Motorpsycho nitemare

Een tijd geleden ben ik begonnen met hier stukken plaatsen uit het manuscript dat inmiddels omgewerkt is tot een ander boek. Van de stukken die bij het omwerken gesneuveld zijn, plaats ik er zo nu en dan eentje hier. Zo ook onderstaande stuk.

Motorpsycho nitemare

I

Een handelsreiziger maakt zijn ronde op het platteland. Het begint al laat te worden en net wanneer hij naar huis wil gaan, begeeft zijn auto het.
In de verte ziet hij licht branden. Hij loopt in de richting van het licht en komt aan bij een boerderij. Nadat hij de boer heeft gevraagd of hij op de boerderij de nacht mag doorbrengen, zegt de boer: "dat is goed, maar er is één ding…"

Vul zelf maar aan, er zijn honderden varianten. En allemaal zijn het moppen met een baard, niet grappig meer, je ziet van een kilometer afstand de clou aankomen.
Misschien, héél misschien, kunnen één of twee varianten van de mop over de handelsreiziger, de boer en de dochter nog een glimlach op mijn gezicht toveren, maar meer zit er niet in. Het is het type mop dat beter vermeden kan worden, tenzij de moppentapper een flater wil slaan.
Dode grond.
Maar in dode grond zit een uitdaging.
Neem een mop met een baard, zo lang dat je bij iedere stap op de haren gaat staan en maak er een geslaagde song van.
Onmogelijk. Degene die de uitdaging aanneemt is gedoemd te falen.
Des te groter de uitdaging om het tòch te doen en er mee weg te komen.
Dylans Motorpsycho nitemare is de enige song die ik ken die gebaseerd is op de oude mop over de handelsreiziger, de boer en zijn dochter en, ja, Dylan weet er mee weg te komen.
Hij weet er mee weg te komen door ten eerste de mop niet letterlijk te gebruiken, door ten tweede de actualiteit te gebruiken en door ten derde de bekendheid met de mop over de handelsreiziger, de boer en zijn dochter, zowel bij de luisteraar als bij de personages in Motorpsycho nitemare, te gebruiken.
Motorpsycho nitemare - let op het woord psycho in de titel, dat komt nog terug - begint zoals de mop begint, met het aankloppen bij een boerderij:

I pounded on a farmhouse
Lookin' for a place to stay.
I was mighty, mighty tired,
I had gone a long, long way.

De ik uit Motorpsycho nitemare heeft de pech een boer te treffen die op z'n zachts gezegd wat achterdochtig is

Well, out comes a farmer,
He must have thought that I was nuts.
He immediately looked at me
And stuck a gun into my guts.

En zijn achterdocht wordt alleen maar versterkt doordat hij het feit dat er iemand op de deur van zijn boerderij klopt gelijk associeert met de mop van de handelsreiziger, de boer en zijn dochter:

He cocked his rifle
And began to shout,
"You're that travelin' salesman
That I have heard about."

De ik, onder bedreiging van het geladen geweer van de boer, ontkent in alle toonaarden die handelsreiziger te zijn, sterker nog, om in goede aarde bij de boer te vallen, beweert de ik een dokter te zijn en gestudeerd te hebben.
Vervolgens verschijnt de onvermijdelijke boerendochter - Rita - ten tonele, die de schoonheid van Anita Ekberg zou benaderen:

She looked like she stepped out of
La Dolce Vita.

Na nog wat geklets tussen de ik en de boer, mag de ik de nacht doorbrengen op de boerderij, uiteraard onder de voorwaarde

That you don't touch my daughter
And in the morning, milk the cow.

Tot zover niets bijzonders, alles - min of meer - volgens het boekje van de moppentapper. Maar dan wordt de mop op z'n kop gezet, door elkaar geschud en van een nieuwe clou voorzien.
De ik gaat slapen, tot hij wakker schrikt en Rita naast zijn bed ziet staat

Lookin' just like Tony Perkins

Wacht even, Tony Perkins, als in Anthony Perkins de acteur bekend van zijn rol in Hitchcocks Psycho, met die bloederige scène in de douche? Juist, die Anthony Perkins. En wat vraagt de Rita uit Motorpsycho nitemare die er uit ziet als Anthony Perkins? Je raadt het al:

Would you like to take a shower?

Paniek. De ik probeert er nog onderuit te komen door te zeggen

Oh, no! no!
I've been through this before

Zo staat het in Lyrics 1962 - 2001, maar in de enige versie van Motorpsycho nitemare, te vinden op het album Another side of Bob Dylan (1964), zingt Dylan

Oh, no! no!
I've been through this movie before

wat door de toevoeging van het woord movie natuurlijk alleen maar nog sterkere associaties oproept met de film Psycho.
De ik realiseert zich dat het de hoogste tijd is om 'm de smeren, de plaat te poetsen, zich de benen uit het lijf te rennen, weg van Rita, ware het niet dat hij de boer een belofte heeft gedaan, hij zou de koeien melken, en ja, belofte maakt schuld.
De enige manier, zo realiseert de ik zich, om onder zijn belofte uit te komen en dus van Rita weg te kunnen, is er voor te zorgen dat de boer hem wegstuurt.
Maar hoe krijgt hij de boer zo gek om hem weg te sturen? Het antwoord is snel gevonden:

I had to say something
To strike him very weird,
So I yelled out,
"I like Fidel Castro and his beard."

Dylan maakt voor zijn songtekst dankbaar gebruik van de haatgevoelens over en de angst voor de communisten in het algemeen en Fidel Castro in het bijzonder, in het Amerika van begin jaren zestig.
En ook bij de boer uit Motorpsycho nitemare rijzen de haren te berge bij het horen van de naam Fidel Castro. Hij dreigt de ik te vermoorden als hij niet binnen twee seconden weg is. En laat dat nou precies zijn, wat de ik wilde bereiken.
Terwijl de boer de ik de verwensing

You unpatriotic,
Rotten doctor Commie rat

naar het hoofd slingert, gevolgd door een Reader's Digest, en naar zijn geweer grijpt, springt de ik door het raam en neemt de benen.
En dan rest nog één vers, zoveel jaar later: de ik denkt er niet over ooit nog terug te gaan naar de boerderij, ook al is Rita inmiddels vertrokken. De boer kijkt nog steeds naar de ik uit en wil hem overdragen aan de F.B.I.
en dat laatste vers eindigt met de moraal. Een mop met een moraal? Ja zeker, en wat voor één:

Without freedom of speech,
I might be in the swamp.

Een moraal met een twist. Zonder vrijheid van meningsuiting had hij nooit I like Fidel Castro and his beard kunnen roepen en zou hij onder de douche zijn vermoord, waarna zijn lichaam, net als in de film Psycho, in een moeras zou zijn gedumpt.
Een moraal, over de vrijheid van meningsuiting, opgehangen aan een horrorfilm.

II

Zoals ik hierboven al schreef, nam Dylan Motorpsycho nitemare op voor het album Another side of Bob Dylan. Dit album werd in één lange sessie, op 9 juni 1964 opgenomen. Motorpsycho nitemare was de achtste song die Dylan die avond opnam, na drie afgebroken pogingen, nam Dylan het nummer in één take op.
Daarna zou hij het, voor zover bekend, nooit meer spelen. Dat is maar goed ook.
De enige versie van Motorpsycho nitemare, op het album Another side of Bob Dylan, is zo droogkloterig gezongen, dat het perfect past bij een droogkloterige mop.
Een betere versie dan de versie op Another side of Bob Dylan is niet mogelijk. Gespeeld en gezongen vanuit de losse pols, zoals men moppen hoort te tappen.
En de moppentapper mag uiteraard zelf niet in de lach schieten.
Werden daarom de eerste drie pogingen om het nummer op te nemen afgebroken? Omdat Dylan in de lach schoot? Ik weet het niet, maar ik kan het me zo voorstellen.
Slechts één opname dus van Motorpsycho nitemare. Stel je voor dat Dylan dit nummer tijdens een van zijn honderden, inmiddels duizenden concerten van zijn zogenaamde never ending tour zou spelen, het zou denk ik niet overkomen. Het zou gewoonweg niet werken, niet in de acoustisch gespeelde set zoals uit het begin van de never ending tour en ook niet, in een stevig rockend arrangement.
Een mop meer dan één keer horen is dodelijk voor een mop. Een mop is alleen de eerste keer grappig. Maar een moppentapper kan eenzelfde mop tientallen keren vertellen, met groot succes, als zijn toehoorders maar steeds 'vers' zijn, nog onbekend met de clou.
Bij Motorpsycho nitemare is het precies omgekeerd. De moppentapper - Dylan in dit geval - vertelt zijn mop maar één keer, tijdens de opname voor Another side of Bob Dylan, maar de luisteraar, in dit geval ondergetekende kan de mop honderden keren horen zonder dat het gaat vervelen.
Natuurlijk kan ik de clou inmiddels dromen, natuurlijk zie ik 'm van mijlen ver aankomen, maar toch blijft het boeien. Waarom?
Ik weet het niet.
Misschien omdat Motorpsycho nitemare veel meer een absurdistisch verhaal is waarin handig gebruik wordt gemaakt van de mop over de handelsreiziger, de boer en de dochter, dan dat het een mop is over de handelsreiziger, de boer, enz.
Misschien ook niet.

III

Motorpsycho nitemare is geen uitzondering in het oeuvre van Dylan. Dylans oeuvre, vooral uit de beginperiode van zijn carrière, zit vol humor. Luister maar eens naar Talkin' New York, van het album Bob Dylan (1962), Talkin' World War III blues en I shall be free van The Freewheelin' Bob Dylan (1963), I shall be free no. 10, net als Motorpsycho nitemare van het album Another side of Bob Dylan (1964), of Bob Dylan's 115th dream van het album Bringing it all back home (1965).
Maar al deze songs zijn niet, net als Motorpsycho nitemare, gebaseerd op een alom bekende mop. In dat opzicht is Motorpsycho nitemare uniek, althans tot 2001.
In 2001 bracht Dylan het album "Love and theft" uit met daarop het nummer Po' boy waarin niet alleen de handelsreiziger èn de boerendochter terugkeren, in de regels

My mother was a daughter of a wealthy farmer
My father was a travelling salesman, I never met him

wat de luisteraar al aan het denken zet, de ik is het kind van de handelsreiziger en de boerendochter! Maar ook nog een andere mop, de typisch Amerikaanse, zogenaamde knock-knock-joke:

Knockin' on the door, I say, "Who is it and where are you from?"
Man says, "Freddy!" I say, "Freddy who?" He says, "Freddy or not here I come"

De altijd serieus genomen, zogenaamde 'stem van een generatie' heeft wel humor. De meeste luisteraars vergeten alleen te lachen.
Overigens komen niet alleen de boerendochter en de handelsreiziger uit Motorpsycho nitemare later in Dylan's oeuvre terug, de melodie van Motorpsycho nitemare gebruikte Dylan opnieuw voor Bob Dylan's 115th dream (1965).