Not Dark Yet (1997) - door Jochen

Not Dark Yet (1997)

In 1997 verrast Dylan vriend en vijand met Time Out Of Mind, zijn beste album sinds Blood On The Tracks (1975). Het is de tweede keer dat Dylan de productie toevertrouwt aan Daniel Lanois (na Oh Mercy, 1989), en dat pakt wederom goed uit. Dylan heeft voor het eerst sinds Oh Mercy weer sterke, erg sterke liedjes, die aan kracht winnen door Lanois’ sferische, doemduistere productie – waarbij Lanois deze keer wel de meerwaarde van Dylan’s gruizigheid erkent.

Er staan meer monumentale (“Highlands”, uiteraard) of adembenemende (“Tryin' to Get to Heaven”, bijvoorbeeld, en het inmiddels overbekende “Make You Feel My Love”) liedjes op de plaat, maar de donkere parel “Not Dark Yet” steekt daar nog bovenuit. Tamelijk spontaan geboren, ook nog ‘s; Dylan meldde zich onvoorbereid in  september 1996 in Oxnard, Californië, voor eerste sessies in de studio van Lanois. Net als “Dirt Road Blues” en “Can’t Wait” ontstond het lied pas daar in de studio, tijdens het oefenen. Lanois vertelt dat het nogal radicaal veranderde in de maanden daarna. Bij de opnamesessies in januari 1997, in Miami, was het snellere en kale, akoestische lied een civil war ballad geworden. Gitarist Duke Robillard voegt enigszins spijtig daaraan toe: “We hadden een schitterende take van dat lied op band. De versie die we later in Miami opnamen was veel langzamer. Mooie sfeer hoor, geweldige opname…maar ik hield erg van die demo-opname uit Californië.”

Majestueus is het woord dat vaak langskomt in de recensies over dit nummer, en dat komt door de muziek. De tekst is níet majestueus, de tekst is donker en somber, het zijn de woorden van een oude man die uitgedoofd zijn einde ziet naderen, zonder hoop op een betere wereld in een hiernamaals. Dylan citeert uit de Joodse Pirké Avot, de Spreuken der Vaderen (“want of je het wilt of niet word je geboren, of je het wilt of niet leef je, of je wilt of niet sterf je”) maar citeert niet de laatste woorden “en of je wilt of niet moet je eens rekening en verantwoording afleggen voor de opperste Koning, de Heilige Die geprezen wordt” – de woorden die een levensdoel geven en een hiernamaals beloven. Dat licht ziet de protagonist niet; I just don't see why I should even care, hij hoort zelfs geen murmur of a prayer.
Dat “Not Dark Yet” ondanks de inktzwarte tekst geen wanhopige klaagzang is komt door de muziek, en meer nog door de productie en het arrangement van Lanois. Over een tapijt van gitaren ontrolt het lied zich in een aangenaam lome kadans, de muziek gaat omhóóg als de tekst afdaalt, en de toonsoort blijft majeur, niet mineur dus. De onorthodoxe keus om het ene couplet zonder zang ‘leeg’ te laten, niet te vullen met bijvoorbeeld een gitaarsolo, werkt uitstekend. Hoewel de dichter geen woorden van troost of berusting gebruikt, tilt de muziek het geheel toch naar: melancholie. Het is de melancholie van Rilke’s Herbsttag, de filmmuziek van Schindler’s List, de schilderijen van De Chirico. Dylan en Lanois creëren een meesterwerk – met muziek die nog verder gaat dan ondersteunen of versterken; de muziek brengt het licht dat in de woorden niet te vinden is, geeft het gedicht een veel diepere kleur.

Mislukte covers van dit werk bestaan bijna niet, hoewel Dylan deze keer zelden geëvenaard of overtroffen wordt. De noten staan op de goede plek, kennelijk – ook bij artiesten die de leeftijd of de overtuiging missen om dit te mogen spelen, blíjft het een prachtig liedje. Veel covers nemen terecht de trage, lange lijnen van het origineel over, maar de versies van de onvermijdelijke ukelele-meisjes op YouTube zijn ook best leuk. Een uiterst sobere, prachtige vertolking is te horen in de Zweedse film Swimming (2006), gezongen door de actrice Tuva Novotny. De Texaanse artiest Jimmy LaFave, die sowieso veel erg geslaagde covers van Dylan-songs heeft afgeleverd, zingt met ingehouden pathos en een aantrekkelijke, afwijkende frasering op zijn album Cimarron Manifesto (2007). De mooiste echter komt uit Slovenië: Severa Gjurin blijft dicht bij het origineel en draagt een perfect geproduceerde “Not Dark Yet” bij aan een Dylan-project ter gelegenheid van Bob’s zeventigste verjaardag: Projekt Bob Dylan Postani Prostovoljec (2011).

Not Dark Yet 

Shadows are fallin' and I've been here all day
It's too hot to sleep and time is runnin' away
Feel like my soul has turned into steel
I've still got the scars that the sun didn't heal
There's not even room enough to be anywhere
It's not dark yet but it's gettin' there.

Well, my sense of humanity has gone down the drain
Behind every beautiful thing there's been some kind of pain
She wrote me a letter and she wrote it so kind
She put down in writin' what was in her mind
I just don't see why I should even care
It's not dark yet but it's gettin' there.

Well, I've been to London and I been to gay Paree
I've followed the river and I got to the sea
I've been down on the bottom of the world full of lies
I ain't lookin' for nothin' in anyone's eyes
Sometimes my burden is more than I can bear
It's not dark yet but it's gettin' there.

I was born here and I'll die here against my will
I know it looks like I'm movin' but I'm standin' still
Every nerve in my body is so naked and numb
I can't even remember what it was I came here to get away from
Don't even hear the murmur of a prayer
It's not dark yet but it's gettin' there.