Dignity (1989) - door Jochen

Dignity (1989)

Het is dat Oh Mercy zo’n prachtig album is. Anders hadden we Dylan het weglaten van de meesterwerkjes “Series Of Dreams”, “Born In Time” en “Dignity” zeer kwalijk moeten nemen. Eén verwijt kunnen we hem nog wel maken: “Dignity” zou een veel geslaagdere opening zijn geweest dan het eveneens stuwende, maar melodieus en tekstueel veel minder pakkende “Political World” – een lied dat sowieso een aanzienlijk hoger wegwerpgehalte heeft.

In Chronicles herinnert de bard zich opkomst en ondergang van het lied. Zoals gebruikelijk kristalhelder, doch onnavolgbaar. Hij beschrijft hoe hij overvallen wordt door het radiobericht over de plotse dood van de door hem bewonderde basketballer ‘Pistol’ Pete Maravich ( † 5 januari 1988) en in de loop van dezelfde dag en aansluitende nacht in een soort geïnspireerde roes het hele lied (en meer) schrijft. “Het was alsof ik het hele lied voor me zag.” Die oerversie is nog een stukje langer, met meer archetypes, vertelt hij. Big Ben, de Maagd Maria, de Verkeerde Man en nog zo wat: “The list could be endless.” Wat de connectie is van de legendarische basketballer of diens dood met een van deze figuren, of met het thema van het lied überhaupt, blijft echter ondoorgrondelijk.

Tijdens het schrijven hoort Dylan ook al de muziek in zijn hoofd. Ritme, tempo, melodielijn, alles. En Hij ziet dat het goed is: “This song was a good thing to have.” Haast om het op te nemen heeft hij niet. Zó’n song zal hij niet vergeten, weet hij, en opnemen is zo saai. Bovendien: “I didn’t like the current sounds.” Daar blijkt opeens een scherper onderscheidingsvermogen dan we gewend zijn van de man die in dit decennium opnames van briljantjes als “Angelina”, “Carribean Wind” en “Blind Willie McTell” niet goed genoeg vindt. Angst voor het desastreuze effect van het jaren ’80-sausje over een song als “Dignity” is inderdaad gerechtvaardigd en het is toe te juichen dat de bard liever wacht op betere tijden met een frisse producer.

Heel lang hoeft hij niet te wachten. Een goed jaar later, in februari 1989, zijn de betere tijden aangebroken en is een kundige, bevlogen producer aangesteld: Daniel Lanois zal met Dylan een reeks prachtige opnames voor Oh Mercy verzorgen. En inderdaad, Dylan heeft “Dignity” niet vergeten; het is een van de eerste songs waarvan een demo gemaakt wordt.

Tot dan gaat het nog goed, althans: volgens de kroniekschrijver zelf dan toch. Met een eerste, spaarzaam geïnstrumenteerde, opname met de zang up front is niets mis, vindt hij, maar een aanstekelijk enthousiaste Lanois heeft woeste dromen over hetgeen hij met deze song kan bereiken als ze het morgen met Rockin’ Dopsie en zijn Cajun Band opnemen. Dylan laat zich overtuigen.
En daar begint de ondergang van “Dignity”. Na een dag lang doormodderen, tekstveranderingen, geschuif met tempo en zelfs toonsoort, en meer dan twintig opnames, is de belofte verworden tot “een bloederige puinhoop”. Gedesillusioneerd wenden Lanois en Dylan zich af van het lied. De demo en een van de vele outtakes vinden we later terug op Tell Tale Signs (2008), andere op bootlegs als Deeds Of Mercy en The Genuine Bootleg Series.

Na Oh Mercy lijkt het lied dan even vergeten, maar in ’94 duikt het weer op, bij de MTV Unplugged sessies. Om duistere redenen verguisd, destijds, maar ook vandaag nog heus zeer genietbaar. Dat geldt ook voor de productie die voor Greatest Hits Vol. III (november ’94) gebruikt wordt. Producer Brendan O’Brien (van Pearl Jam) gaat aan de haal met de Lanois-opnames, gooit alles behalve de stem weg en zet er onder meer zijn eigen, wondermooie, orgel onder. Die versie ontvangt ook al de (on)nodige kritiek, die achteraf net zo loos lijkt; het is een prachtige, ‘droge’ opname, opwindend en ingetogen tegelijk. Dat lijkt Dylan zelf ook te vinden; de meeste (en de beste) live-uitvoeringen in de Never Ending Tour zijn hierop geënt – waarbij de troubadour steeds beter gaat zingen, ook nog ‘s.

De tekst is een Dylan in topvorm. Fascinerend, rijk en mysterieus, en vergelijkbaar met een hoogtepunt als “A Hard Rain’s A-Gonna Fall”: een collage van ongerelateerde beelden, half-bekende filmische flarden, literaire verwijzingen, onderkoelde humor en Bijbelse beeldtaal, die tezamen een naargeestig, grimmig wereldbeeld schetsen, waarin voor Waardigheid geen plaats meer is. Verbonden worden die beelden door een kunstgreep die we minder vaak tegenkomen in Dylans oeuvre: de allegorie, de gepersonifieerde abstractie, in dit geval Waardigheid. De verteller zoekt van Alaska (“The land of the midnight sun”) tot de Vallei der Droge Beenderen (uit een van Dylans favoriete Bijbelboeken, Ezechiël), zoekt in literaire meesterwerken (onder andere in Rimbauds Le Bateau ivre) en iedereen die hij onderweg ontmoet, zoekt haar ook – vergeefs. Hij strandt aan de oever van een meer en lijkt het op te geven – in deze wereld zal hij Waardigheid niet meer vinden. Somber hoor.
Gelukkig biedt de muziek hoop. Die stuwt voorwaarts, verklankt optimisme en versaagt niet – aan de overkant van het meer zoeken we weer verder.

Een sterke eenheid kennelijk, de tekst en de muziek. De covers wijken zelden af, imiteren de dwingende urgentie van het ritme en tempo van het origineel en kopiëren opmerkelijk vaak slaggitaar en orgel. Zelfs de onwaarschijnlijke Nana Mouskouri houdt zich bij dit format (1997), plakt er ook nog een prettige pianopartijtje onder, maar bevestigt de vooroordelen door een gruwelijk dameskoor uit te nodigen in de studio. In die val trapt Elliot Murphy niet. Zijn versie is prachtig, maar voegt eigenlijk niets toe (op het Reporters sans frontières-album Dignity, 2002). Dan doet Robyn Hitchcock beter zijn best om origineel te zijn, maar helaas – hij produceert een doorzeurende, monotone cover die pas halverwege enige aantrekkingskracht krijgt, als de bas invalt.
Nee, de mooiste cover wordt in Amsterdam opgenomen, door The Low Anthem (2 Meter Sessies, 2009). Het kwintet uit Rhode Island laat het ambigue karakter van de song voor wat het is en kiest voor een eendimensionale, tekstgeoriënteerde akoestische interpretatie die schittert dankzij een mistroostige klarinet.