Op de website een aantal updates gezet (met dank aan John). Zie hier.
Bijdragen in beeld en / of woord blijven noodzakelijk om van de website iets te maken, dus mocht je een of meerdere concerten van Dylan in Nederland hebben bezocht, stuur je herinneringen naar tom_dylan@hotmail.com.
Het artikel in de NRC over Neil Young zorgt nog voor wat problemen. De ervaring leert dat het binnen enkele dagen voor iedereen beschikbaar is. (zoektermen bentz berg dylan young). Mocht je vragen over dit artikel hebben, kun je mailen met Rob G.
Dylan kort #226
Ton de Kruyff heeft een reactie achtergelaten bij het bericht over de nieuwe website, hij schrijft: Goed idee. Misschien kan het een "knooppunt" worden voor herinneringen aan de concerten die Dylan gaf in Nederland. Een prima voorstel! Mocht je herinneringen aan een van de concerten van Dylan in Nederland hebben, kun je ze naar me mailen (tom_dylan@hotmail.com), dan zorg ik dat het op de website komt. Ook foto's, scans van concertkaarten, tourboeken, enz. enz. zijn zéér welkom. Met dank aan Ton voor zijn voorstel. De website kun je hier vinden.
Rob G. wees mij, via de mail, op een paginagroot artikel in de NRC van afgelopen vrijdag over Neil Young. In het artikel komt Dylan regelmatig voor. Ik heb gezocht in de online archieven van de NRC, maar het bewuste artikel nog niet gevonden. Mocht ik het vinden, post ik alsnog een link.
Vandaag is het precies 43 jaar geleden dat Dylan van zijn motorfiets viel.
Jean-Pierre Wils vertelt op 20 augustus over zijn passie voor Dylan.
Rob G. wees mij, via de mail, op een paginagroot artikel in de NRC van afgelopen vrijdag over Neil Young. In het artikel komt Dylan regelmatig voor. Ik heb gezocht in de online archieven van de NRC, maar het bewuste artikel nog niet gevonden. Mocht ik het vinden, post ik alsnog een link.
Vandaag is het precies 43 jaar geleden dat Dylan van zijn motorfiets viel.
Jean-Pierre Wils vertelt op 20 augustus over zijn passie voor Dylan.
Dylan kort #225
Recensie Bob Dylan revisted op goddeau.com.
Een pamflet in verf: Dylan, Ensor & Antwerpen.
Alja Spaan draait vanmiddag It's all over now, baby blue op de radio.
Pip over Dylan.
Een pamflet in verf: Dylan, Ensor & Antwerpen.
Alja Spaan draait vanmiddag It's all over now, baby blue op de radio.
Pip over Dylan.
Een nieuwe website
Gewoon om eens uit te proberen, en omdat de mogelijkheden van een weblog beperkt zijn, ben ik vanmiddag begonnen met het maken van een website. Deze website is bedoeld als een, zoals ik er nu tegen aan kijk, aanvulling op deze weblog, niet ter vervanging.
Uiteraard moet er nog veel werk verzet worden: http://sites.google.com/site/bobdylaninnederland
Uiteraard moet er nog veel werk verzet worden: http://sites.google.com/site/bobdylaninnederland
Dylan kort #224
Drawn blank series 2009 bestaat uit negen nieuwe werken: Bicycle, Fisherman, Motel pool, Rooftop bar, Rose on a hillside, Sunflowers, Three chairs en Truck stop.
Tom Heremans over Desolation row in Soms duren mooie liedjes lang. Zie ook Een plamfet in verf door Jan van Hove.
Vandaag 44 jaar geleden, op 25 juli 1965, speelde Dylan elektrische gitaar en werd hij bijgestaan door een band tijdens zijn optreden op het Newport Folk Festival. Hier was het optreden drie dagen later en hier speelde hij Blowin' in the wind. Hier staat het (min of meer) goed.
Tom Heremans over Desolation row in Soms duren mooie liedjes lang. Zie ook Een plamfet in verf door Jan van Hove.
Vandaag 44 jaar geleden, op 25 juli 1965, speelde Dylan elektrische gitaar en werd hij bijgestaan door een band tijdens zijn optreden op het Newport Folk Festival. Hier was het optreden drie dagen later en hier speelde hij Blowin' in the wind. Hier staat het (min of meer) goed.
Dylan kort #223
Peter Dicker over o.a. Together through life en Rainy day women # 12 & 35.
Morgen zijn de werken van Drawn blank series 2009 hier te zien.
Morgen zijn de werken van Drawn blank series 2009 hier te zien.
De Leeghwaters
In Dylan kort #219 heb ik een link opgenomen naar een recensie, van 15 december 1995. Deze recensie is geschreven door Elsbeth Etty en draagt de titel Met Bob Dylan op een terras. Elsbeth Etty recenseert in Met Bob Dylan op een terras het boek De Leeghwaters, een vertelling, geschreven door Pim Hofstra.
Ik had, voor dat ik in mijn zoveelste zoektocht naar Dylan op het net de recensie van Elsbeth Etty tegenkwam, nog nooit van Pim Hofstra gehoord, maar door het lezen van Etty's recensie, en vooral door de zinnen Bob Dylan is zowel voor de schrijver als voor de hoofdpersoon van het boek een belangrijke inspiratiebron. Twee hoofdstukken hebben een dichtregel van de zanger als motto en in het verhaal zelf komt hij voortdurend om de hoek kijken, ben ik op zoek gegaan naar De Leeghwaters van Pim Hofstra en, Lo and behold, vond het binnen 48 uur nadat ik Dylan kort #219 had geplaatst.
Het boek inmiddels gelezen. In de 94 bladzijdes komt Dylan vier keer voor, twee keer een citaat als motto voor een hoofdstuk, één keer en passant en één keer, anderhalve bladzijde lang, in een gesprek op het terras, waar Etty dus de titel voor haar stuk heeft gevonden. Deze vierde keer, het gesprek op het terras, is de meest interessante van de vier. Het gesprek is tussen een Dylanliefhebber en een journalist, neven, beide hebben net een concert van Dylan bezocht en het concert op hun eigen wijze beleefd.
Maar er is meer. Meerdere malen ben ik zinnen tegen gekomen waarvan ik vermoed - of is het toeval / mijn verwrongen geest - dat het vertalingen zijn van regels van Dylan. Daarnaast 'speelt' Hofstra met tijd en verschuift in het laatste hoofdstuk, op het moment dat de twee neven elkaar op het terras ontmoeten om hun gesprek over Dylan te beginnen, het perspectief van de eerste naar de derde persoon, zoals Dylan dat ook kan doen in bijvoorbeeld Tangled up in blue. Het motto van dit laatste hoofdstuk komt dan ook uit Tangled up in blue:
Some are masters of illusion
Some 're ministers or betrayed
Let wel, dit citaat is niet uit de Tangled up in blue van Blood on the tracks, maar uit de herschreven versie van tournee 1984.
De Leeghwaters intrigeert me en dus ben ik, na het lezen, op internet op zoek gegaan naar Pim Hofstra - het liefst zou ik hem een paar vragen stellen over De Leeghwaters en Dylan - maar Hofstra lijkt van de aardbodem verdwenen. Na een uurtje zoeken ben ik slechts twee feiten 'rijker', Hofstra komt uit Groningen en heeft, naast De Leeghwaters, twee dichtbundels gepubliceerd.
Ik had, voor dat ik in mijn zoveelste zoektocht naar Dylan op het net de recensie van Elsbeth Etty tegenkwam, nog nooit van Pim Hofstra gehoord, maar door het lezen van Etty's recensie, en vooral door de zinnen Bob Dylan is zowel voor de schrijver als voor de hoofdpersoon van het boek een belangrijke inspiratiebron. Twee hoofdstukken hebben een dichtregel van de zanger als motto en in het verhaal zelf komt hij voortdurend om de hoek kijken, ben ik op zoek gegaan naar De Leeghwaters van Pim Hofstra en, Lo and behold, vond het binnen 48 uur nadat ik Dylan kort #219 had geplaatst.
Het boek inmiddels gelezen. In de 94 bladzijdes komt Dylan vier keer voor, twee keer een citaat als motto voor een hoofdstuk, één keer en passant en één keer, anderhalve bladzijde lang, in een gesprek op het terras, waar Etty dus de titel voor haar stuk heeft gevonden. Deze vierde keer, het gesprek op het terras, is de meest interessante van de vier. Het gesprek is tussen een Dylanliefhebber en een journalist, neven, beide hebben net een concert van Dylan bezocht en het concert op hun eigen wijze beleefd.
Maar er is meer. Meerdere malen ben ik zinnen tegen gekomen waarvan ik vermoed - of is het toeval / mijn verwrongen geest - dat het vertalingen zijn van regels van Dylan. Daarnaast 'speelt' Hofstra met tijd en verschuift in het laatste hoofdstuk, op het moment dat de twee neven elkaar op het terras ontmoeten om hun gesprek over Dylan te beginnen, het perspectief van de eerste naar de derde persoon, zoals Dylan dat ook kan doen in bijvoorbeeld Tangled up in blue. Het motto van dit laatste hoofdstuk komt dan ook uit Tangled up in blue:
Some are masters of illusion
Some 're ministers or betrayed
Let wel, dit citaat is niet uit de Tangled up in blue van Blood on the tracks, maar uit de herschreven versie van tournee 1984.
De Leeghwaters intrigeert me en dus ben ik, na het lezen, op internet op zoek gegaan naar Pim Hofstra - het liefst zou ik hem een paar vragen stellen over De Leeghwaters en Dylan - maar Hofstra lijkt van de aardbodem verdwenen. Na een uurtje zoeken ben ik slechts twee feiten 'rijker', Hofstra komt uit Groningen en heeft, naast De Leeghwaters, twee dichtbundels gepubliceerd.
Dylan kort #222
Acne kleedt de man als Bob Dylan, jawel.
De tijdloze album top 20 van Bibliothecaris in blog.
Cultuurbarbaar over de tentoonstelling in het museum Volkenkunde in Leiden.
De website van dit museum kun je hier vinden.
Op Music message het dromen over Bob Dylan zijn (zie #6).
De tijdloze album top 20 van Bibliothecaris in blog.
Cultuurbarbaar over de tentoonstelling in het museum Volkenkunde in Leiden.
De website van dit museum kun je hier vinden.
Op Music message het dromen over Bob Dylan zijn (zie #6).
Hiernaast foto's van het wassenbeeld van Bob Dylan in Madame Tussaud in Washington DC en New York.
Hoe lang ik ook naar deze foto's staar, ik kan Bob Dylan er niet in zien, maar dat zal wel aan mij liggen, al moet ik zeggen dat ik de linker foto een stuk beter vind dan de rechter foto.
T.S. Eliot, professor Ricks & Bob Dylan:
Veel edities van nagelaten werk zijn een vorm van hogere grafschennis, maar voor één keer ben ik blij dat de literatuurwetenschap, arm in arm met de weduwe, de wens van een dichter [T.S. Eliot] heeft genegeerd. Ook al heb ik, worm, mij nog niet door alle vruchten van professor Ricks' editoriale arbeid heen gewerkt, ik ben van kop tot staart Entdeckerfreude! Zo lees ik in 'Entretien dans un parc' deze regels, die glanzen als grint in de regen:
I wonder if it is too late or soon
For the resolution that our lives demand.
With a sudden vision of incompetence
I seize her hand
In silence and we walk on as before.
'Dated Feb. 1911.' Zou de incompetente minnaar Vivien soms hebben 'gezien', in de fatale verte van 1915, het jaar warin [sic] hij haar in Oxford tegen het lijf liep? Vergelijk (aldus Ricks) 'Le Byron de non jours' van Browning, confer voorts The Waste Land MS, p. 113, Two Gentleman of Verona, I iii 84-7, 'Portrait of a Lady' III 36-7, 'Gerontion' 39-42... Zie ook, zou ik zeggen:
My love, she speaks like silence,
without ideals of violence- [sic]
van Robert Zimmerman.
Benno Barnard - Een hiernamaals, blz. 171
AFI tribute to Michael Douglas
In Dylan kort #207 schreef ik eerder over Dylan's optreden tijdens AFI tribute to Michael Douglas, waar hij Things have changed speelde.
Een video van Dylan's optreden staat inmiddels op het internet en kan hier bekeken worden. Hieronder nog een vijftal 'stills' uit genoemde video.
Een video van Dylan's optreden staat inmiddels op het internet en kan hier bekeken worden. Hieronder nog een vijftal 'stills' uit genoemde video.
Dylan kort #221
Drie prachtige foto's van het concert in Malmö kun je hier vinden.Het popmuseum over Dylan (een compleet leven in 5 zinnen).
Suze Rotolo komt naar Crossing border. Ik kan haar boek ten zeerste aanbevelen.
Voor de verzamelaars van tijdschriften met Dylan op de cover: Le nouvel Observateur No 2332 ligt nu in de kiosk. Het is wel even zoeken naar Dylan, maar hij staat er echt tussen.
De setlist van Dylan's concert van gisteravond gezien? Van de veertien gespeelde songs zijn er slechts vijf uit de jaren zestig en niet één van voor 1965. Maar liefst zeven songs van zijn laatste drie platen, zeven songs uit de eenentwintigste eeuw.
De setlist:
01. Leopard-skin pill-box hat
02. Señor (tales of yankee power)
03. I'll be your baby tonight
04. Rollin' and tumblin'
04. Rollin' and tumblin'
05. Spirit on the water
06. Things have changed
07. If you ever go to Houston
08. High water (for Charlie Patton)
09. I feel a change comin' on
10. Highway 61 revisited
11. Nettie Moore
12. Summer days
(encore)
13. Like a rolling stone
14. All along the watchtower
Voor de tweede keer deze tour geen Jolene op de setlist (de vorige keer was 4 juli).
Op dit moment lees ik Bargainin' for salvation; Bob Dylan, a Zen master? van Steven Heine. Ongeveer een derde gelezen en tot nog toe de moeite waard, al is het alleen al voor de andere blik (de 'Zen-blik') op het werk van Dylan.
Wat lees jij en is het de moeite waard? Waarom wel / niet? Laat het me weten.
aantekening #3486
Sinds jaar en dag maak ik dagelijks aantekeningen, per dag genummerd, om vast te leggen, om te kunnen vergeten. Wat op papier staat hoeft niet meer in het hoofd bewaard te worden.
I need a dump truck mama to unload my head, zoals Dylan zingt in From a buick 6, deze aantekeningen zijn mijn dump truck.
Uiteraard komt Dylan regelmatig in deze aantekeningen voor & hoewel deze aantekeningen tot nog toe voor iedereen gesloten zijn gebleven, heb ik besloten zo nu en dan hier een aantekening over (het schrijven over) Dylan te publiceren.
Let wel: het zijn aantekening, snel neergeschreven om niet te vergeten, nooit herlezen, gecorrigeerd of herschreven. Het is wat het is, meer niet.
Ik heb een absurd geheugen, zo weet ik mijn sofinummer uit mijn hoofd & schoot mij vanmiddag tijdens het werken aan het andere schrijven een bruikbaar citaat te binnen dat ik jaren geleden gelezen moet hebben. Het geheugen heeft niet het citaat letterlijk bewaard, maar wel de strekking in grote lijnen. Het archief ingedoken om het citaat boven water te krijgen, het geheugen wist nog dat het in Platenblad stond, waar ongeveer op de pagina, maar in welk Platenblad was het geheugen vergeten.
Binnen een handvol minuten had ik het betreffende blad op de juiste bladzijde voor me liggen, met dank aan het absurde geheugen.
Zoals altijd bij dit soort speurwerk bleven de ogen haken aan een ander citaat: Hopelijk een opstapje voor de 4-cd-set van de Basement Tapes die ik Steve Berkowitz als The Bootleg Series Vol. 7 uit wil laten brengen. Toen mijn buddy Jan laatst bij Garth Hudson de garage aan 't uitmesten was liep hij tegen 37 banden aan met Basement Tapes. Zo'n 240 songs van Dylan en de Band. We hebben ze vanwege de conditie van de bandjes nog niet durven draaien, maar alleen al het lezen van het door Garth op de doosjes geschreven commentaar en de tracklisting doet me watertanden. (Evert Wilbrink in Platenblad nr. 121)
What the f#?! Tweehonderd & veertig songs in de garage van Garth Hudson? Leg die naast wat er officieel is uitgebracht, wat is het twintig, dertig songs? Naast wat er in circulatie is. Tweehonderd & veertig songs! Is dit waar? En wie is "buddy Jan"? Waar is het op de doosjes geschreven commentaar, de tracklisting? Afdrukken die handel!
Berkowitz wilde blijkbaar niet luisteren, nog geen 4-cd-set als volume 7 of volume 8. Doe dan maar bij volume 9, & een beetje snel graag.
O & over valse beloftes gesproken, waar blijft de 2-cd versie van Blood on the tracks? Het grote nadeel van het veel hebben is het steeds meer willen.
(...)
Het stuk dat gisteren af leek is niet goed genoeg, herbekeken, verder aan gewerkt. Langzaam verder, veel research, weinig woorden op papier gezet. Drie uur het net afgezocht om één zin te kunnen schrijven.
I need a dump truck mama to unload my head, zoals Dylan zingt in From a buick 6, deze aantekeningen zijn mijn dump truck.
Uiteraard komt Dylan regelmatig in deze aantekeningen voor & hoewel deze aantekeningen tot nog toe voor iedereen gesloten zijn gebleven, heb ik besloten zo nu en dan hier een aantekening over (het schrijven over) Dylan te publiceren.
Let wel: het zijn aantekening, snel neergeschreven om niet te vergeten, nooit herlezen, gecorrigeerd of herschreven. Het is wat het is, meer niet.
Ik heb een absurd geheugen, zo weet ik mijn sofinummer uit mijn hoofd & schoot mij vanmiddag tijdens het werken aan het andere schrijven een bruikbaar citaat te binnen dat ik jaren geleden gelezen moet hebben. Het geheugen heeft niet het citaat letterlijk bewaard, maar wel de strekking in grote lijnen. Het archief ingedoken om het citaat boven water te krijgen, het geheugen wist nog dat het in Platenblad stond, waar ongeveer op de pagina, maar in welk Platenblad was het geheugen vergeten.
Binnen een handvol minuten had ik het betreffende blad op de juiste bladzijde voor me liggen, met dank aan het absurde geheugen.
Zoals altijd bij dit soort speurwerk bleven de ogen haken aan een ander citaat: Hopelijk een opstapje voor de 4-cd-set van de Basement Tapes die ik Steve Berkowitz als The Bootleg Series Vol. 7 uit wil laten brengen. Toen mijn buddy Jan laatst bij Garth Hudson de garage aan 't uitmesten was liep hij tegen 37 banden aan met Basement Tapes. Zo'n 240 songs van Dylan en de Band. We hebben ze vanwege de conditie van de bandjes nog niet durven draaien, maar alleen al het lezen van het door Garth op de doosjes geschreven commentaar en de tracklisting doet me watertanden. (Evert Wilbrink in Platenblad nr. 121)
What the f#?! Tweehonderd & veertig songs in de garage van Garth Hudson? Leg die naast wat er officieel is uitgebracht, wat is het twintig, dertig songs? Naast wat er in circulatie is. Tweehonderd & veertig songs! Is dit waar? En wie is "buddy Jan"? Waar is het op de doosjes geschreven commentaar, de tracklisting? Afdrukken die handel!
Berkowitz wilde blijkbaar niet luisteren, nog geen 4-cd-set als volume 7 of volume 8. Doe dan maar bij volume 9, & een beetje snel graag.
O & over valse beloftes gesproken, waar blijft de 2-cd versie van Blood on the tracks? Het grote nadeel van het veel hebben is het steeds meer willen.
(...)
Het stuk dat gisteren af leek is niet goed genoeg, herbekeken, verder aan gewerkt. Langzaam verder, veel research, weinig woorden op papier gezet. Drie uur het net afgezocht om één zin te kunnen schrijven.
Dylan kort #220 en een half (aanvullingen)
Hoeveel versies bestaan er van Make you feel my love? Verschrikkelijk veel!
Sleeveface, hier.
Het lied en de legende: "Stagger Lee".
oproep: Wie o wie kan mij vertellen wie de picturesleeves van Dylan's singles (Nederlandse persingen uit de jaren zestig) heeft ontworpen?
oproep 2: Bijdragen aan deze weblog - artikelen, foto's, enz. - zijn altijd welkom. Je kunt het naar mij sturen via de e-mail (zie rechter kolom).
Sleeveface, hier.
Het lied en de legende: "Stagger Lee".
oproep: Wie o wie kan mij vertellen wie de picturesleeves van Dylan's singles (Nederlandse persingen uit de jaren zestig) heeft ontworpen?
oproep 2: Bijdragen aan deze weblog - artikelen, foto's, enz. - zijn altijd welkom. Je kunt het naar mij sturen via de e-mail (zie rechter kolom).
Dylan kort #220
Herman Linde schrijft Bob Dylan.
De Mikro gids over I'm not there.
Drawn blank series 2009, lancering op 25 juli.
De Mikro gids over I'm not there.
Drawn blank series 2009, lancering op 25 juli.
Dylan kort #219
Arno, enkele koren en de TAZ-band brengen Desolation row, in een nieuw arrangement van Serge Feys op vrijdag 31 juli voor het James Ensor huis in Oostende.
Teruggevonden: Met Bob Dylan op een terras.
Helden: Bob Dylan - Highway 61 revisited, 19 juli op radio 1.
Teruggevonden: Met Bob Dylan op een terras.
Helden: Bob Dylan - Highway 61 revisited, 19 juli op radio 1.
Dylan kort #218
De website van Dylan fanzine Isis meldt dat Sony / Camden 27 juli een nieuwe (goedkope) Dylanverzamelaar uitbrengt, The Collection: Bob Dylan. De tracklist:01. Blowin' in the wind
02. The times they are a-changin'
03. Mr. Tambourine man
04. Like a rolling stone
05. Positively 4th street
06. Rainy day women
07. Lay, lady, lay
08. Knockin' on heaven's door
09. Tangled up in blue
10. Hurricane
11. Not dark yet
12. Things have changed
Dezelfde website meldt, onder de titel The Drawn Blank series 2009, dat op 25 juli een nieuwe collectie hand signed limited edition graphics wordt gelanceerd.
Bob Dylan, de oorloghitser in het boek Victorie van Coen Peppelenbos.
De Nijmeegse zomerfeesten met o.a. de Dylantributeband Hard rain.
nieuw boek over Dylan
Goed nieuws: de stukken over Dylan die eerder op de weblogs van Peerke zijn verschenen, zullen, zoals het zich nu laat aan zien, in het najaar van 2010 in boekvorm verschijnen. Het boek zal uitsluitend de studio opnamen behandelen van Dylans platen, laat Peerke mij via de e-mail weten. Peerke is op dit moment de stukken aan het herschrijven.
Peerke's boek zal een welkome aanvulling zijn op de magere Nederlandstalige Dylanbibliotheek.
Peerke's weblogs:
Peerke's plaatjes
Peerke's plaatsjes 2.0
Peerke's plaatjes 3.0
Peerke's boek zal een welkome aanvulling zijn op de magere Nederlandstalige Dylanbibliotheek.
Peerke's weblogs:
Peerke's plaatjes
Peerke's plaatsjes 2.0
Peerke's plaatjes 3.0
Dylan kort #217
Bob Dylan en Bob Marley zijn de eerste 2 muzikanten waarvan een boek in de serie Music Icons (Taschen) is uitgegeven. Recensie hier en hier. Een indruk hier.O.J. Simpson slaat Dylan knock out, de manier voor het onthouden en terughalen van 54willekeurige pakken speelkaarten, de Dominic methode.
Tracklist Guitar hero 5, hier.
Dylan kort #216
Simon Vinkenoog is afgelopen nacht op tachtigjarige leeftijd overleden. Vinkenoog was een groot Dylanliefhebber, een schrijver die fantastisch kon schrijven over Dylan, zie hier.
Een mysterieus motorongeluk door Franz.
Hugh Lauriet doet Dylan, op BergMeisteR.
Joke luisterde de hele dag naar Dylan en ging naar het (welk?) concert.
Een mysterieus motorongeluk door Franz.
Hugh Lauriet doet Dylan, op BergMeisteR.
Joke luisterde de hele dag naar Dylan en ging naar het (welk?) concert.
It's alright, ma (I'm only bleeding)
De laatste weken zijn op deze weblog voornamelijk aflevering van Dylan kort verschenen. De reden hiervoor is dat ik momenteel veel tijd steek in het schrijven van een boek.
Hieronder één van de stukken die ik in de afgelopen weken heb geschreven.
Zonder de aanvullingen en het enthousiasme van Rob, had ik onderstaande (en de andere stukken) niet kunnen schrijven. Ik ben Rob hiervoor zéér dankbaar.
Aanvullingen en commentaar van lezers zijn meer dan welkom.
It's alright, ma (I'm only bleeding)
I
Er is geen Dylansong waar ik in de afgelopen vijftien jaar zo vaak aan gedacht heb als aan It's alright, ma (I'm only bleeding). Dit nummer leeft in mijn achterhoofd, en toch heb ik geen antwoorden op steeds dezelfde vragen:
Wat bedoelt Dylan eigenlijk?
Waar gaat It's alright, ma (I'm only bleeding) over?
En meer van dat soort onzinnige vragen.
Zolang de song draait, zolang ik It's alright, ma (I'm only bleeding) hoor, weet ik het precies. Maar ik kan het niet onder woorden brengen, het is niet concreet, niet tastbaar, niet in woorden te vangen wat het nummer doet, zegt of beter: de luisteraar toebijt.
Luisterend naar It's alright, ma (I'm only bleeding) heb ik het gevoel uitgekafferd te worden en tegelijkertijd werken de woorden zalvend. Het is het gevoel van het scheiden, het trekken van een lijn tussen 'zij' en 'wij', het bepalen van de plaats. Wie staat waar.
In It's alright, ma (I'm only bleeding) komen de grote thema's - bij gebrek aan een betere term - voorbij. God, sex, macht, geld, leven, dood, om de meest voor de hand liggende te noemen.
Vraag me niet waar ze voorbij komen, ik kan het je zo niet zeggen. Nogmaals: It's alright, ma (I'm only bleeding) is een gevoel, een gevoel alsof je te snel opstaat en het bloed uit je kop stroomt. Even is alles zwart, is er niets dan dat.
Dat 'dat' is It's alright, ma (I'm only bleeding).
Uit puur cynisme heb ik wel eens geroepen dat, als ik dood ben, It's alright, ma (I'm only bleeding) tijdens mijn begrafenis uit de boxen moet knallen. Inmiddels ben ik niet zo cynisch meer en werp ik It's alright, ma (I'm only bleeding) voor de voeten van iedere toevallige passant, iedere kans die ik daartoe krijg.
Ik heb de antwoorden niet en toch moet ik over It's alright, ma (I'm only bleeding) schrijven. Ik heb te lang met de song binnen de wanden van mijn schedel rondgelopen om niet over de song te schrijven. Ik heb de antwoorden niet, ik kan niet over de song schrijven. Het enige dat ik kan, is rondom de song lopen en beschrijven wat ik zie. Rondom It's alright, ma (I'm only bleeding) schrijven.
Ik schrijf rondom, op zoek naar antwoorden. Rondom de studioversie, de versie van het album Bringing it all back home[1], opgenomen op 15 januari 1965 in Studio A van de Columbia recording studios in New York.
II
Voordat ik couplet voor couplet langsga in mijn zoektocht naar antwoorden, nog dit: It's alright, ma (I'm only bleeding) is muziek, geen gedicht. De muziek is een essentieel onderdeel van It's alright, ma (I'm only bleeding) en het eerste waaraan ik denk als ik de muziek hoor, is haast[2]. Dylan speelt en zingt het nummer alsof hij haast heeft, alsof hij de tijd probeert in te halen, alsof hij bang is niet voldoende tijd te hebben om de song tot het einde uit te zingen. De gedachten van de zanger zijn al enkele regels verder dan de regels die op dat moment uit zijn mond komen, zo klinkt het.
Het klinkt als Sturm-und-Drang, in de tweede betekenis die Van Dale[3] geeft: onrustig overgangstijdperk (meestal toegepast op de adolescentie), maar nog meer als mijn foutieve, letterlijke vertaling: storm en drang, zó klinkt het.
En dan die titel.
Is het ooit opgevallen dat die titel, It's alright, ma (I'm only bleeding), nergens in de songtekst voorkomt? Wel And it's alright, Ma, I can make it en But it's alright, Ma, if I can't please him, om er eens twee te noemen, maar nergens die titel.
Die titel, laat 'm eerst eens een aantal malen over je tong rollen, It's alright, ma (I'm only bleeding). Proef het dualisme. Bitter, cynisch, sarcastisch?
Alles is okee, moeders (ik bloed slechts).
Alles is okee, picobello in orde. O ja, tussen haakjes, voor ik het vergeet, ik bloed.
Alles okee? Natuurlijk niet, je ziet verdomme toch dat ik bloed!
Wat heeft het te betekenen?
Ma is zijn moeder niet en het bloed uit de titel is zeker niet rood. Hij bloedt niet, hij lijdt, is aangeslagen.
Hij bloedt, hij is nog niet dood. Hij komt er wel weer bovenop. Alles is okee, ma.
III - darkness at the break
It's alright, ma (I'm only bleeding) begint, na een instrumentaal intro, met duisternis.
Darkness at the break of noon
Duisternis op het midden van de dag. Dat lijkt onmogelijk, een contradictie, maar iedere onmogelijkheid kent de uitzondering die de regel bevestigt. De uitzondering? Een zonsverduistering, een eclips.
Eén keer heb ik het genoegen mogen proeven van een zonsverduistering, in de middag, wandelend door een beeldentuin. Voor even leek alles stil te vallen. De vogels stopten met fluiten terwijl de maan voor de zon schoof. En alles werd donker. In It's alright, ma (I'm only bleeding) valt het duister zelfs over de zilveren lepel.
Darkness at the break of noon
Shadows even the silver spoon
Duisternis over de zilveren lepel. De zilveren lepel. Denk aan de uitdrukking Born with a silver spoon in his mouth, wat zoveel betekent als geboren worden in rijkdom en weelde. Oud geld. Duisternis valt over degene die bij geboorte al rijk zijn, over oud geld.
De duisternis valt niet alleen over oud geld, ook over
The handmade blade, the child's balloon
Bij the handmade blade denk ik altijd aan blade in de vertaling van lemmet, van mes, hoewel er meerdere andere mogelijke vertalingen zijn van blade[4].
Het handgemaakt mes. In hoeveel films wordt door een gedetineerde van een tandenborstel en een stukje metaal, of een scheermesje een steekwapen gemaakt? Te veel films, te vaak gezien, dat is wat ik voor me zie bij the handmade blade. The handmade blade, een handgemaakt mes contrasteert met the silver spoon, de zilveren lepel uit de voorgaande regel.
Kijk nog eens naar die regel:
The handmade blade, the child's balloon
Twee elementen, het handgemaakte mes en de ballon, in een regel. Breng die twee elementen bij elkaar en je houdt een huilend kind met een kapotte ballon over.
De duisternis valt over oud geld, een handgemaakt steekwapen - geweld - en de ballon van een kind - onschuld.
Zo'n klein kereltje met een grote rode ballon aan een touwtje. Kijk hem blij wezen met zijn ballon. De vorm van de ballon, rond, zwevend in de lucht. De vorm als spiegelbeeld van de zon, de maan, de eclips.
Eclipses both the sun and moon
Zo staan de regels in Lyrics 1962 - 2001, veel logischer zou zijn:
The handmade blade,
The child's balloon eclipses both the sun and moon
Kijk naar het rijm en lees wat Edna Gundersen schreef: He's [Dylan] regarded as pop's unrivaled liberator for breaking the three-minute song barrier, ignoring moon-June-spoon lyric formulas[5]
Dylan heeft ons bevrijdt van de moon / June / spoon-rijm, het Amerikaanse equivalent van
Rozen verwelken, schepen vergaan
maar jij blijft voor mij altijd bestaan.
aldus Edna Gundersen en wat doet Dylan in It's alright, ma (I'm only bleeding)? Hij speelt er mee, zoals hij speelt met sprookjes in Once upon a time…, de openingszin van Like a rolling stone en met Roses are red, violets are blue in Where teardrops fall.
Dylan is een grapjas. Hij neemt een cliché, scheurt het aan stukken en gebruikt de restanten.
Shadows even the silver spoon
…
Eclipses both the sun and moon
Is het nog te begrijpen? Je kunt het in ieder geval proberen, al heeft proberen geen zin:
To understand you know too soon
There is no sense in trying.
De dreiging is voelbaar.
IV - pointed threats
Het tweede vers is een serie samengepakte uitroepen, uitmuntend in één van de meest geciteerde regels uit It's alright, ma (I'm only bleeding), aan het eind van het vers. Maar ik moet niet vooruitlopen, beginnen bij het begin:
Pointed threats, they bluff with scorn
Suicide remarks are torn
Woorden om te proeven. Pointed threats zijn puntige dreigementen. Dreigementen die prikken, prikken in de ziel. Dreigementen die het denken lam leggen. Wat voor dreigementen zijn daartoe in staat? Dreigementen die bluffen met hoon, met verachting, aldus het tweede deel van de eerste regel.
En dan?
Suicide remarks zijn, letterlijk, opmerkingen over zelfmoord. Moet ik deze opmerkingen over zelfmoord zien als puntige dreigementen? Zijn opmerkingen over zelfmoord, of beter: dreigen met zelfmoord, niet vaak een schreeuw om aandacht?
Dit dreigen met zelfmoord, de opmerkingen over zelfmoord worden aan flarden gescheurd. Er mag niet over gesproken worden. De opmerkingen over zelfmoord worden niet serieus genomen.
De tekst, zoals gegeven op Bob Dylan's[6] website gaat verder met:
From the fool's gold mouthpiece
The hollow horn plays wasted words
Proves to warn
That he not busy being born
Is busy dying.
maar deze regels zijn, mede gezien het rijmschema en de manier waarop Dylan deze regels zingt, niet logisch afgebroken. Lyrics 1962 - 2001[7] geeft het veel logischer:
From the fool's gold mouthpiece, the hollow horn
Plays wasted words, proves to warn
That he not busy being born is busy dying
De opmerkingen over zelfmoord, en het 'verscheuren' van deze opmerkingen, uit de eerste twee regels, twee elkaar contrasterende 'stemmen' krijgen een vervolg. Een van de twee stemmen krijgt een gedaante in the fool's gold mouthpiece, maar welke van de twee? Ik weet het niet.
Fool's gold is 'gekkengoud', gesteente dat door de kleur aan wordt gezien voor goud, maar geen cent waard is. The fool's gold mouthpiece is dus een mondstuk (van een blaasinstrument) - mogelijk van het daarop volgende hollow horn - gemaakt van gekkengoud.
En wat wordt er gespeeld op deze hollow horn - een blaasinstrument gemaakt van de hoorn van een rund[8] - met het 'gekkengouden' mondstuk? Juist, wasted words, woorden die niet aan de luisteraar besteed zijn. Verloren woorden. Zijn deze verloren woorden de opmerkingen over zelfmoord? Absoluut.
Deze woorden bewijzen
That he not busy being born is busy dying
Hij die niet bezig is met geboren worden, is bezig met sterven. Dit is, in een handvol woorden, de keuzemogelijkheid, de grondhouding. En mens richt zijn leven in met deze keuze in het achterhoofd, een mens leeft zijn leven alsof hij bezig is geboren te worden, bezig is te groeien, te leren, zich te ontwikkelen, of een mens leeft zijn leven met de dood voor ogen, wachtend op het einde, niet meer in staat ook maar iets nieuws op te pakken.
Deze woorden, he not busy being born is busy dying, zijn een samengebalde brok energie. In deze acht woorden vat Dylan de boodschap uit een oudere song, Let me die in my footsteps (1962) perfect samen.
Voor ik verder ga, even terugspoelen, naar the fool's gold mouthpiece. Gezien het vervolg - de hollow horn - lijkt het logisch dat mouthpiece het mondstuk van een muziekinstrument is, maar mouthpiece betekent, volgens The American heritage dictionary[9] ook a spokesman. Gezien Dylan's status, tegen wil en dank, als spokesman for a generation - een typering waar Dylan ten tijde van het schrijven van It's alright, ma (I'm only bleeding) van probeerde los te komen - lijkt mij dit geen toeval.
Is het mogelijk dat Dylan zichzelf hier typeert als the fool's gold mouthpiece, de als goud glimmende, maar geen cent waard zijnde spokesman?
Het zou in ieder geval perfect passen. En het gaat verder.
Er staat niet From the fool's gold mouthpiece of the hollow horn, het is niet persé het mondstuk van de holle hoorn. In plaats van of staat er een komma. Is dit een opsomming? Zijn the fool's gold mouthpiece en the hollow horn typeringen van één en dezelfde persoon? Van Dylan? Is het Dylan die in het verleden, als spokesman for a generation, de verloren woorden speelt. En is het deze zelfde Dylan, voormalig spokesman for a generation, die nu waarschuwt dat hij die niet bezig is geboren te worden, bezig is te sterven?
It's alright, ma (I'm only bleeding) geeft geen antwoord, het zou kunnen. Er is niet één antwoord, er zijn mogelijkheden en de mogelijkheden houden het zoeken naar antwoorden interessant.
V - temptation's page
Daar waar in 1962, in Blowin' in the wind, het antwoord nog door wind werd weggeblazen, vliegt in It's alright, ma (I'm only bleeding) de 'verleidingspagina' - een blad vol verleiding - de deur uit. En wat doe je dan, wanneer de verleiding sterk is? Je gaat er achteraan en voor je het weet verkeer je in staat van oorlog.
Temptation's page flies out the door
You follow, find yourself at war
Maar wat is de verleiding? Wat staat er op de pagina? Wordt de you verleidt tot oorlog of zorgt het volgen van de verleiding tot oorlog? De verleiding moet in beide gevallen sterk zijn. De oorlog waar de 'jij' in terechtkomt, is heftig:
Watch waterfalls of pity roar
You feel to moan but unlike before
You discover that you'd just be one more
Person crying
In de oorlog zie je watervallen vol medelijden brullen. Wat is het, de watervallen die bulderen van medelijden, of de bulderende watervallen van medelijden? Wat een geweldig beeld, de bulderende watervallen van medelijden. Deze watervallen doen mijn denken aan
Heard the roar of a wave that could drown the whole world
uit A hard rain's a-gonna fall (1963), maar dit terzijde.
Het gaat verder. Net wanneer de 'jij' het gevoel krijgt dat jij in jammeren zal uitbarsten, realiseert hij zich dat hij dan niet meer is dan een huilende onder de huilenden.
Een van de vele jammerenden. Een onderdeel van de klagende massa.
De muzikale spanningsboog krijgt voor het eerst ruimte, in het eerste refrein. Wees niet bang.
So don't fear if you hear
A foreign sound to your ear
Alles is okee. Wees gerust. Ik zucht slechts.
It's alright, Ma, I'm only sighing
Voor het eerst is daar een 'ik', i.p.v. een (toegesproken) 'jij'. Wij en zij, ik en jij. De coupletten beschrijven de 'jij', de refreinen de relativering van 'ik'.
Het is okee, ik slaakte slechts een zucht.
Maak je niet sappel.
VI - warn victory, some downfall
Wij en zij, zwart en wit. Maar zo simpel is het niet. Leugens.
Lies that life is black and white[10]
weet je nog? Het leven is niet zwart en wit, wij en zij. Ook niet in It's alright, ma (I'm only bleeding).
De 'zij' in It's alright, ma (I'm only bleeding) zijn verdeeld, het zijn grijstinten.
As some warn victory, some downfall
De een waarschuwt voor de overwinning, de ander voor de nederlaag. Is het kopje half vol of half leeg? Alles is perspectief, zes woorden, vier opties:
Pas op, wij zullen overwonnen worden.
Pas op, wij zullen ten onder gaan.
Pas op, wij zullen overwinnen.
Pas op, wij zullen hen ten onder laten gaan.
Perspectief. Is het kopje half vol, enz. 'Zij' zijn niet gewoon zij, 'zij' is een verzameling van velen, zoals ieder schaap in een kudde naast onderdeel van de kudde een individu is.
En ieder individu heeft zijn redenen om te kiezen, om vanuit zijn of haar perspectief of eigenbelang te kijken.
Private reasons great or small
Can be seen in the eyes of those that call
En die redenen zijn te zien in de ogen, in de 'spiegels van de ziel'.
En weer zijn er keuzes:
To make all that should be killed to crawl
While others say don't hate nothing at all
Except hatred
Twee keuzes. Keuze één: laat alles dat gedood moet worden kruipen. Dit ruikt naar marteling, denk aan oog om oog, tand om tand, of in Dylan's Engels An eye for an eye wat terug grijpt naar:
Can be seen in the eyes of those that call
Harder kan niet. In plaats van de overwonnene, de veroordeelde te doden, uit zijn lijden te verlossen, zullen we hem laten kruipen. Dat is vernederen, martelen, te neer slaan. Pure haat.
Keuze twee: haat niets behalve het haten. De zachte aanpak. Bedek alles met de mantel der liefde. Eén uitzondering, alleen dat wat vloekt met de liefde, de haat, dient men te haten. Alles is liefde.
It's alright, ma (I'm only bleeding) staat vol met one-liners, met te pas en te onpas te citeren regels, zoals het eerder genoemde he not busy being born is busy dying, en er zijn er meer, maar daarover later.
Het heeft mij altijd verbaasd dat don't hate nothing at all except hatred niet ook in de canon van Dylancitaten is opgenomen.
De haat. Mijn kinderen zitten samen met hun moeder een film te kijken. In de film zegt een jongetje ik haat je tegen zijn moeder. Mijn dochtertje, drieënhalf, herhaalt deze woorden. Haar moeder legt haar uit dat ze dit niet mag zeggen, dat dit 'lelijk' is.
Haat niets behalve de haat.
En Dylan? Dylan heeft in het Amerika van zijn jeugd leren haten. Niet zijn moeder, maar de Russen, zoals hij zingt in With God on our side (1963):
I've learned to hate Russians
All through my whole life
De aangeleerde haat, de haat geboren uit angst. Is de haat sterk genoeg om de gehate niet te doden, maar te laten kruipen? Haat niets, behalve het haten.
VII - Disillusioned words
Als ik één couplet zou moeten noemen waaruit blijkt dat Dylan de Nobelprijs voor de literatuur dient te krijgen, als er één vers is van It's alright, ma (I'm only bleeding) waarvan ik 's nachts wakker lig, dan is het wel het vers dat begint met disillusioned words…
Dit vers is - inhoud en klank - perfect. Er kan geen woord bij, af of vervangen worden. Hier komt al het goede samen.
En, o ironie, het vers begint met ontgoochelende woorden
Disillusioned words like bullets bark
woorden vol desillusie, en die woorden blaffen, blaffen als kogels. De alliteratie in bullets bark zorgt voor een blaffende klank, als honden, als kogels. De klanken versterken de woorden[11].
Woorden vol desillusie. Er is geen grotere desillusie in woorden te vinden dan de woorden boven de poort van de hel in Dante's Goddelijke komedie:
Door mij gaat men binnen in de stad van smarten,
door mij gaat men naar het eeuwige leed,
door mij gaat men naar de verdoemde mensen.
Uit rechtvaardigheid ben ik gemaakt
door de goddelijke Macht, de Hoogste
Wijsheid en de Eerste Liefde.
Vóór mij bestond alleen de eeuwigheid,
en ook ik ben voor de eeuwigheid gemaakt.
Laat alle hoop varen, gij die hier binnengaat.[12]
Dat zijn woorden vol desillusie die blaffen als kogels. Laat alle hoop varen. Er is geen uitweg, geen ontsnappen aan. Verdoemd tot in de eeuwigheid.
Wanneer blaffen de gedesillusioneerde woorden als blaffende kogels? Dat doen ze als menselijke goden hun doel najagen:
As human gods aim for their mark
Human gods, menselijke goden, dat is een contradictie. Er zijn mensen en er zijn goden, mensen zijn geen goden en goden zijn geen mensen. Of heeft Dylan het over de avatar, de vleeswording van een godheid, zoals het zo mooi in Van Dale staat, over Visjnoe? Volgens mij niet, volgens mij is het anders.
Wat zijn dan de human gods, de menselijke goden? Nietzsche's Übermensch? Zou kunnen, al denk ik bij human gods veel meer aan mensen die zich (bijna) goden wanen. Die zich gedragen als goden, die zich verheven voelen boven hun medemensen. Mensen met grootheidswaanzin.
Mensen die een god willen zijn en, indien dit niet mogelijk is, de godenstatus zo dicht mogelijk willen benaderen, zoals in Dylan's Blind Willie McTell uit 1983:
Well, God is in His heaven
And we all want what's his
But power en greed and corruptible seed
Seem to be all that there is
Dat zijn menselijke goden.
Deze menselijke goden jagen hun doel na - aim for their mark - wat dat doel is, vertellen de volgende regels, maar voor ik verder ga nog het volgende:
To aim betekent ook het mikken met een vuurwapen. Mikken met een vuurwapen doet men op een doel, het Engels voor doel is (o.a.) mark, denk maar aan marksman dat zich laat vertalen als scherpschutter.
Aim for their mark is dus ook te vertalen als richten (met een vuurwapen) op een doel. Denk terug aan de blaffende kogels uit de eerste regel.
De door de menselijke goden nagejaagde doelen:
Make everything from toy guns that spark
To flesh-colored Christs that glow in the dark
De menselijke goden maken alles van vonkende speelgoed pistooltjes tot vleeskleurige Christusbeelden die licht geven in het donker. Deze twee zijn niet willekeurig gekozen, de speelgoedpistolen grijpen terug op de blaffende kogels en het aim for their mark, de vleeskleurige Christusbeelden grijpen terug op de human gods, de menselijke goden.
Religie en geweld, dat is wat je overhoudt wanneer dit vers door een trechter perst.
Wat een beeld, flesh-colored Christs that glow in the dark, het symbool van het Christendom, de crucifix teruggebracht tot een glow in the dark-speeltje. Dit is de maatschappij waarin we leven, het heilige der heiligen teruggebracht tot een winstgevend stuk speelgoed, tot massaproductie.
En ook het geweld is een verkoopbaar stuk speelgoed geworden, vonkende speelgoed pistooltjes.
Luister, wederom, naar de alliteratie in flesh-colored Christs that glow in the dark. It's alright, ma (I'm only bleeding) is sowieso een etalage vol alliteratie. Ik heb tot nog toe niet alle regels vol alliteratie aangewezen en zal dat in het vervolg ook niet doen. Er is te veel en wie luistert naar It's alright, ma (I'm only bleeding) komt ze vanzelf allemaal tegen.
Terug, religie en geweld teruggebracht tot speelgoed. Is dan niets meer heilig?
It's easy to see without looking too far
That not much is really sacred
Nee, niet veel is meer heilig.
VIII - preachers preach
De mannen van de moraal, de mannen met de antwoorden, dat zijn de mannen die we nodig hebben om ons op het rechte pad te houden, om ons de weg te wijzen. De predikanten, de onderwijzers, de president, kerels om op te bouwen, kerels die nog goed van kwaad weten te scheiden.
En wat doen die kerels?
De predikanten preken, de onderwijzers onderwijzen. Logisch, toch? Alleen de inhoud van de preken, van de lessen is wat onconventioneel.
While preachers preach of evil fates
Teachers teach that knowledge waits
De predikanten preken vanaf hun kansels over het kwade lot, de predestinatie, stel ik me zo voor. Doempredikanten, hamerend op de gedachte dat de mens in zonde geboren is. Het lot staat vast, de mens is gedoemd te mislukken.
En de onderwijzers? Die onderwijzen dat het weten, het leren kan wachten.
Waarom luisteren naar de preken of de lessen, wat wordt ik er wijzer van?
Can lead to hundred-dollar plates
Luister naar de lessen, de doempreken, ze brengen niet zozeer rijkdom, als wel de mogelijkheid om geld te maken, plates om briefjes van honderd dollar te drukken. Dat is pas rijkdom.
Maar wacht even, plates kunnen ook onderscheidingen zijn. Onderscheidingen voor jaren trouwe dienst. Het luisteren naar de preken of de lessen levert niets anders op dan een onderscheiding voor trouwe dienst, een leven als Jan Modaal, een leven van middelmaat. Ik zoek de bijpassende woorden, maar Dylan heeft het beter verwoord in Subterranean homesick blues:
Twenty years of schoolin'
And they put you on the day shift
De predikanten, de onderwijzers voeden op tot het kwade, tot bedrog, tot de middelmaat. En de goedheid?
Goodness hides behind its gates
De goedheid is in de lessen ver te zoeken. Behind its gates doet natuurlijk denken aan die andere Dylansong, zelfde album, Gates of Eden:
And there are no sins inside the Gates of Eden
En de oppermoraalridder, de man met de macht, de man met de voorbeeldfunctie, blijkt ook maar gewoon mens te zijn.
But even the president of the United States
Sometimes must have to stand naked
Mijn moeder zei vroeger regelmatig ook de koningin moet, als ze gepoept heeft, haar gat afvegen. In essentie is dat hetzelfde als
But even the president of the United States
Sometimes must have to stand naked
Ook de president moet zich wel eens bloot geven.
Tijdens Dylan's tournee van 1974 volgde na deze woorden een als een oerkreet klinkend geluid. Het publiek liet op deze manier, de Watergate affaire[13] in het achterhoofd, haar goedkeuring blijken.
Voor de tweede maal laat Dylan, na deze memorabele woorden, de muzikale spanning voor een moment vieren, voor het tweede refrein:
An' though the rules of the road have been lodged
It's only people's games that you got to dodge
And it's alright, Ma, I can make it
The rules of the road liggen vast. En al zijn rules of the road letterlijk de verkeersregels, toch denk ik dat het hier eerder gaat om 'de regels van de straat', de ongeschreven regels van de samenleving.
De regels liggen vast, onontkoombaar. Alleen de spelletjes die mensen - de predikant, de onderwijzer, de president? - spelen dient men te ontduiken.
En de ik? De ik red zich wel.
IX - advertising signs
Ooit door een sterreclame in de verleiding gekomen om dat nieuwe product te kopen?
Ooit rond het avondeten de telefoon opgepakt om te horen dat je energie-, je telefoon- of je internetrekening goedkoper kan?
Ooit een brief in de brievenbus gevonden dat jij geselecteerd bent om die ene prijs in ontvangst te nemen? Het enige dat je nog moet doen is de zegeltjes plakken.
Dáárover gaat dit vers, natuurlijk geschreven in een andere tijd, voor internet en voor de postcodeloterij, maar in essentie is de boodschap hetzelfde.
Advertising signs they con
You into thinking you're the one
That can do what's never been done
That can win what's never been won
En al die verleidingen maken het leven niet anders. Alles blijft bij het oude, ondanks dat jij geselecteerd bent, ondanks dat alles goedkoper kan, beter kan, aldus de belofte.
Er verandert niets, desillusie.
Meantime life outside goes on
All around you
Het leven gaat gewoon door.
Voor het eerst in It's alright, ma (I'm only bleeding) loopt het ene vers in het andere over. De verzen beginnend met Advertising signs, You lose yourself en A question in your nerves horen bij elkaar, vertellen delen van hetzelfde verhaal.
Welk verhaal? De dualiteit tussen individu en massa, tussen de eigen wil en de druk, het verwachtingspatroon van de maatschappij.
X - you lose yourself
De mens op zichzelf teruggeworpen. Niets te verliezen, alleen te winnen. Alleen maar jezelf hervinden.
You lose yourself, you reappear
You suddenly find you got nothing to fear
Niets te vrezen. De op zichzelf teruggeworpen mens, de zichzelf steeds weer opnieuw uitvindende mens, heeft niets te vrezen. De zichzelf ontwikkelende mens is onaantastbaar, zo lijkt het. Maar dat verandert wanneer een ander jou ontdekt, zich aan jou vastklampt. Nader sluipt en in je oor fluistert dat jij die ene, de ware bent.
Alone you stand with nobody near
When a trembling distant voice, unclear
Startles your sleeping ears to hear
That somebody thinks they really found you
A trembling distant voice, is dat de stem van de reclamemaker? Van die ene die naar je toe is gekropen, bewerend dat jij de ware bent? God? De maatschappij?
Die stem kriebelt in je oor, hé, pssst, laat je oor opschrikken uit de slaap met de woorden dat iemand je daadwerkelijk gevonden heeft.
Stel je dat eens voor, iemand fluistert in je oor dat een ander jou, je 'ik', je ware wezen, heeft gevonden.
Is dat niet wat Dylan regelmatig overkwam? Journalisten, fans die beweerden Dylan in essentie te kennen? Lees de interviews en artikelen nog maar eens na, herbekijk de film Dont look back en het antwoord is 'ja'.
XI - a question
Dat roept vragen op. Prangende vragen waar geen antwoord op te geven is.
A question in your nerves is lit
Yet you know there is no answer fit
To satisfy, insure you not to quit
Vragen als 'wie, in essentie, ben ik?' De zoektocht naar 'ik' gaat verder. Er is dan wel een ander die beweert mijn ware 'ik' gevonden te hebben, maar ik weet het zelf niet eens. Wie ben 'ik'? De zoektocht moet doorgaan, ik mag niet opgeven.
Een zoektocht vraagt om richtlijnen.
To keep it in your mind and not forget
That it is not he or she or them or it
That you belong to
En de richtlijnen zeggen dat niemand je kan bezitten, dat je tot niemand, tot geen enkele groep behoord. Alleen aan degene die in het rijtje ontbreekt, aan 'ik'.
Na deze drie bij elkaar horende verzen over de zoektocht naar 'ik', over de dualiteit tussen individu en maatschappij, over de mens als deel van de kudde en binnen de kudde als 'ik', volgt een passend refrein.
Although the masters make the rules[14]
For the wise men and the fools
I got nothing, Ma, to live up to
De meesters maken de regels, regels die gelden voor een ieder die deel uit maakt van de kudde, van de slimmerik tot de gek.
En als alles vastligt in regeltjes, heeft de 'ik' niets meer om naar toe te leven, om naar uit te zien. Alles ligt vast in regels.
Geen speelruimte binnen de kudde. Het enige dat overblijft is leven binnen de regels van het spel.
XII - obey authority
Leven binnen de regels, ook al zijn de regels opgesteld door de autoriteiten die geen respect verdienen.
For them that must obey authority
That they do not respect in any degree
De autoriteiten zijn niet alleen de opstellers van regels, maar ook de bazen op het werk. De mannen en vrouwen waarvan men afhankelijk is voor het behoud van een baan, voor brood op de plank.
Iedere dag weer naar het werk, naar een baan waar je geen voldoening in vindt, waar je een bloedhekel aan hebt. Geen uitweg, er moet brood op de plank komen, een hypotheek afgelost worden. Als dat je lot is, er geen ontsnapping mogelijk is, heb je het zwaar, heel zwaar.
En, alsof dat nog niet erg genoeg is, zie je dagelijks anderen om je heen, anderen die het beter getroffen hebben, vrij van baan en verplichtingen. Dat doet pijn, wekt jaloezie.
Who despise their jobs, their destinies
Speak jealously of them that are free
Volgens Lyrics 1962 - 2001 eindigt het vers met de regels
Cultivate their flowers to be
Nothing more than something they invest in
maar op de studioopname die te vinden is op het album Bringing it all back home zingt Dylan
Do what they do just to be
Nothing more than something they invest in[15]
Het grote verschil tussen de twee regels, in mijn oren, is dat cultivate their flowers to be slaat op them that are free en do what they do just to be op diegene die jaloers zijn, op diegene die dagelijks naar hun werk gaan om de rekeningen te betalen.
De variant
Do what they do just to be
Nothing more than something they invest in
geeft het meest sterke beeld. De werkers werken om van zichzelf een investering te maken.
XIII - principles baptized
Er is geen verschil tussen zij die strikt volgens de regels leven, die zich keurig aan het sociale verwachtingspatroon houden aan de ene kant, en zij die zichzelf buiten de maatschappij plaatsen, de outsiders, aan de andere kant.
Zij die volgens de regels leven:
While some on principles baptized
To strict party platform ties
Social clubs in drag disguise
Ze zijn als het ware in regels, in principes gedoopt. Ze houden zich aan voorschriften, de restricties van het partijprogramma - of het democraten of republikeinen zijn - en de social club. Ik kan er niks aan doen, maar bij deze social clubs denk ik altijd aan de country clubs en golfverenigingen.
Maar wacht even, deze social clubs zijn in drag disguise, wat letterlijk een 'slepende vermomming' is. Het kan ook een andere betekenis hebben, waar Dylan zich zeker bewust van zal zijn geweest tijdens het schrijven. A man in drag is een man in vrouwenkleren, een travestiet. Drag disguise zou dus ook 'vermomt als vrouw' kunnen betekenen.
Wat dit extra aardig maakt, is het contrast met de regel ervoor:
To strict party platform ties
wat letterlijk betekent dat het partij platform strikt bindt. Men is aan de regels van het partij platform gebonden.
Maar het laatste woord ties van het werkwoord to tie, wat zich laat vertalen als (vast)binden of knopen, kan ook het meervoud van het zelfstandige naamwoord tie zijn. In die betekenis zijn ties stropdassen, en stropdassen zijn bij uitstek een mannelijk kledingstuk. In dat geval wordt
party platform ties
stropdassen met het logo - zo stel ik me voor - van de partij. Je kent het wel, van die bijeenkomsten waar iedereen dezelfde stropdas draagt, dat soort regelgevende clubs gaat het over.
Het contrast tussen aan de ene kant de stropdassen en aan de andere kant de vrouwenkleren, beide verborgen in de dubbele betekenis van een woord, is geen toeval, daar is Dylan veel te slim voor.
Goed, dat waren de 'nette' mensen, nu de outsiders:
Outsiders they can freely criticize
Tell nothing except who to idolize
And then say God bless him
Deze outsiders, de buitenbeentjes hebben uiteraard kritiek op de 'nette' mensen en al hun sociale regeltjes. En wat doen ze zelf? Zelf regelen ze niks met regels, vergetend dat dat óók regelen is. Net zoals niet kiezen ook een keuze is.
Ze regelen niets, ze zeggen alleen wie men op een voetstuk dient te plaatsen. Ook dat is een vorm van regelen, wij zullen wel even vertellen wie je moet verafgoden.
XIV - tongue on fire
Neemt Dylan hier zichzelf - het idool - op de korrel?
While one who sings with his tongue on fire
Gargles in the rat race choir
De zanger met zijn tong in vuur en vlam, een zanger met een bijtende boodschap, een uitgesproken mening. Dat klinkt als Dylan tijdens zijn zogenaamde protestperiode, de periode van The Freewheelin' Bob Dylan en The Times they are a-changin'. De Dylan van het Newport Folk festival van 1963, de Dylan die werd 'binnengehaald' als de stem van een generatie. De Dylan waar diezelfde Dylan al afscheid van had genomen met het opnemen van My back pages, maar waar het publiek maar geen afscheid van kon (en kan) nemen. Die Dylan
Gargles in the rat race choir
Bent out of shape from society's pliers
Cares not to come up any higher
But rather get you down in the hole
That he's in
zingt niet, maar gorgelt in the rat race choir, het koortje opgebouwd uit op leven en dood met elkaar strijdende concurrenten. Naast dat hij 'gorgelt' in dat koortje, wringt hij zich in allerlei bochten en, bovenal maakt hij zich niet zozeer druk over hoe hij zelf hoger op de sociale ladder kan klimmen, maar hoe hij 'jou' van diezelfde sociale ladder kan stoten zodat je naast hem in de kuil, het gat - het dieptepunt - beland.
Dat klinkt niet als Dylan, die eerste regels misschien, maar een Dylan die als doel heeft zijn concurrenten van de sociale ladder te stoten, daar geloof ik niet in.
Sla ik bovenstaande de plank volledig mis? Gaat het niet over Dylan, de stem van een generatie?
Gaat het in bovenstaande over de ambitieuze politicus? De nietsontziende carrièremaker? Goed mogelijk. Leg bovenstaande regels eens naast
He reached too high, was thrown back to the ground
You know what they say about bein' nice to the right people on the way up
Sooner or later you gonna meet them comin' down
uit Foot of pride. Beangstigend.
Het daarop volgende refrein is 'zachter', bijt niet:
But I mean no harm nor put fault
On anyone that lives in a vault
But it's alright, Ma, if I can't please him
De 'ik' bedoelt het niet kwaad, wil niet de zere vinger leggen op de fout van een ander. De ander? De ander leeft in een kluis.
anyone that lives in a vault
Deze anyone is niet zozeer een kluizenaar, maar eerder een mens met een 'opgesloten geest'. Vastgeroest, niet bereid om nieuwe inzichten te verwerven.
De 'ik' heeft er vrede mee wanneer de 'opgesloten geesten' geen plezier beleven aan de acties van de 'ik'.
Bovenstaande is voorzichtig omschrijven, terwijl het zo duidelijk is, lijkt te zijn. Dylan's oude fans, de fans die protestsongs van hem verlangen, - de 'opgesloten geesten' - wenst Dylan niet te kwetsen, maar hij moet verder. Hij heeft er vrede mee wanneer deze oude fans zijn nieuwe werk niet waarderen. No hard feelings, ieder gaat zijn eigen weg.
XV - old lady judges
Opnieuw voert Dylan moraalridders - old lady judges - op, ze verdedigen de seksuele moraal.
Old lady judges watch people in pairs
Limited in sex, they dare
To push fake morals, insult and stare
Deze old lady judges schreeuwen niet alleen hun moraal van de daken, maar gaan ook de straat op om de moraal te verdedigen. Vrijende paren staren ze aan en spuwen hun valse moraal en beledigingen toe.
Vervolgens bijt Dylan deze old lady judges, maar ook ander moraalridders, drie leuzen toe.
Eén:
While money doesn't talk, it swears
Geld maakt niet gelukkig, twee:
Obscenity, who really cares
Deze is duidelijk gericht aan de old lady judges, obsceniteit kan niemand een bal schelen. En drie:
Propaganda, all is phony
Propaganda is allemaal nep, wat weer teruggrijpt op het vers dat begint met
Advertising signs they con
You into thinking you're the one
XVI - defend what they cannot see
While them that defend what they cannot see
With a killer's pride,
Zij die verdedigen wat ze niet kunnen zien, en nog wel met moordenaars-trots. Wat kan het zijn dat ze verdedigen, maar niet in de palm van hun hand kunnen houden omdat het niet zichtbaar, niet tastbaar is? Trots? Eergevoel?
Wat het ook is, het geeft ze zekerheid, houvast.
… security
It blows the minds most bitterly
For them that think death's honesty
Won't fall upon them naturally
Maar ondank die zekerheid, die houvast, raken ze alle zekerheden kwijt bij de gedachte aan it, aan het. Wat dit 'het' is? De gedachte dat death's honesty - eerlijkheid, oprechtheid - hen niet van nature is gegeven. De mens is van nature niet goudeerlijk, die gedachte achtervolgt ze.
Is die goudeerlijkheid dan ook het ontastbare uit de eerste regels dat ze met hand en tand verdedigen?
Ik weet het niet, zou kunnen.
Het kan ook anders
… death's honesty
Won't fall upon them naturally
betekent ook 'geen natuurlijke dood sterven', wat teruggrijpt op killer's pride.
En als de zekerheden zijn weggevaagd, als duidelijk wordt dat de mens niet van nature eerlijk is, of, als vast staat dat 'ze' geen natuurlijke dood zullen sterven, wat blijft er dan over? Eenzaamheid.
Life sometimes must get lonely
XVII - eyes collide
In de refreinen was er steeds sprake van een 'ik', in de veertien voorgaande coupletten niet, maar in het vijftiende en laatste couplet duikt dan toch een 'ik' op. De stemming wordt grimmiger. De zanger kijkt in de spiegel, zo lijkt het, in dit laatste couplet, terwijl hij in de voorgaande coupletten alleen maar naar de mensen, de maatschappij om zich heen heeft gekeken.
Zelfs toen de tekst erg dicht bij zijn eigen persoon leek te komen, het couplet beginnend met while one who sings with his tongue on fire, was er nog steeds sprake van een 'hij', niet van een 'ik'. Dat verandert in dit laatste couplet.
My eyes collide head-on with stuffed
Graveyards, false gods, I scuff
De ogen van de 'ik' botsen met overvolle begraafplaatsen en valse goden, als ik tenminste de tekst in Lyrics 1962 - 2001 aanhoud. Dylan zingt op de opname van It's alright, ma (I'm only bleeding) die te vinden is op Bringing it all back home:
My eyes collide head-on with stuffed
Graveyards, false goals, I scuff
Geen valse goden, maar valse doelen. Is dit een fout in Lyrics 1962 - 2001, of vergiste Dylan zich tijdens de opname?
Zowel op de liveversie van 31 oktober 1964, te vinden op The Bootleg series vol. 6[16] als op de liveversie van 14 februari 1974, te vinden op Before the flood[17], zingt Dylan false goals. Ik houd het dus maar op een foutje in Lyrics 1962 - 2001[18].
… I scuff
At pettiness which plays so rough
Walk upside-down inside handcuffs
Kick my legs to crash it off
Het werkwoord to scuff betekent letterlijk 'schuren' of 'krassen', maar dan verlies ik de logica. 'Ik schuur / kras bij de kleinburgerlijkheid die zo ruig speelt.' Dat kan het niet zijn, maar wat dan wel? To scuff betekent ook 'schuifelen met de voeten' zoals paarden dat doen wanneer ze onzeker zijn. De 'ik' word zenuwachtig van de kleinburgerlijkheid.
En verder:
Walk upside-down inside handcuffs
Kick my legs to crash it off
'Ik' loop ondersteboven in handboeien, schop met mijn benen om het af te schudden, om de ketenen van zich af te werpen.. Het is genoeg zo:
Say okay, I have had enough
What else can you show me?
Dit is genoeg zo, wat heb je nog meer voor me in huis?
Het laatste refrein:
And if my thought-dreams could be seen
They'd probably put my head in a guillotine
But it's alright, Ma, it's life, and life only
Amen. Wat rest is huiveren.
XVIII
It's alright, ma (I'm only bleeding) werd, aldus Clinton Heylin[19] in de zomer van 1964 geschreven. Dylan speelde het nummer voor het eerst tijdens een concert op 10 oktober 1964 in Philadelphia, aldus diezelfde Heylin.
Volgens Tim Dunn in The Bob Dylan copyright files 1962 - 2007[20] werd de tekst van It's all right, ma (I'm only bleeding) voor het eerst gepubliceerd, onder de titel It's all right ma it's life and life only, in Broadside magazine #56 van 10 maart 1965 met de vermelding "© 1964 by Author". Copyright voor - let op de spelling van de titel - It's alright ma (I'm only bleeding) werd pas op 29 maart 1965 aangevraagd. Tim Dunn dateert de eerste live uitvoeringen eerder dan Clinton Heylin: Dylan performed this song as early as September 1964.
It's alright, ma (I'm only bleeding) maakt tot op de dag van vandaag deel uit van Dylan's liverepertoire.
Volgens de website his Bobness[21] heeft Dylan tot op de dag dat ik dit schrijf, 21 juni 2009, It's alright, ma (I'm only bleeding) zevenhonderdzestig keer live gespeeld.
In 1964 en 1965 speelde Dylan It's alright, ma (I'm only bleeding) slechts tien keer live, vijf keer in beide jaren. Na 9 mei 1965 verdween het nummer van Dylan's liverepertoire tot de tournee van 1974. Tijdens de veertig concerten van deze tournee, speelde Dylan zesendertig maal It's alright, ma (I'm only bleeding).
Tijdens de Rolling thunder revues van 1975 en 1976 speelde Dylan dit nummer slechts vijf keer, maar in 1978 kreeg It's alright, ma (I'm only bleeding) weer een vaste plek op de setlist. Tijdens de honderdveertien concerten die Dylan in 1978 gaf, speelde hij honderdacht keer It's alright, ma (I'm only bleeding).
Tussen december 1980 en oktober 1992 staat It's alright, ma (I'm only bleeding) regelmatig op de setlist, maar is geen vaste factor op de setlist meer zoals de song dat wel was in 1974 en 1978.
Na oktober 1992 verdwijnt It's alright, ma (I'm only bleeding) volledig van de setlist, om op 5 september 1999 voor het eerst weer live gespeeld te worden. Sinds die vijfde september 1999 is It's alright, ma (I'm only bleeding) niet meer weggeweest met nog zestien uitvoeringen in 1999, zevendertig liveuitvoeringen in 2000, vijfendertig in 2001, maar liefst negentig in 2002, negenendertig in 2003, veertig in 2004, tweeëndertig in 2005, eenenvijftig in 2006, zevenenvijftig in 2007 en vijftig in 2008.
Naast de twee eerder genoemde, officieel uitgebrachte liveopnames van It's alright, ma (I'm only bleeding) van 31 oktober 1964 en 14 februari 1974, is een liveopname van 28 februari 1978 uitgebracht op Bob Dylan at Budokan[22], een opname van 25 februari 1986 op de video Hard to handle en een opname van 16 oktober 1992 uitgebracht op The 30th anniversary concert celebration[23].
Tijdens de vijfentwintig concerten die Dylan tot nog toe in Nederland heeft gegeven, speelde hij tien keer It's alright, ma (I'm only bleeding). Op 2 mei 2002 wist Dylan me tot tranen te roeren met een bijtende versie van It's alright, ma (I'm only bleeding), een van de mooiste momenten tijdens de handvol Dylanconcerten die ik tot nog toe heb bezocht.
Wat ik me daarvan vooral herinner, is dat ik ergens halverwege het nummer, het derde nummer die avond, tegen mijn vrouw zei: als dit nummer is afgelopen, kunnen we wel naar huis, beter dan dit wordt het niet.
Ik ben de rest van het concert - uiteraard - wel gebleven, maar It's alright, ma (I'm only bleeding) blijft voor mij toch wel één van de hoogtepunten van dit concert.
[1] Columbia 512353 2. Tot de uitgave van de geremasterde cdversie in 2003, verscheen dit album in Nederland onder de titel Subterranean homesick blues.
[2] Dit geldt voor de studioversie van 15 januari 1965 en de vele live uitvoeringen van daarna, maar niet voor de live uitvoeringen van vóór 15 januari 1965. Luister bijvoorbeeld maar naar de live uitvoering van 31 oktober 1964, te vinden op The Bootleg series vol. 6 live 1964 (Columbia Legacy 512358 2) waarop Dylan het nummer eerder 'gedragen' brengt.
[3] Van Dale, dertiende herziene uitgave, 1999
[4] blad van een roeiriem, halm of een spriet
[5] Edna Gundersen - Times change, but Dylan leaves a lasting imprint (USA Today, 17 mei 2001)
[6] http://www.bobdylan.com/#/songs/its-alright-ma-im-only-bleeding; gezien online 20 juni 2009
[7] Bob Dylan - Lyrics 1962 - 2001 (Simon & Schuster, 2004) Dit onlogisch afbreken van de regels op Dylan's website geldt voor meer verzen van It's alright, ma (I'm only bleeding). Voor de rest van het stuk gebruik ik, stilzwijgend, de afbrekingen van de regels zoals gegeven in Lyrics 1962 - 2001.
[8] Hollow betekent ook 'leeg', dus Hollow horn zou ook 'een hoorn waar geen geluid uit komt' kunnen betekenen.
[9] The American heritage dictionary of the English language (Dell Publishing Co., Inc., 1970)
[10] My back pages
[11] Dylan maakt in zijn songteksten veelvuldig gebruik val alliteratie en binnenrijm, dit is slechts één voorbeeld.
[12] Dante Alighieri - Mijn komedie deel I: Hel (SUN, 1999, vertaling: Jacques Janssen; blz. 72, 73)
[13] Amerikaans politiek schandaal. Tijdens de presidentsverkiezingen van 1972 werden ongeoorloofde methodes gebruikt. Het bekend worden van deze praktijken leidde uiteindelijk tot het aftreden van president Nixon op 9 augustus 1974. Let wel: Dylan's tournee van 1974 begon op 3 januari en eindigde op 14 februari, ruim voor het aftreden van Nixon. Dat er gebruik was gemaakt van ongeoorloofde methodes tijdens de campagnes voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1972, was begin 1974, tijdens Dylan's tournee, al bekend.
[14] Deze tekst is overgenomen uit Lyrics 1962 - 2001, maar op de studioopname van It's alright, ma (I'm only bleeding) zingt Dylan But though the masters make the rules.
[15] Op 31 oktober 1964 zong Dylan Raise what they grow up to be / Nothing more than something they invest in
[16] The Bootleg series vol. 6; Bob Dylan live 1964 concert at the Philharmonic hall (Columbia legacy 512358 2)
[17] Before the flood (Columbia / Sony music 88697347022)
[18] Ook in Writings & drawings en Lyrics 1962 - 1985 staat false gods.
[19] Clinton Heylin - Revolution in the air; the songs of Bob Dylan vol. 1: 1957 - 73 (Constable, 2009; blz. 210
[20] AuthorHouse, 2008
[21] http://hisbobness.info/
[22] Columbia 467850 2
[23] Columbia 474000 2
I
Er is geen Dylansong waar ik in de afgelopen vijftien jaar zo vaak aan gedacht heb als aan It's alright, ma (I'm only bleeding). Dit nummer leeft in mijn achterhoofd, en toch heb ik geen antwoorden op steeds dezelfde vragen:
Wat bedoelt Dylan eigenlijk?
Waar gaat It's alright, ma (I'm only bleeding) over?
En meer van dat soort onzinnige vragen.
Zolang de song draait, zolang ik It's alright, ma (I'm only bleeding) hoor, weet ik het precies. Maar ik kan het niet onder woorden brengen, het is niet concreet, niet tastbaar, niet in woorden te vangen wat het nummer doet, zegt of beter: de luisteraar toebijt.
Luisterend naar It's alright, ma (I'm only bleeding) heb ik het gevoel uitgekafferd te worden en tegelijkertijd werken de woorden zalvend. Het is het gevoel van het scheiden, het trekken van een lijn tussen 'zij' en 'wij', het bepalen van de plaats. Wie staat waar.
In It's alright, ma (I'm only bleeding) komen de grote thema's - bij gebrek aan een betere term - voorbij. God, sex, macht, geld, leven, dood, om de meest voor de hand liggende te noemen.
Vraag me niet waar ze voorbij komen, ik kan het je zo niet zeggen. Nogmaals: It's alright, ma (I'm only bleeding) is een gevoel, een gevoel alsof je te snel opstaat en het bloed uit je kop stroomt. Even is alles zwart, is er niets dan dat.
Dat 'dat' is It's alright, ma (I'm only bleeding).
Uit puur cynisme heb ik wel eens geroepen dat, als ik dood ben, It's alright, ma (I'm only bleeding) tijdens mijn begrafenis uit de boxen moet knallen. Inmiddels ben ik niet zo cynisch meer en werp ik It's alright, ma (I'm only bleeding) voor de voeten van iedere toevallige passant, iedere kans die ik daartoe krijg.
Ik heb de antwoorden niet en toch moet ik over It's alright, ma (I'm only bleeding) schrijven. Ik heb te lang met de song binnen de wanden van mijn schedel rondgelopen om niet over de song te schrijven. Ik heb de antwoorden niet, ik kan niet over de song schrijven. Het enige dat ik kan, is rondom de song lopen en beschrijven wat ik zie. Rondom It's alright, ma (I'm only bleeding) schrijven.
Ik schrijf rondom, op zoek naar antwoorden. Rondom de studioversie, de versie van het album Bringing it all back home[1], opgenomen op 15 januari 1965 in Studio A van de Columbia recording studios in New York.
II
Voordat ik couplet voor couplet langsga in mijn zoektocht naar antwoorden, nog dit: It's alright, ma (I'm only bleeding) is muziek, geen gedicht. De muziek is een essentieel onderdeel van It's alright, ma (I'm only bleeding) en het eerste waaraan ik denk als ik de muziek hoor, is haast[2]. Dylan speelt en zingt het nummer alsof hij haast heeft, alsof hij de tijd probeert in te halen, alsof hij bang is niet voldoende tijd te hebben om de song tot het einde uit te zingen. De gedachten van de zanger zijn al enkele regels verder dan de regels die op dat moment uit zijn mond komen, zo klinkt het.
Het klinkt als Sturm-und-Drang, in de tweede betekenis die Van Dale[3] geeft: onrustig overgangstijdperk (meestal toegepast op de adolescentie), maar nog meer als mijn foutieve, letterlijke vertaling: storm en drang, zó klinkt het.
En dan die titel.
Is het ooit opgevallen dat die titel, It's alright, ma (I'm only bleeding), nergens in de songtekst voorkomt? Wel And it's alright, Ma, I can make it en But it's alright, Ma, if I can't please him, om er eens twee te noemen, maar nergens die titel.
Die titel, laat 'm eerst eens een aantal malen over je tong rollen, It's alright, ma (I'm only bleeding). Proef het dualisme. Bitter, cynisch, sarcastisch?
Alles is okee, moeders (ik bloed slechts).
Alles is okee, picobello in orde. O ja, tussen haakjes, voor ik het vergeet, ik bloed.
Alles okee? Natuurlijk niet, je ziet verdomme toch dat ik bloed!
Wat heeft het te betekenen?
Ma is zijn moeder niet en het bloed uit de titel is zeker niet rood. Hij bloedt niet, hij lijdt, is aangeslagen.
Hij bloedt, hij is nog niet dood. Hij komt er wel weer bovenop. Alles is okee, ma.
III - darkness at the break
It's alright, ma (I'm only bleeding) begint, na een instrumentaal intro, met duisternis.
Darkness at the break of noon
Duisternis op het midden van de dag. Dat lijkt onmogelijk, een contradictie, maar iedere onmogelijkheid kent de uitzondering die de regel bevestigt. De uitzondering? Een zonsverduistering, een eclips.
Eén keer heb ik het genoegen mogen proeven van een zonsverduistering, in de middag, wandelend door een beeldentuin. Voor even leek alles stil te vallen. De vogels stopten met fluiten terwijl de maan voor de zon schoof. En alles werd donker. In It's alright, ma (I'm only bleeding) valt het duister zelfs over de zilveren lepel.
Darkness at the break of noon
Shadows even the silver spoon
Duisternis over de zilveren lepel. De zilveren lepel. Denk aan de uitdrukking Born with a silver spoon in his mouth, wat zoveel betekent als geboren worden in rijkdom en weelde. Oud geld. Duisternis valt over degene die bij geboorte al rijk zijn, over oud geld.
De duisternis valt niet alleen over oud geld, ook over
The handmade blade, the child's balloon
Bij the handmade blade denk ik altijd aan blade in de vertaling van lemmet, van mes, hoewel er meerdere andere mogelijke vertalingen zijn van blade[4].
Het handgemaakt mes. In hoeveel films wordt door een gedetineerde van een tandenborstel en een stukje metaal, of een scheermesje een steekwapen gemaakt? Te veel films, te vaak gezien, dat is wat ik voor me zie bij the handmade blade. The handmade blade, een handgemaakt mes contrasteert met the silver spoon, de zilveren lepel uit de voorgaande regel.
Kijk nog eens naar die regel:
The handmade blade, the child's balloon
Twee elementen, het handgemaakte mes en de ballon, in een regel. Breng die twee elementen bij elkaar en je houdt een huilend kind met een kapotte ballon over.
De duisternis valt over oud geld, een handgemaakt steekwapen - geweld - en de ballon van een kind - onschuld.
Zo'n klein kereltje met een grote rode ballon aan een touwtje. Kijk hem blij wezen met zijn ballon. De vorm van de ballon, rond, zwevend in de lucht. De vorm als spiegelbeeld van de zon, de maan, de eclips.
Eclipses both the sun and moon
Zo staan de regels in Lyrics 1962 - 2001, veel logischer zou zijn:
The handmade blade,
The child's balloon eclipses both the sun and moon
Kijk naar het rijm en lees wat Edna Gundersen schreef: He's [Dylan] regarded as pop's unrivaled liberator for breaking the three-minute song barrier, ignoring moon-June-spoon lyric formulas[5]
Dylan heeft ons bevrijdt van de moon / June / spoon-rijm, het Amerikaanse equivalent van
Rozen verwelken, schepen vergaan
maar jij blijft voor mij altijd bestaan.
aldus Edna Gundersen en wat doet Dylan in It's alright, ma (I'm only bleeding)? Hij speelt er mee, zoals hij speelt met sprookjes in Once upon a time…, de openingszin van Like a rolling stone en met Roses are red, violets are blue in Where teardrops fall.
Dylan is een grapjas. Hij neemt een cliché, scheurt het aan stukken en gebruikt de restanten.
Shadows even the silver spoon
…
Eclipses both the sun and moon
Is het nog te begrijpen? Je kunt het in ieder geval proberen, al heeft proberen geen zin:
To understand you know too soon
There is no sense in trying.
De dreiging is voelbaar.
IV - pointed threats
Het tweede vers is een serie samengepakte uitroepen, uitmuntend in één van de meest geciteerde regels uit It's alright, ma (I'm only bleeding), aan het eind van het vers. Maar ik moet niet vooruitlopen, beginnen bij het begin:
Pointed threats, they bluff with scorn
Suicide remarks are torn
Woorden om te proeven. Pointed threats zijn puntige dreigementen. Dreigementen die prikken, prikken in de ziel. Dreigementen die het denken lam leggen. Wat voor dreigementen zijn daartoe in staat? Dreigementen die bluffen met hoon, met verachting, aldus het tweede deel van de eerste regel.
En dan?
Suicide remarks zijn, letterlijk, opmerkingen over zelfmoord. Moet ik deze opmerkingen over zelfmoord zien als puntige dreigementen? Zijn opmerkingen over zelfmoord, of beter: dreigen met zelfmoord, niet vaak een schreeuw om aandacht?
Dit dreigen met zelfmoord, de opmerkingen over zelfmoord worden aan flarden gescheurd. Er mag niet over gesproken worden. De opmerkingen over zelfmoord worden niet serieus genomen.
De tekst, zoals gegeven op Bob Dylan's[6] website gaat verder met:
From the fool's gold mouthpiece
The hollow horn plays wasted words
Proves to warn
That he not busy being born
Is busy dying.
maar deze regels zijn, mede gezien het rijmschema en de manier waarop Dylan deze regels zingt, niet logisch afgebroken. Lyrics 1962 - 2001[7] geeft het veel logischer:
From the fool's gold mouthpiece, the hollow horn
Plays wasted words, proves to warn
That he not busy being born is busy dying
De opmerkingen over zelfmoord, en het 'verscheuren' van deze opmerkingen, uit de eerste twee regels, twee elkaar contrasterende 'stemmen' krijgen een vervolg. Een van de twee stemmen krijgt een gedaante in the fool's gold mouthpiece, maar welke van de twee? Ik weet het niet.
Fool's gold is 'gekkengoud', gesteente dat door de kleur aan wordt gezien voor goud, maar geen cent waard is. The fool's gold mouthpiece is dus een mondstuk (van een blaasinstrument) - mogelijk van het daarop volgende hollow horn - gemaakt van gekkengoud.
En wat wordt er gespeeld op deze hollow horn - een blaasinstrument gemaakt van de hoorn van een rund[8] - met het 'gekkengouden' mondstuk? Juist, wasted words, woorden die niet aan de luisteraar besteed zijn. Verloren woorden. Zijn deze verloren woorden de opmerkingen over zelfmoord? Absoluut.
Deze woorden bewijzen
That he not busy being born is busy dying
Hij die niet bezig is met geboren worden, is bezig met sterven. Dit is, in een handvol woorden, de keuzemogelijkheid, de grondhouding. En mens richt zijn leven in met deze keuze in het achterhoofd, een mens leeft zijn leven alsof hij bezig is geboren te worden, bezig is te groeien, te leren, zich te ontwikkelen, of een mens leeft zijn leven met de dood voor ogen, wachtend op het einde, niet meer in staat ook maar iets nieuws op te pakken.
Deze woorden, he not busy being born is busy dying, zijn een samengebalde brok energie. In deze acht woorden vat Dylan de boodschap uit een oudere song, Let me die in my footsteps (1962) perfect samen.
Voor ik verder ga, even terugspoelen, naar the fool's gold mouthpiece. Gezien het vervolg - de hollow horn - lijkt het logisch dat mouthpiece het mondstuk van een muziekinstrument is, maar mouthpiece betekent, volgens The American heritage dictionary[9] ook a spokesman. Gezien Dylan's status, tegen wil en dank, als spokesman for a generation - een typering waar Dylan ten tijde van het schrijven van It's alright, ma (I'm only bleeding) van probeerde los te komen - lijkt mij dit geen toeval.
Is het mogelijk dat Dylan zichzelf hier typeert als the fool's gold mouthpiece, de als goud glimmende, maar geen cent waard zijnde spokesman?
Het zou in ieder geval perfect passen. En het gaat verder.
Er staat niet From the fool's gold mouthpiece of the hollow horn, het is niet persé het mondstuk van de holle hoorn. In plaats van of staat er een komma. Is dit een opsomming? Zijn the fool's gold mouthpiece en the hollow horn typeringen van één en dezelfde persoon? Van Dylan? Is het Dylan die in het verleden, als spokesman for a generation, de verloren woorden speelt. En is het deze zelfde Dylan, voormalig spokesman for a generation, die nu waarschuwt dat hij die niet bezig is geboren te worden, bezig is te sterven?
It's alright, ma (I'm only bleeding) geeft geen antwoord, het zou kunnen. Er is niet één antwoord, er zijn mogelijkheden en de mogelijkheden houden het zoeken naar antwoorden interessant.
V - temptation's page
Daar waar in 1962, in Blowin' in the wind, het antwoord nog door wind werd weggeblazen, vliegt in It's alright, ma (I'm only bleeding) de 'verleidingspagina' - een blad vol verleiding - de deur uit. En wat doe je dan, wanneer de verleiding sterk is? Je gaat er achteraan en voor je het weet verkeer je in staat van oorlog.
Temptation's page flies out the door
You follow, find yourself at war
Maar wat is de verleiding? Wat staat er op de pagina? Wordt de you verleidt tot oorlog of zorgt het volgen van de verleiding tot oorlog? De verleiding moet in beide gevallen sterk zijn. De oorlog waar de 'jij' in terechtkomt, is heftig:
Watch waterfalls of pity roar
You feel to moan but unlike before
You discover that you'd just be one more
Person crying
In de oorlog zie je watervallen vol medelijden brullen. Wat is het, de watervallen die bulderen van medelijden, of de bulderende watervallen van medelijden? Wat een geweldig beeld, de bulderende watervallen van medelijden. Deze watervallen doen mijn denken aan
Heard the roar of a wave that could drown the whole world
uit A hard rain's a-gonna fall (1963), maar dit terzijde.
Het gaat verder. Net wanneer de 'jij' het gevoel krijgt dat jij in jammeren zal uitbarsten, realiseert hij zich dat hij dan niet meer is dan een huilende onder de huilenden.
Een van de vele jammerenden. Een onderdeel van de klagende massa.
De muzikale spanningsboog krijgt voor het eerst ruimte, in het eerste refrein. Wees niet bang.
So don't fear if you hear
A foreign sound to your ear
Alles is okee. Wees gerust. Ik zucht slechts.
It's alright, Ma, I'm only sighing
Voor het eerst is daar een 'ik', i.p.v. een (toegesproken) 'jij'. Wij en zij, ik en jij. De coupletten beschrijven de 'jij', de refreinen de relativering van 'ik'.
Het is okee, ik slaakte slechts een zucht.
Maak je niet sappel.
VI - warn victory, some downfall
Wij en zij, zwart en wit. Maar zo simpel is het niet. Leugens.
Lies that life is black and white[10]
weet je nog? Het leven is niet zwart en wit, wij en zij. Ook niet in It's alright, ma (I'm only bleeding).
De 'zij' in It's alright, ma (I'm only bleeding) zijn verdeeld, het zijn grijstinten.
As some warn victory, some downfall
De een waarschuwt voor de overwinning, de ander voor de nederlaag. Is het kopje half vol of half leeg? Alles is perspectief, zes woorden, vier opties:
Pas op, wij zullen overwonnen worden.
Pas op, wij zullen ten onder gaan.
Pas op, wij zullen overwinnen.
Pas op, wij zullen hen ten onder laten gaan.
Perspectief. Is het kopje half vol, enz. 'Zij' zijn niet gewoon zij, 'zij' is een verzameling van velen, zoals ieder schaap in een kudde naast onderdeel van de kudde een individu is.
En ieder individu heeft zijn redenen om te kiezen, om vanuit zijn of haar perspectief of eigenbelang te kijken.
Private reasons great or small
Can be seen in the eyes of those that call
En die redenen zijn te zien in de ogen, in de 'spiegels van de ziel'.
En weer zijn er keuzes:
To make all that should be killed to crawl
While others say don't hate nothing at all
Except hatred
Twee keuzes. Keuze één: laat alles dat gedood moet worden kruipen. Dit ruikt naar marteling, denk aan oog om oog, tand om tand, of in Dylan's Engels An eye for an eye wat terug grijpt naar:
Can be seen in the eyes of those that call
Harder kan niet. In plaats van de overwonnene, de veroordeelde te doden, uit zijn lijden te verlossen, zullen we hem laten kruipen. Dat is vernederen, martelen, te neer slaan. Pure haat.
Keuze twee: haat niets behalve het haten. De zachte aanpak. Bedek alles met de mantel der liefde. Eén uitzondering, alleen dat wat vloekt met de liefde, de haat, dient men te haten. Alles is liefde.
It's alright, ma (I'm only bleeding) staat vol met one-liners, met te pas en te onpas te citeren regels, zoals het eerder genoemde he not busy being born is busy dying, en er zijn er meer, maar daarover later.
Het heeft mij altijd verbaasd dat don't hate nothing at all except hatred niet ook in de canon van Dylancitaten is opgenomen.
De haat. Mijn kinderen zitten samen met hun moeder een film te kijken. In de film zegt een jongetje ik haat je tegen zijn moeder. Mijn dochtertje, drieënhalf, herhaalt deze woorden. Haar moeder legt haar uit dat ze dit niet mag zeggen, dat dit 'lelijk' is.
Haat niets behalve de haat.
En Dylan? Dylan heeft in het Amerika van zijn jeugd leren haten. Niet zijn moeder, maar de Russen, zoals hij zingt in With God on our side (1963):
I've learned to hate Russians
All through my whole life
De aangeleerde haat, de haat geboren uit angst. Is de haat sterk genoeg om de gehate niet te doden, maar te laten kruipen? Haat niets, behalve het haten.
VII - Disillusioned words
Als ik één couplet zou moeten noemen waaruit blijkt dat Dylan de Nobelprijs voor de literatuur dient te krijgen, als er één vers is van It's alright, ma (I'm only bleeding) waarvan ik 's nachts wakker lig, dan is het wel het vers dat begint met disillusioned words…
Dit vers is - inhoud en klank - perfect. Er kan geen woord bij, af of vervangen worden. Hier komt al het goede samen.
En, o ironie, het vers begint met ontgoochelende woorden
Disillusioned words like bullets bark
woorden vol desillusie, en die woorden blaffen, blaffen als kogels. De alliteratie in bullets bark zorgt voor een blaffende klank, als honden, als kogels. De klanken versterken de woorden[11].
Woorden vol desillusie. Er is geen grotere desillusie in woorden te vinden dan de woorden boven de poort van de hel in Dante's Goddelijke komedie:
Door mij gaat men binnen in de stad van smarten,
door mij gaat men naar het eeuwige leed,
door mij gaat men naar de verdoemde mensen.
Uit rechtvaardigheid ben ik gemaakt
door de goddelijke Macht, de Hoogste
Wijsheid en de Eerste Liefde.
Vóór mij bestond alleen de eeuwigheid,
en ook ik ben voor de eeuwigheid gemaakt.
Laat alle hoop varen, gij die hier binnengaat.[12]
Dat zijn woorden vol desillusie die blaffen als kogels. Laat alle hoop varen. Er is geen uitweg, geen ontsnappen aan. Verdoemd tot in de eeuwigheid.
Wanneer blaffen de gedesillusioneerde woorden als blaffende kogels? Dat doen ze als menselijke goden hun doel najagen:
As human gods aim for their mark
Human gods, menselijke goden, dat is een contradictie. Er zijn mensen en er zijn goden, mensen zijn geen goden en goden zijn geen mensen. Of heeft Dylan het over de avatar, de vleeswording van een godheid, zoals het zo mooi in Van Dale staat, over Visjnoe? Volgens mij niet, volgens mij is het anders.
Wat zijn dan de human gods, de menselijke goden? Nietzsche's Übermensch? Zou kunnen, al denk ik bij human gods veel meer aan mensen die zich (bijna) goden wanen. Die zich gedragen als goden, die zich verheven voelen boven hun medemensen. Mensen met grootheidswaanzin.
Mensen die een god willen zijn en, indien dit niet mogelijk is, de godenstatus zo dicht mogelijk willen benaderen, zoals in Dylan's Blind Willie McTell uit 1983:
Well, God is in His heaven
And we all want what's his
But power en greed and corruptible seed
Seem to be all that there is
Dat zijn menselijke goden.
Deze menselijke goden jagen hun doel na - aim for their mark - wat dat doel is, vertellen de volgende regels, maar voor ik verder ga nog het volgende:
To aim betekent ook het mikken met een vuurwapen. Mikken met een vuurwapen doet men op een doel, het Engels voor doel is (o.a.) mark, denk maar aan marksman dat zich laat vertalen als scherpschutter.
Aim for their mark is dus ook te vertalen als richten (met een vuurwapen) op een doel. Denk terug aan de blaffende kogels uit de eerste regel.
De door de menselijke goden nagejaagde doelen:
Make everything from toy guns that spark
To flesh-colored Christs that glow in the dark
De menselijke goden maken alles van vonkende speelgoed pistooltjes tot vleeskleurige Christusbeelden die licht geven in het donker. Deze twee zijn niet willekeurig gekozen, de speelgoedpistolen grijpen terug op de blaffende kogels en het aim for their mark, de vleeskleurige Christusbeelden grijpen terug op de human gods, de menselijke goden.
Religie en geweld, dat is wat je overhoudt wanneer dit vers door een trechter perst.
Wat een beeld, flesh-colored Christs that glow in the dark, het symbool van het Christendom, de crucifix teruggebracht tot een glow in the dark-speeltje. Dit is de maatschappij waarin we leven, het heilige der heiligen teruggebracht tot een winstgevend stuk speelgoed, tot massaproductie.
En ook het geweld is een verkoopbaar stuk speelgoed geworden, vonkende speelgoed pistooltjes.
Luister, wederom, naar de alliteratie in flesh-colored Christs that glow in the dark. It's alright, ma (I'm only bleeding) is sowieso een etalage vol alliteratie. Ik heb tot nog toe niet alle regels vol alliteratie aangewezen en zal dat in het vervolg ook niet doen. Er is te veel en wie luistert naar It's alright, ma (I'm only bleeding) komt ze vanzelf allemaal tegen.
Terug, religie en geweld teruggebracht tot speelgoed. Is dan niets meer heilig?
It's easy to see without looking too far
That not much is really sacred
Nee, niet veel is meer heilig.
VIII - preachers preach
De mannen van de moraal, de mannen met de antwoorden, dat zijn de mannen die we nodig hebben om ons op het rechte pad te houden, om ons de weg te wijzen. De predikanten, de onderwijzers, de president, kerels om op te bouwen, kerels die nog goed van kwaad weten te scheiden.
En wat doen die kerels?
De predikanten preken, de onderwijzers onderwijzen. Logisch, toch? Alleen de inhoud van de preken, van de lessen is wat onconventioneel.
While preachers preach of evil fates
Teachers teach that knowledge waits
De predikanten preken vanaf hun kansels over het kwade lot, de predestinatie, stel ik me zo voor. Doempredikanten, hamerend op de gedachte dat de mens in zonde geboren is. Het lot staat vast, de mens is gedoemd te mislukken.
En de onderwijzers? Die onderwijzen dat het weten, het leren kan wachten.
Waarom luisteren naar de preken of de lessen, wat wordt ik er wijzer van?
Can lead to hundred-dollar plates
Luister naar de lessen, de doempreken, ze brengen niet zozeer rijkdom, als wel de mogelijkheid om geld te maken, plates om briefjes van honderd dollar te drukken. Dat is pas rijkdom.
Maar wacht even, plates kunnen ook onderscheidingen zijn. Onderscheidingen voor jaren trouwe dienst. Het luisteren naar de preken of de lessen levert niets anders op dan een onderscheiding voor trouwe dienst, een leven als Jan Modaal, een leven van middelmaat. Ik zoek de bijpassende woorden, maar Dylan heeft het beter verwoord in Subterranean homesick blues:
Twenty years of schoolin'
And they put you on the day shift
De predikanten, de onderwijzers voeden op tot het kwade, tot bedrog, tot de middelmaat. En de goedheid?
Goodness hides behind its gates
De goedheid is in de lessen ver te zoeken. Behind its gates doet natuurlijk denken aan die andere Dylansong, zelfde album, Gates of Eden:
And there are no sins inside the Gates of Eden
En de oppermoraalridder, de man met de macht, de man met de voorbeeldfunctie, blijkt ook maar gewoon mens te zijn.
But even the president of the United States
Sometimes must have to stand naked
Mijn moeder zei vroeger regelmatig ook de koningin moet, als ze gepoept heeft, haar gat afvegen. In essentie is dat hetzelfde als
But even the president of the United States
Sometimes must have to stand naked
Ook de president moet zich wel eens bloot geven.
Tijdens Dylan's tournee van 1974 volgde na deze woorden een als een oerkreet klinkend geluid. Het publiek liet op deze manier, de Watergate affaire[13] in het achterhoofd, haar goedkeuring blijken.
Voor de tweede maal laat Dylan, na deze memorabele woorden, de muzikale spanning voor een moment vieren, voor het tweede refrein:
An' though the rules of the road have been lodged
It's only people's games that you got to dodge
And it's alright, Ma, I can make it
The rules of the road liggen vast. En al zijn rules of the road letterlijk de verkeersregels, toch denk ik dat het hier eerder gaat om 'de regels van de straat', de ongeschreven regels van de samenleving.
De regels liggen vast, onontkoombaar. Alleen de spelletjes die mensen - de predikant, de onderwijzer, de president? - spelen dient men te ontduiken.
En de ik? De ik red zich wel.
IX - advertising signs
Ooit door een sterreclame in de verleiding gekomen om dat nieuwe product te kopen?
Ooit rond het avondeten de telefoon opgepakt om te horen dat je energie-, je telefoon- of je internetrekening goedkoper kan?
Ooit een brief in de brievenbus gevonden dat jij geselecteerd bent om die ene prijs in ontvangst te nemen? Het enige dat je nog moet doen is de zegeltjes plakken.
Dáárover gaat dit vers, natuurlijk geschreven in een andere tijd, voor internet en voor de postcodeloterij, maar in essentie is de boodschap hetzelfde.
Advertising signs they con
You into thinking you're the one
That can do what's never been done
That can win what's never been won
En al die verleidingen maken het leven niet anders. Alles blijft bij het oude, ondanks dat jij geselecteerd bent, ondanks dat alles goedkoper kan, beter kan, aldus de belofte.
Er verandert niets, desillusie.
Meantime life outside goes on
All around you
Het leven gaat gewoon door.
Voor het eerst in It's alright, ma (I'm only bleeding) loopt het ene vers in het andere over. De verzen beginnend met Advertising signs, You lose yourself en A question in your nerves horen bij elkaar, vertellen delen van hetzelfde verhaal.
Welk verhaal? De dualiteit tussen individu en massa, tussen de eigen wil en de druk, het verwachtingspatroon van de maatschappij.
X - you lose yourself
De mens op zichzelf teruggeworpen. Niets te verliezen, alleen te winnen. Alleen maar jezelf hervinden.
You lose yourself, you reappear
You suddenly find you got nothing to fear
Niets te vrezen. De op zichzelf teruggeworpen mens, de zichzelf steeds weer opnieuw uitvindende mens, heeft niets te vrezen. De zichzelf ontwikkelende mens is onaantastbaar, zo lijkt het. Maar dat verandert wanneer een ander jou ontdekt, zich aan jou vastklampt. Nader sluipt en in je oor fluistert dat jij die ene, de ware bent.
Alone you stand with nobody near
When a trembling distant voice, unclear
Startles your sleeping ears to hear
That somebody thinks they really found you
A trembling distant voice, is dat de stem van de reclamemaker? Van die ene die naar je toe is gekropen, bewerend dat jij de ware bent? God? De maatschappij?
Die stem kriebelt in je oor, hé, pssst, laat je oor opschrikken uit de slaap met de woorden dat iemand je daadwerkelijk gevonden heeft.
Stel je dat eens voor, iemand fluistert in je oor dat een ander jou, je 'ik', je ware wezen, heeft gevonden.
Is dat niet wat Dylan regelmatig overkwam? Journalisten, fans die beweerden Dylan in essentie te kennen? Lees de interviews en artikelen nog maar eens na, herbekijk de film Dont look back en het antwoord is 'ja'.
XI - a question
Dat roept vragen op. Prangende vragen waar geen antwoord op te geven is.
A question in your nerves is lit
Yet you know there is no answer fit
To satisfy, insure you not to quit
Vragen als 'wie, in essentie, ben ik?' De zoektocht naar 'ik' gaat verder. Er is dan wel een ander die beweert mijn ware 'ik' gevonden te hebben, maar ik weet het zelf niet eens. Wie ben 'ik'? De zoektocht moet doorgaan, ik mag niet opgeven.
Een zoektocht vraagt om richtlijnen.
To keep it in your mind and not forget
That it is not he or she or them or it
That you belong to
En de richtlijnen zeggen dat niemand je kan bezitten, dat je tot niemand, tot geen enkele groep behoord. Alleen aan degene die in het rijtje ontbreekt, aan 'ik'.
Na deze drie bij elkaar horende verzen over de zoektocht naar 'ik', over de dualiteit tussen individu en maatschappij, over de mens als deel van de kudde en binnen de kudde als 'ik', volgt een passend refrein.
Although the masters make the rules[14]
For the wise men and the fools
I got nothing, Ma, to live up to
De meesters maken de regels, regels die gelden voor een ieder die deel uit maakt van de kudde, van de slimmerik tot de gek.
En als alles vastligt in regeltjes, heeft de 'ik' niets meer om naar toe te leven, om naar uit te zien. Alles ligt vast in regels.
Geen speelruimte binnen de kudde. Het enige dat overblijft is leven binnen de regels van het spel.
XII - obey authority
Leven binnen de regels, ook al zijn de regels opgesteld door de autoriteiten die geen respect verdienen.
For them that must obey authority
That they do not respect in any degree
De autoriteiten zijn niet alleen de opstellers van regels, maar ook de bazen op het werk. De mannen en vrouwen waarvan men afhankelijk is voor het behoud van een baan, voor brood op de plank.
Iedere dag weer naar het werk, naar een baan waar je geen voldoening in vindt, waar je een bloedhekel aan hebt. Geen uitweg, er moet brood op de plank komen, een hypotheek afgelost worden. Als dat je lot is, er geen ontsnapping mogelijk is, heb je het zwaar, heel zwaar.
En, alsof dat nog niet erg genoeg is, zie je dagelijks anderen om je heen, anderen die het beter getroffen hebben, vrij van baan en verplichtingen. Dat doet pijn, wekt jaloezie.
Who despise their jobs, their destinies
Speak jealously of them that are free
Volgens Lyrics 1962 - 2001 eindigt het vers met de regels
Cultivate their flowers to be
Nothing more than something they invest in
maar op de studioopname die te vinden is op het album Bringing it all back home zingt Dylan
Do what they do just to be
Nothing more than something they invest in[15]
Het grote verschil tussen de twee regels, in mijn oren, is dat cultivate their flowers to be slaat op them that are free en do what they do just to be op diegene die jaloers zijn, op diegene die dagelijks naar hun werk gaan om de rekeningen te betalen.
De variant
Do what they do just to be
Nothing more than something they invest in
geeft het meest sterke beeld. De werkers werken om van zichzelf een investering te maken.
XIII - principles baptized
Er is geen verschil tussen zij die strikt volgens de regels leven, die zich keurig aan het sociale verwachtingspatroon houden aan de ene kant, en zij die zichzelf buiten de maatschappij plaatsen, de outsiders, aan de andere kant.
Zij die volgens de regels leven:
While some on principles baptized
To strict party platform ties
Social clubs in drag disguise
Ze zijn als het ware in regels, in principes gedoopt. Ze houden zich aan voorschriften, de restricties van het partijprogramma - of het democraten of republikeinen zijn - en de social club. Ik kan er niks aan doen, maar bij deze social clubs denk ik altijd aan de country clubs en golfverenigingen.
Maar wacht even, deze social clubs zijn in drag disguise, wat letterlijk een 'slepende vermomming' is. Het kan ook een andere betekenis hebben, waar Dylan zich zeker bewust van zal zijn geweest tijdens het schrijven. A man in drag is een man in vrouwenkleren, een travestiet. Drag disguise zou dus ook 'vermomt als vrouw' kunnen betekenen.
Wat dit extra aardig maakt, is het contrast met de regel ervoor:
To strict party platform ties
wat letterlijk betekent dat het partij platform strikt bindt. Men is aan de regels van het partij platform gebonden.
Maar het laatste woord ties van het werkwoord to tie, wat zich laat vertalen als (vast)binden of knopen, kan ook het meervoud van het zelfstandige naamwoord tie zijn. In die betekenis zijn ties stropdassen, en stropdassen zijn bij uitstek een mannelijk kledingstuk. In dat geval wordt
party platform ties
stropdassen met het logo - zo stel ik me voor - van de partij. Je kent het wel, van die bijeenkomsten waar iedereen dezelfde stropdas draagt, dat soort regelgevende clubs gaat het over.
Het contrast tussen aan de ene kant de stropdassen en aan de andere kant de vrouwenkleren, beide verborgen in de dubbele betekenis van een woord, is geen toeval, daar is Dylan veel te slim voor.
Goed, dat waren de 'nette' mensen, nu de outsiders:
Outsiders they can freely criticize
Tell nothing except who to idolize
And then say God bless him
Deze outsiders, de buitenbeentjes hebben uiteraard kritiek op de 'nette' mensen en al hun sociale regeltjes. En wat doen ze zelf? Zelf regelen ze niks met regels, vergetend dat dat óók regelen is. Net zoals niet kiezen ook een keuze is.
Ze regelen niets, ze zeggen alleen wie men op een voetstuk dient te plaatsen. Ook dat is een vorm van regelen, wij zullen wel even vertellen wie je moet verafgoden.
XIV - tongue on fire
Neemt Dylan hier zichzelf - het idool - op de korrel?
While one who sings with his tongue on fire
Gargles in the rat race choir
De zanger met zijn tong in vuur en vlam, een zanger met een bijtende boodschap, een uitgesproken mening. Dat klinkt als Dylan tijdens zijn zogenaamde protestperiode, de periode van The Freewheelin' Bob Dylan en The Times they are a-changin'. De Dylan van het Newport Folk festival van 1963, de Dylan die werd 'binnengehaald' als de stem van een generatie. De Dylan waar diezelfde Dylan al afscheid van had genomen met het opnemen van My back pages, maar waar het publiek maar geen afscheid van kon (en kan) nemen. Die Dylan
Gargles in the rat race choir
Bent out of shape from society's pliers
Cares not to come up any higher
But rather get you down in the hole
That he's in
zingt niet, maar gorgelt in the rat race choir, het koortje opgebouwd uit op leven en dood met elkaar strijdende concurrenten. Naast dat hij 'gorgelt' in dat koortje, wringt hij zich in allerlei bochten en, bovenal maakt hij zich niet zozeer druk over hoe hij zelf hoger op de sociale ladder kan klimmen, maar hoe hij 'jou' van diezelfde sociale ladder kan stoten zodat je naast hem in de kuil, het gat - het dieptepunt - beland.
Dat klinkt niet als Dylan, die eerste regels misschien, maar een Dylan die als doel heeft zijn concurrenten van de sociale ladder te stoten, daar geloof ik niet in.
Sla ik bovenstaande de plank volledig mis? Gaat het niet over Dylan, de stem van een generatie?
Gaat het in bovenstaande over de ambitieuze politicus? De nietsontziende carrièremaker? Goed mogelijk. Leg bovenstaande regels eens naast
He reached too high, was thrown back to the ground
You know what they say about bein' nice to the right people on the way up
Sooner or later you gonna meet them comin' down
uit Foot of pride. Beangstigend.
Het daarop volgende refrein is 'zachter', bijt niet:
But I mean no harm nor put fault
On anyone that lives in a vault
But it's alright, Ma, if I can't please him
De 'ik' bedoelt het niet kwaad, wil niet de zere vinger leggen op de fout van een ander. De ander? De ander leeft in een kluis.
anyone that lives in a vault
Deze anyone is niet zozeer een kluizenaar, maar eerder een mens met een 'opgesloten geest'. Vastgeroest, niet bereid om nieuwe inzichten te verwerven.
De 'ik' heeft er vrede mee wanneer de 'opgesloten geesten' geen plezier beleven aan de acties van de 'ik'.
Bovenstaande is voorzichtig omschrijven, terwijl het zo duidelijk is, lijkt te zijn. Dylan's oude fans, de fans die protestsongs van hem verlangen, - de 'opgesloten geesten' - wenst Dylan niet te kwetsen, maar hij moet verder. Hij heeft er vrede mee wanneer deze oude fans zijn nieuwe werk niet waarderen. No hard feelings, ieder gaat zijn eigen weg.
XV - old lady judges
Opnieuw voert Dylan moraalridders - old lady judges - op, ze verdedigen de seksuele moraal.
Old lady judges watch people in pairs
Limited in sex, they dare
To push fake morals, insult and stare
Deze old lady judges schreeuwen niet alleen hun moraal van de daken, maar gaan ook de straat op om de moraal te verdedigen. Vrijende paren staren ze aan en spuwen hun valse moraal en beledigingen toe.
Vervolgens bijt Dylan deze old lady judges, maar ook ander moraalridders, drie leuzen toe.
Eén:
While money doesn't talk, it swears
Geld maakt niet gelukkig, twee:
Obscenity, who really cares
Deze is duidelijk gericht aan de old lady judges, obsceniteit kan niemand een bal schelen. En drie:
Propaganda, all is phony
Propaganda is allemaal nep, wat weer teruggrijpt op het vers dat begint met
Advertising signs they con
You into thinking you're the one
XVI - defend what they cannot see
While them that defend what they cannot see
With a killer's pride,
Zij die verdedigen wat ze niet kunnen zien, en nog wel met moordenaars-trots. Wat kan het zijn dat ze verdedigen, maar niet in de palm van hun hand kunnen houden omdat het niet zichtbaar, niet tastbaar is? Trots? Eergevoel?
Wat het ook is, het geeft ze zekerheid, houvast.
… security
It blows the minds most bitterly
For them that think death's honesty
Won't fall upon them naturally
Maar ondank die zekerheid, die houvast, raken ze alle zekerheden kwijt bij de gedachte aan it, aan het. Wat dit 'het' is? De gedachte dat death's honesty - eerlijkheid, oprechtheid - hen niet van nature is gegeven. De mens is van nature niet goudeerlijk, die gedachte achtervolgt ze.
Is die goudeerlijkheid dan ook het ontastbare uit de eerste regels dat ze met hand en tand verdedigen?
Ik weet het niet, zou kunnen.
Het kan ook anders
… death's honesty
Won't fall upon them naturally
betekent ook 'geen natuurlijke dood sterven', wat teruggrijpt op killer's pride.
En als de zekerheden zijn weggevaagd, als duidelijk wordt dat de mens niet van nature eerlijk is, of, als vast staat dat 'ze' geen natuurlijke dood zullen sterven, wat blijft er dan over? Eenzaamheid.
Life sometimes must get lonely
XVII - eyes collide
In de refreinen was er steeds sprake van een 'ik', in de veertien voorgaande coupletten niet, maar in het vijftiende en laatste couplet duikt dan toch een 'ik' op. De stemming wordt grimmiger. De zanger kijkt in de spiegel, zo lijkt het, in dit laatste couplet, terwijl hij in de voorgaande coupletten alleen maar naar de mensen, de maatschappij om zich heen heeft gekeken.
Zelfs toen de tekst erg dicht bij zijn eigen persoon leek te komen, het couplet beginnend met while one who sings with his tongue on fire, was er nog steeds sprake van een 'hij', niet van een 'ik'. Dat verandert in dit laatste couplet.
My eyes collide head-on with stuffed
Graveyards, false gods, I scuff
De ogen van de 'ik' botsen met overvolle begraafplaatsen en valse goden, als ik tenminste de tekst in Lyrics 1962 - 2001 aanhoud. Dylan zingt op de opname van It's alright, ma (I'm only bleeding) die te vinden is op Bringing it all back home:
My eyes collide head-on with stuffed
Graveyards, false goals, I scuff
Geen valse goden, maar valse doelen. Is dit een fout in Lyrics 1962 - 2001, of vergiste Dylan zich tijdens de opname?
Zowel op de liveversie van 31 oktober 1964, te vinden op The Bootleg series vol. 6[16] als op de liveversie van 14 februari 1974, te vinden op Before the flood[17], zingt Dylan false goals. Ik houd het dus maar op een foutje in Lyrics 1962 - 2001[18].
… I scuff
At pettiness which plays so rough
Walk upside-down inside handcuffs
Kick my legs to crash it off
Het werkwoord to scuff betekent letterlijk 'schuren' of 'krassen', maar dan verlies ik de logica. 'Ik schuur / kras bij de kleinburgerlijkheid die zo ruig speelt.' Dat kan het niet zijn, maar wat dan wel? To scuff betekent ook 'schuifelen met de voeten' zoals paarden dat doen wanneer ze onzeker zijn. De 'ik' word zenuwachtig van de kleinburgerlijkheid.
En verder:
Walk upside-down inside handcuffs
Kick my legs to crash it off
'Ik' loop ondersteboven in handboeien, schop met mijn benen om het af te schudden, om de ketenen van zich af te werpen.. Het is genoeg zo:
Say okay, I have had enough
What else can you show me?
Dit is genoeg zo, wat heb je nog meer voor me in huis?
Het laatste refrein:
And if my thought-dreams could be seen
They'd probably put my head in a guillotine
But it's alright, Ma, it's life, and life only
Amen. Wat rest is huiveren.
XVIII
It's alright, ma (I'm only bleeding) werd, aldus Clinton Heylin[19] in de zomer van 1964 geschreven. Dylan speelde het nummer voor het eerst tijdens een concert op 10 oktober 1964 in Philadelphia, aldus diezelfde Heylin.
Volgens Tim Dunn in The Bob Dylan copyright files 1962 - 2007[20] werd de tekst van It's all right, ma (I'm only bleeding) voor het eerst gepubliceerd, onder de titel It's all right ma it's life and life only, in Broadside magazine #56 van 10 maart 1965 met de vermelding "© 1964 by Author". Copyright voor - let op de spelling van de titel - It's alright ma (I'm only bleeding) werd pas op 29 maart 1965 aangevraagd. Tim Dunn dateert de eerste live uitvoeringen eerder dan Clinton Heylin: Dylan performed this song as early as September 1964.
It's alright, ma (I'm only bleeding) maakt tot op de dag van vandaag deel uit van Dylan's liverepertoire.
Volgens de website his Bobness[21] heeft Dylan tot op de dag dat ik dit schrijf, 21 juni 2009, It's alright, ma (I'm only bleeding) zevenhonderdzestig keer live gespeeld.
In 1964 en 1965 speelde Dylan It's alright, ma (I'm only bleeding) slechts tien keer live, vijf keer in beide jaren. Na 9 mei 1965 verdween het nummer van Dylan's liverepertoire tot de tournee van 1974. Tijdens de veertig concerten van deze tournee, speelde Dylan zesendertig maal It's alright, ma (I'm only bleeding).
Tijdens de Rolling thunder revues van 1975 en 1976 speelde Dylan dit nummer slechts vijf keer, maar in 1978 kreeg It's alright, ma (I'm only bleeding) weer een vaste plek op de setlist. Tijdens de honderdveertien concerten die Dylan in 1978 gaf, speelde hij honderdacht keer It's alright, ma (I'm only bleeding).
Tussen december 1980 en oktober 1992 staat It's alright, ma (I'm only bleeding) regelmatig op de setlist, maar is geen vaste factor op de setlist meer zoals de song dat wel was in 1974 en 1978.
Na oktober 1992 verdwijnt It's alright, ma (I'm only bleeding) volledig van de setlist, om op 5 september 1999 voor het eerst weer live gespeeld te worden. Sinds die vijfde september 1999 is It's alright, ma (I'm only bleeding) niet meer weggeweest met nog zestien uitvoeringen in 1999, zevendertig liveuitvoeringen in 2000, vijfendertig in 2001, maar liefst negentig in 2002, negenendertig in 2003, veertig in 2004, tweeëndertig in 2005, eenenvijftig in 2006, zevenenvijftig in 2007 en vijftig in 2008.
Naast de twee eerder genoemde, officieel uitgebrachte liveopnames van It's alright, ma (I'm only bleeding) van 31 oktober 1964 en 14 februari 1974, is een liveopname van 28 februari 1978 uitgebracht op Bob Dylan at Budokan[22], een opname van 25 februari 1986 op de video Hard to handle en een opname van 16 oktober 1992 uitgebracht op The 30th anniversary concert celebration[23].
Tijdens de vijfentwintig concerten die Dylan tot nog toe in Nederland heeft gegeven, speelde hij tien keer It's alright, ma (I'm only bleeding). Op 2 mei 2002 wist Dylan me tot tranen te roeren met een bijtende versie van It's alright, ma (I'm only bleeding), een van de mooiste momenten tijdens de handvol Dylanconcerten die ik tot nog toe heb bezocht.
Wat ik me daarvan vooral herinner, is dat ik ergens halverwege het nummer, het derde nummer die avond, tegen mijn vrouw zei: als dit nummer is afgelopen, kunnen we wel naar huis, beter dan dit wordt het niet.
Ik ben de rest van het concert - uiteraard - wel gebleven, maar It's alright, ma (I'm only bleeding) blijft voor mij toch wel één van de hoogtepunten van dit concert.
[1] Columbia 512353 2. Tot de uitgave van de geremasterde cdversie in 2003, verscheen dit album in Nederland onder de titel Subterranean homesick blues.
[2] Dit geldt voor de studioversie van 15 januari 1965 en de vele live uitvoeringen van daarna, maar niet voor de live uitvoeringen van vóór 15 januari 1965. Luister bijvoorbeeld maar naar de live uitvoering van 31 oktober 1964, te vinden op The Bootleg series vol. 6 live 1964 (Columbia Legacy 512358 2) waarop Dylan het nummer eerder 'gedragen' brengt.
[3] Van Dale, dertiende herziene uitgave, 1999
[4] blad van een roeiriem, halm of een spriet
[5] Edna Gundersen - Times change, but Dylan leaves a lasting imprint (USA Today, 17 mei 2001)
[6] http://www.bobdylan.com/#/songs/its-alright-ma-im-only-bleeding; gezien online 20 juni 2009
[7] Bob Dylan - Lyrics 1962 - 2001 (Simon & Schuster, 2004) Dit onlogisch afbreken van de regels op Dylan's website geldt voor meer verzen van It's alright, ma (I'm only bleeding). Voor de rest van het stuk gebruik ik, stilzwijgend, de afbrekingen van de regels zoals gegeven in Lyrics 1962 - 2001.
[8] Hollow betekent ook 'leeg', dus Hollow horn zou ook 'een hoorn waar geen geluid uit komt' kunnen betekenen.
[9] The American heritage dictionary of the English language (Dell Publishing Co., Inc., 1970)
[10] My back pages
[11] Dylan maakt in zijn songteksten veelvuldig gebruik val alliteratie en binnenrijm, dit is slechts één voorbeeld.
[12] Dante Alighieri - Mijn komedie deel I: Hel (SUN, 1999, vertaling: Jacques Janssen; blz. 72, 73)
[13] Amerikaans politiek schandaal. Tijdens de presidentsverkiezingen van 1972 werden ongeoorloofde methodes gebruikt. Het bekend worden van deze praktijken leidde uiteindelijk tot het aftreden van president Nixon op 9 augustus 1974. Let wel: Dylan's tournee van 1974 begon op 3 januari en eindigde op 14 februari, ruim voor het aftreden van Nixon. Dat er gebruik was gemaakt van ongeoorloofde methodes tijdens de campagnes voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1972, was begin 1974, tijdens Dylan's tournee, al bekend.
[14] Deze tekst is overgenomen uit Lyrics 1962 - 2001, maar op de studioopname van It's alright, ma (I'm only bleeding) zingt Dylan But though the masters make the rules.
[15] Op 31 oktober 1964 zong Dylan Raise what they grow up to be / Nothing more than something they invest in
[16] The Bootleg series vol. 6; Bob Dylan live 1964 concert at the Philharmonic hall (Columbia legacy 512358 2)
[17] Before the flood (Columbia / Sony music 88697347022)
[18] Ook in Writings & drawings en Lyrics 1962 - 1985 staat false gods.
[19] Clinton Heylin - Revolution in the air; the songs of Bob Dylan vol. 1: 1957 - 73 (Constable, 2009; blz. 210
[20] AuthorHouse, 2008
[21] http://hisbobness.info/
[22] Columbia 467850 2
[23] Columbia 474000 2
Dylan kort #215
Op de website van Rolling Stone staan 16 foto's van het Rothbury music festival, waarvan de eerste 2 van Dylan.
i Tunes: radioshows Positively Dylan, wat ik tot nog toe gehoord heb is de moeite waard (en gratis).
Beastie boys sampelen Dylan.
Vozen bij Bob Dylan door Arnon Grunberg (met dank aan Karl voor de link).
Teruggevonden: Martin Visser's recensie van Down the highway van Howard Sounes.
i Tunes: radioshows Positively Dylan, wat ik tot nog toe gehoord heb is de moeite waard (en gratis).
Beastie boys sampelen Dylan.
Vozen bij Bob Dylan door Arnon Grunberg (met dank aan Karl voor de link).
Teruggevonden: Martin Visser's recensie van Down the highway van Howard Sounes.
online performances op bobdylan.com terug?
Tussen december 1997 en mei 2005 was een van de meest aantrekkelijke 'features' op Dylan's officiële website de online performances, via de website te beluisteren vaak unieke live-opnames.
Het gemis van de online performances werd in juli 2008 een klein beetje goed gemaakt door het plaatsen van video's op bobdylan.com.
Maar nu, met de plaatsing van een live-uitvoering van Forgetful heart, lijken de online performances terug te zijn.
De opname is rechtstreeks van youtube geplukt.
Klik hier om Forgetful heart te beluisteren.
Het gemis van de online performances werd in juli 2008 een klein beetje goed gemaakt door het plaatsen van video's op bobdylan.com.
Maar nu, met de plaatsing van een live-uitvoering van Forgetful heart, lijken de online performances terug te zijn.
De opname is rechtstreeks van youtube geplukt.
Klik hier om Forgetful heart te beluisteren.
Dylan kort #213
Don't think twice, it's all right op 't Vliegend eiland.
I'm not there vanavond op Film 1.2
Bob Dylan te horen op de nieuwe CD van de Beastie boys.
Recensie Bob Dylan revisited.
Handle with care van The Traveling Wilburys.
Dylan kort #212
De nieuwe Mojo bevat, zoals eerder voorspeld, het interview met Dylan dat eerder werd gepubliceerd op Dylan's officiële website. (Met dank aan Patrick)
Foto's van Dylan gemaakt door Elliot Landy zijn de komende weken in Schiedam te zien.
No direction home door Martin Scorsese.
(Een sampel van) Dylan zal te horen zijn op het nieuwe album van de Beastie Boys.
Bob Dylan op Flower power.
Foto's van Dylan gemaakt door Elliot Landy zijn de komende weken in Schiedam te zien.
No direction home door Martin Scorsese.
(Een sampel van) Dylan zal te horen zijn op het nieuwe album van de Beastie Boys.
Bob Dylan op Flower power.
Abonneren op:
Posts (Atom)