Nashville: wederom voor het opnemen van een duet: “The Lonesome River”, en opnieuw met een bluegrass veteraan, dit keer Ralph Stanley, op 30 november 1997.

Rob van Estrik, november 2019