Tweeter And The Monkey Man - door Jochen Markhorst

Tweeter And The Monkey Man (1988)

 

“Toen het album eenmaal was uitgebracht, kwamen al die Dylan-vergelijkingen, dus ik moest een andere richting inslaan. Maar de teksten en de geest van Greetings waren nog onbevangen.”

 

(Springsteen over zijn eerste LP Greetings From Ashbury Park in zijn autobiografie Born To Run, 2016)

 


Het is augustus 1972 en Springsteen heeft zojuist verteld dat zijn nieuwe platenbaas Clive Davis nog geen radiovriendelijke hits heeft kunnen ontdekken tussen het materiaal voor de debuutplaat. “Ik reed naar het strand en schreef ‘Spirit In The Night’, ging naar huis, pakte mijn rijmwoordenboek erbij en schreef ‘Blinded By The Light’, de twee beste songs van de plaat.”

Beide songs worden opgepakt door Manfred Mann en vooral “Blinded By The Light”, een enorme wereldhit, vestigt niet alleen Springsteens naam als songschrijver, maar plaatst ook weer een vinkje in het selectievakje ‘Tweede Dylan’; Manfred Mann is immers de onomstreden Grootmeester van de Dylancovers en lijkt zich vanaf nu ook toe te leggen op Springsteencovers.


"Spirit In The Night” is de meest fascinerende song van die plaat, een publieksfavoriet tot op de dag van vandaag, en het oermodel voor wat muziekhistorici in de komende eeuwen als een ‘archetypische Springsteensong’ zullen bestempelen. Een mini-novelle, uitbundige, fragmentarische vertelstijl, hoofdpersonen met barokke namen (Crazy Janey, Killer Joe, Hazy Davy, Wild Billy), auto’s, zaterdagavond, de meesterlijke symbiose van tekst en muziek en het superieure ritmegevoel (Crazy Janey and her mission man were back in the alley trading hands): dit lied is de sjabloon voor latere meesterwerkjes als “Born To Run”, “4th Of July” en “Thunder Road”. En voor Dylans “Tweeter And The Monkey Man”, natuurlijk.


Springsteens eigen analyse met betrekking tot de totstandkoming van “Spirit In The Night” is opmerkelijk geformuleerd. De song komt uit een ‘unself-conscious place’ (Springsteen zet zelf het overbodige verbindingsstreepje). Dat lijkt een wat onhandige woordkeus om ‘onbewust’ of ‘onderbewust’, unconscious of subconscious, uit te drukken, maar Bruce wil kennelijk de nuance ‘onbevangen, vrijmoedig’ eraan meegeven.

Dat lijkt dan sterk op de manier waarop Dylan het proces van songschrijven in zijn vroege jaren probeert te verwoorden. In meerdere interviews beweert Dylan dat de songs in de jaren 60 uit zijn ‘onbewuste’ omhoog komen, dat hij dat vermogen verliest, en dat hij in ’74, voor Blood On The Tracks leert to do consciously what I used to be able to do unconsciously. Aangrijpender nog zegt de dichter het in het televisie-interview op CBS met Ed Bradley in 2004:

 

“Ik weet niet hoe ik al die songs heb kunnen schrijven.”
 “Wat bedoel je, je weet niet hoe?”
 “Al die liedjes werden op bijna magische wijze geschreven.
Ah… Darkness at the break of noon, shadows even the silver spoon, a handmade blade, the child’s balloon…. Tja, probeer dat maar eens, om zoiets te schrijven.”

Nu is de herkomst van “Spirit Of The Night” wel te traceren. Springsteen zelf geeft aan dat hij in die dagen veel naar de LP Cahoots van The Band luistert, en daarop is het lied “The Moon Struck One” van Robbie Robertson te vinden. De parallellen zijn onmiskenbaar:

 

Little John was stung by a snake over by the lake
And it looked like he's really, really hurt, he was lyin' in the dirt

… wordt bij Springsteen:

 

Well now Hazy Davy got really hurt, he ran into the lake in just his socks and a shirt
Me and Crazy Janey was makin' love in the dirt

En de keus voor Crazy Janey doet vermoeden dat The Boss op zijn minst bekend is met de Crazy Jane poems van de Ierse meester W.B. Yeats, verzameld in de toepasselijk getitelde collectie Words For Music Perhaps. Daarin bladerend levert wel meer aha-momentjes op. Yeats’ Crazy Jane doet het met The Bishop (the mission man), bijfiguren zouden zó in een Springsteensong kunnen figureren: Jack the Journeyman, the solid man and the coxcomb, Old Tom the Lunatic en Holy Joe the beggar-man.

 

Sporen van mede-Nobelprijswinnaar W.B. Yeats in Dylansongs worden wel vaker gevonden door Dylanologen, maar zijn meestal vrij indirect, en ook hier sijpelt hoogstens zéér indirect invloed van Yeats door naar Dylans werk, in dit geval dus naar een Traveling Wilburyssong, de Springsteenhommage “Tweeter And The Monkey Man”.

 

Het is een sympathiek subgenre in Dylans oeuvre, de hommage. Op zijn eerste plaat doet hij het nog onverhuld (“Song To Woody”) en later ook nog wel eens een keer (“Lenny Bruce”, 1981), maar meestal verpakt hij zijn eerbewijzen subtieler. Bijvoorbeeld middels stijlparafrase (“Clothes Line Saga”, de knipoog naar Bobbie Gentry’s “Ode To Billie Joe”), door het kopiëren van sound en melodie (zoals “Sugar Baby”, de reverence naar Gene Austin), maar het vaakst door een song te larderen met tekstuele verwijzingen, zoals de liefdevolle groeten aan Wilbert Harrisons “Kansas City” in “High Water (For Charley Patton)”, aan John Lennon (“Roll On, John”) en aan The Boss in dit “Tweeter And The Monkey Man”.

 

De vele knipogen in het lied worden op de diverse fanfora gretig opgesomd. Stolen Car, Thunder Road, Jersey Girl, The River, Mansion On The Hill …met enige tolerantie zijn er meer dan tien referenties naar Springsteensongs aan te wijzen in Dylans lied. Co-auteur Tom Petty bevestigt dat ook, lachend, in een Rolling Stone-interview, 2003:

 

“Het was absoluut niet spottend bedoeld,” zei Petty. “Het begon ermee dat Bob Dylan zei: ‘Ik wil een song wilde schrijven over iemand die Tweeter heet. En er moet nog iemand bij.’ Ik zei ‘The Monkey Man en hij zei: ‘Perfect, Tweeter And The Monkey Man.’ En hij zei: ‘Okee, ik zal het verhaal schrijven en ik wil het situeren in New Jersey (…) en dan kunnen we er referenties naar titels van Bruce Springsteen in verwerken.’ Het was duidelijk dat hij het als compliment bedoelde.”

 

Een iets romantischer verhaal vertelt dat Tom Petty samen met Dylan een Springsteenconcert bezoekt, eind april 1988 in de Memorial Sports Arena in Los Angeles. Een van de gespeelde songs is “Part Man, Part Monkey (Baby, That’s Me)” en die woorden, plus de massieve aanwezigheid van Clarence Clemons met zijn toeter inspireren dus tot Tweeter en Monkey Man.

 

De referenties zijn dan de ornamenten voor een filmisch verhaal in de beste Springsteentraditie, een actiethriller over een driehoeksverhouding, met kleine criminaliteit, achtervolgingen, schietpartijen, een fatale finale en een film noirachtige, melancholieke coda in zwart-wit. Woordkeus, ritme en vertelstijl hebben echter een Dylaneske touch, waardoor een eigenaardig spiegeleffect wordt bereikt: Dylan die een Dylaneske Springsteensong schrijft. Alleen het refrein,

 

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell,

… met dat Bijbelse beeld van instortende muren, de weg naar de hel en de aforistische kwaliteit van de antithese in de tweede versregel, is volbloed Dylan. En het verwarrende gehussel van de persoonlijke voornaamwoorden is een typische Dylaneigenaardigheid. Tweeter gaat als een she naar Vietnam, maar is kennelijk een transseksueel; in het achtste couplet zegt Jan over Tweeter: I knew him long before he ever became a Jersey Girl.

 

Enige terechte faam krijgt de cover van de Canadese punkrockers van Headstone met grunge-achtige, opwindende energie, die de wat gedateerde, gladdere jaren 80-vernis van het origineel (en Tweeters geslachtsverandering) er weer ruw afschuurt.

 

Geestig en aangenaam respectloos is de bewerking van Freek de Jonge voor A Tribute To Bob Dylan, 2014 in het Concertgebouw, “Libelle En Mug”:

 

Annie kende Abraham van een zuster van haar neef
Die verkering met een vent had die voor Libelle schreef
Dus noemde Annie Bram Libelle en Abraham Annie Mug
Omdat ze altijd ergens jeuk had en meestal op haar rug

Curiositeitswaarde heeft Roy Orbison Jr., die juist deze song, het enige lied van Traveling Wilbury’s Vol. I waarop zijn vader niet meespeelt, op het repertoire heeft staan. Een veilige, weinig opzienbarende interpretatie, overigens.

Genietbaar zijn tot slot de live-uitvoeringen van mede-eigenaar Tom Petty met zijn Heartbreakers, maar die zijn wel érg trouw aan het origineel – inclusief een Petty die de zangstijl van Dylan lijkt te willen imiteren; daar hebben we dan de Monkey Man.

Tweeter And The Monkey Man

 

Tweeter and the Monkey Man were hard up for cash
They stayed up all night selling cocaine and hash
To an undercover cop who had a sister named Jan
For reasons unexplained she loved the Monkey Man

Tweeter was a boy scout before she went to Vietnam
And found out the hard way nobody gives a damn
They knew that they found freedom just across the Jersey Line
So they hopped into a stolen car, took Highway 99

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell

The undercover cop never liked the Monkey Man
Even back in childhood he wanted to see him in the can
Jan got married at fourteen to a racketeer named Bill
She made secret calls to the Monkey Man from a mansion on the hill

It was out on Thunder Road, Tweeter at the wheel
They crashed into paradise, they could hear them tires squeal
The undercover cop pulled up and said "Everyone of you's a liar
If you don't surrender now, it's gonna go down to the wire"

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell

An ambulance rolled up, a state trooper close behind
Tweeter took his gun away and messed up his mind
The undercover cop was left tied up to a tree
Near the souvenir stand by the old abandoned factory

Next day the undercover cop was hot in pursuit
He was taking the whole thing personal, he didn't care about the loot
Jan had told him many times it was you to me who taught
In Jersey anything's legal as long as you don't get caught

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell

Someplace by Rahway Prison they ran out of gas
The undercover cop had cornered them said "Boy, you didn't think that this could last"
Jan jumped out of the bed, said "There's someplace I gotta go"
She took a gun out of the drawer and said "It's best if you don't know"

The undercover cop was found face down in a field
The monkey man was on the river bridge using Tweeter as a shield
Jan said to the Monkey Man, "I'm not fooled by Tweeter's curl
I knew him long before he ever became a Jersey girl"

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell

Now the town of Jersey City is quieting down again
I'm sitting in a gambling club called the Lion's Den
The TV set been blown up, every bit of it is gone
Ever since the nightly news show that the Monkey Man was on

I guess I'll go to Florida and get myself some sun
There ain't no more opportunity here, everything's been done
Sometime I think of Tweeter, sometime I think of Jan
Sometime I don't think about nothing but the Monkey Man

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell

And the walls came down, all the way to hell
Never saw them when they're standing, never saw them when they fell


Geen opmerkingen: