Shot of love

In Dylan kort #280 publiceerde ik een fragment uit een stuk over Shot of love. Hieronder het volledige stuk over Shot of love in de 'ruwe' versie. Ik moet er nog aan werken, aanscherpen, maar om onduidelijke redenen willen de verbeteringen / veranderingen (nog) niet uit mijn vingers komen. Hierbij dus de 'ruwe' versie, mocht je tijdens het lezen punten tegenkomen die goed zijn, laat het me weten, mocht je punten tegenkomen die niet goed zijn, verbetering of verandering behoeven, laat het me weten via 'reacties' of e-mail: tom_dylan@hotmail.com.
N.b. bij het overzetten van de tekst uit Word naar de weblog zijn de voetnoten verloren gegaan. Zonder de voetnoten moet het stuk, naar mijn idee, ook te lezen zijn. De verloren gegane voetnoten verwijzen vooral naar de vindplaatsen van de citaten.

Tom

_________________________________________


It [Shot of love] rocks like a bitch. 'Greasy kid stuff', with an attitude.

As it is, Shot of Love would fail on its own terms, not because of poor production (I tend to agree with Dylan that it is one of his best-sounding albums), or because it was overly concerned with one thematic preoccupation, but largely because the songs that should have been the album's core had already eluded Dylan by the time the sessions began, and their replacements were disappointingly lightweight.

I - inleiding

De reputatie van Shot of love is dualistisch. Aan de ene kant is Shot of love het eerste Dylanalbum na Slow train coming en Saved dat niet uitsluitend religieuze muziek bevat, aan de andere kant had Shot of love zoveel beter kunnen zijn als Dylan Angelina en Carribean wind op het album had gezet.
Aan de ene kant bevat Shot of love een niemendal als Trouble en aan de andere kant een klassieker als Every grain of sand.
Shot of love is het best geproduceerde Dylanalbum ooit.
Shot of love is een verzameling losse songs, geen eenheid.
Shot of love is een kruitvat vol dualiteit. Dat moet Dylan zich ook gerealiseerd hebben, kijk nog eens naar de voorzijde van de hoes.
Ik ben nog nooit een Dylanliefhebber tegengekomen die Shot of love tot de tien beste Dylanplaten rekende, maar ik ben ook nog nooit een Dylanliefhebber tegengekomen die Shot of love tot de tien slechtste platen rekende.
Shot of love wordt vaak vergeten.
En dat terwijl er zoveel goede muziek op staat.
Er valt zoveel over het album te schrijven. Zo is Shot of love het vierde Dylanalbum op rij waarvan de titel met een S begint. Het moet zelfs mogelijk zijn om hard te maken dat Street legal (1978) de opmaat voor Dylan's religieuze muziek betekende, Slow train coming (1979) en Saved (1980) de weerslag zijn van Dylan's born again-ervaring, en Shot of love (1981) het afscheid van de religieuze muziek bevat. Zie daar vier albums in vier jaar tijd, waarvan de titels allen beginnen met een S en te samen vormen ze de opkomst, het hoogtepunt en de ondergang van Dylan's zogenaamde religieuze periode.
Gek dat er in de boeken en artikelen over Dylan wel aandacht is voor Street legal, vaak ook als 'laatste album voor…', en vooral ook veel aandacht voor de religieuze muziek op Slow train coming en Saved, maar zelden voor Shot of love.
Veel artikelen gaan van Saved gelijk maar verder met Infidels (1983), wat letterlijk ongelovigen betekent, want dat contrasteert zo lekker, da's goed voor het verhaal.
Terecht? Nee, Shot of love mag er wezen. Er is zo veel interessants over Shot of love te schrijven. Zo is Shot of love het enige Dylanalbum waar na de release nog een nummer aan toegevoegd is, om maar eens wat te noemen.
Ik loop vooruit. Beginnen bij het begin, terug naar 1981.

II - de hoes

Wie in augustus 1981 de lokale platenzaak binnenging, liep het risico tegen een van de meest gruwelijke albumhoezen ooit aan te lopen. De voorzijde van de hoes van Shot of love doet nog het meest denken aan een cartooneske weergave van een explosie in de stijl van kunstenaar Roy Lichtenstein. In het hart van de explosie staat in grote witte letters de titel: Shot of love. De link tussen de afgebeelde explosie en het woord Shot uit de titel is niet moeilijk te leggen. Maar die titel, Shot of love, is toch wat raar. Een schot van liefde? Of een schot vol liefde? De woorden shot en love lijken met elkaar te contrasteren. Het woord shot associeer ik vooral met een schot van een pistool of een granaat, een associatie die door de grafische weergave van een explosie op de voorzijde van de hoes alleen maar versterkt wordt, met geweld. Hoe valt dit te rijmen met love, met de liefde?
Maar shot kan natuurlijk ook een injectie, als in shot of heroin betekenen. Of een flinke slok, als in shot of whiskey. Shot of love zal dan ook veel eerder een 'injectie van liefde' dan een 'schot vol liefde' betekenen.
Terug naar de voorzijde van de hoes. Bovenaan de hoes is een smalle, donkerblauwe balk te zien, twee 'stralen' van de explosie eronder knallen dwars door de balk heen. Tussen die twee 'stralen', aan de rechter kant van het midden, staat in kleine witte letter Bob Dylan, bijna te klein om op te vallen.
Het ontwerp voor de voorzijde van de hoes werd gemaakt door Pearl Beach. Deze zelfde Pearl Beach had ook het ontwerp voor de achterzijde van de hoes gemaakt, maar haar ontwerp werd later vervangen door een foto. Erneste Leogrande: The artwork, an explosion, was Dylan's concept, executed by Los Angeles artist Pearl Beach, but Beach is somewhat unhappy that the drawing she did for the back of the album has been replaced, without notifying her, by a black-and-white photo of Dylan contemplating a rose. "He wanted the back of a Cadillac," Beach said, "with exhaust coming out it. So I did a collage of photographs and hand painted them with the car in the sky and the exhaust blending into the clouds."
De letters op de voorzijde van de hoes die te samen de titel vormen, zijn, zoals eerder gemeld, in het wit. Maar in een eerder ontwerp zijn deze letters zwart. Op de website Searching for a gem staan twee door Yan Friis gemaakte scans van testprints van de hoes van Shot of love. De eerste heeft de letters van de titel in het wit en op de achterzijde van de hoes de afbeelding van de Cadillac. De tweede testprint heeft de foto van Dylan op de achterzijde van de hoes, maar de letters van de titel op de voorzijde van de hoes in het zwart.
Shot of love is in Engeland, en alleen in Engeland, uitgebracht met de titel op de voorzijde van de hoes in zwarte letters. De eerste Braziliaanse persing van Shot of love heeft het Cadillac-ontwerp van Pearl Beach op de achterzijde van de hoes. En nu ik toch bezig ben met hoesvarianten: in 2002 verscheen Shot of love opnieuw in Europa op cd. De kleuren op de voorzijde van de hoes wijken bij deze release sterk af van de kleuren van de originele release. De grafische weergave van de explosie is vooral in blauw, paarse tinten en de smalle balk aan de bovenzijde van de hoes is bruin i.p.v. donkerblauw.
Terug naar de originele, Nederlandse release van Shot of love op lp. De achterzijde van de hoes toont een door Howard Alk gemaakte foto van Dylan die bewonderend naar een roos kijkt. Boven de foto staan de credits voor de producers: Chuck Plotkin en Dylan zelf. Aan dit tweetal werd voor de titeltrack Bumps Blackwell, vooral bekend van zijn werk met Little Richard, toegevoegd.
Links staan de muzikanten vermeld en onderaan de titels van de negen nummers die te samen Shot of love vormen.
En weer dat contrast: de explosie op de voorzijde van de hoes, en een Dylan die bewonderend naar een roos kijkt op de achterzijde van de hoes.
De binnenhoes bevat aan beide zijden dezelfde tekst, bestaande uit door achtergrondzangeres Clydie King met de hand geschreven credits. Aan de ene zijde is de tekst in zwarte letters op een witte achtergrond, aan de andere zijde van de binnenhoes in witte letters op een zwarte achtergrond.
Waarom twee keer dezelfde credits afdrukken op de binnenhoes? Waarom niet bijvoorbeeld op de ene zijde van de binnenhoes de credits en op de andere zijde een foto? En waarom aan de ene zijde zwart letters op een witte achtergrond en aan de andere zijde precies andersom? Wie het weet, mag het zeggen.
De credits op de binnenhoes worden vooraf gegaan door een citaat uit de bijbel dat in de Nederlandse vertaling in de Statenbijbel als volgt gaat: Ik dank u Vader, Heere des hemels en der aarde, dat gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen verborgen hebt, en hebt dezelve den kinderkens geopenbaard.
Pearl Beach geciteerd door Erneste Leogrande: "There's a quote from the Bible on the album sleeve, from Matthew 11-25, so I put M 1125 on the license plate [van de Cadillac], but he [Dylan] changed it to 666".
De keuze van Dylan om het nummerbord van de Cadillac te veranderen in 666 is opmerkelijk. In bijbelboek openbaringen wordt het beest uit de aarde beschreven: En ik zag een ander beest uit de aarde opkomen, en het had twee hoornen, des Lams hoornen gelijk, en het sprak als de draak. (…) En het maakt, dat het aan allen, kleinen en grooten, en rijken en armen, en vrijen en dienstknechten, een merkteeken geeft aan hunnen rechterhand of aan hunne voorhoofden, en dat niemand mag koopen of verkoopen dan die dat merkteeken heeft, of den naam van het beest, of het getal zijns Naams. Hier is de wijsheid: die het verstand heeft, berekene het getal van het beest, want het is een getal eens menschen, en zijn getal is zeshonderd zesenzestig.
De verwijzing naar een bijbelcitaat van de binnenhoes op de nummerplaat van de Cadillac op de (originele) achterzijde van de hoes vervangen door een verwijzing naar het nummer van het beest van de aarde, klinkt niet echt als de actie van een Dylan die nog erg overtuigd is van zijn twee jaar eerder gevonden Christelijk geloof.
Maar dan, in hoeverre kloppen de beweringen van Pearl Beach. Ik heb lang zitten staren naar de afbeeldingen op Searching for a gem van het hoesontwerp met de Cadillac, op geen enkele kan ik de nummerplaat lezen.

III - kant A

Het album begint met de titeltrack. Als de naald op het vinyl is gezakt, is het eerste geluid een aanslag op de gitaar. Daarna zingt Dylan, muzikaal op de hielen gezeten door de achtergrondzangeressen, twee maal de regel I need a shot of love a capella. Pas dan barst Shot of love echt los. Het geluid dat Dylan en consorten produceren heeft nog het meest weg van de ongepolijste geldingsdrang die men zou verwachten te horen in de oefenruimte van een jong bandje. Het geluid van Shot of love is losjes, zo losjes da het klinkt alsof het album live is opgenomen. Geen overdubs, geen mix. En dat blijft zo tot en met Trouble op kant B. Alleen het laatste nummer, van het album, Every grain of sand, klinkt gladder, minder ruw dan de rest van het album. Daarover later meer, terug naar het eerste nummer, naar Shot of love.
Het nummer begint als een lijstje, de eerste vier regels beginnen allen met I don't need a shot of … waarna, haast als antwoord, Dylan de regel van het refrein zingt:

I need a shot of love

De 'ik' uit Shot of love kijkt om zich heen, en wat hij ziet maakt hem bang, ziek of zal uiteindelijk zelfs zijn dood betekenen. Luister maar:

Doctor, can you hear me? I need some Medicaid.
I seen the kingdoms of the world and it's makin' me feel afraid.
What I got ain't painful, it's just bound to kill me dead
Like the men that followed Jesus when they put a price upon His head.

De 'ik' uit Shot of love doet mij nog het meest denken aan aangeschoten wild en het enige dat hem nog kan redden is een Shot of love. Met 'wijsheden' als de beste verdediging is de aanval en een oog om een oog, een tand om een tand in het achterhoofd, zou je denken dat de 'ik' wel terug zal slaan, maar wie dat denkt komt bedrogen uit.
Niet dat de 'ik' in navolging van Jezus zijn belager de andere wang toekeert, al is zijn roep om een Shot of love niet ver verwijderd van het gebaar van Jezus naar zijn belager:

Why would I want to take your life?
You've only murdered my father, raped his wife,
Tattooed my babies with a poison pen,
Mocked my God, humiliated my friends.


I need a shot of love, I need a shot of love.

Alleen met liefde kan de haat te lijf gegaan worden, zo lijkt de 'ik' te willen zeggen. Maar naarmate de song vordert, komt de twijfel over het eigen handelen bij de 'ik' naar boven drijven. Hoe sterk moet een mens zijn om haat niet met haat te willen vergelden?
En vroeg of laat gaat een mens aan zijn keuzes twijfelen, zo ook de 'ik' uit Shot of love:

There's a man that hates me and he's swift, smooth and near,
Am I supposed to set back and wait until he's here?

en misschien wel vooral de laatste regel van het laatste couplet:

My conscience is beginning to bother me today.

Ieder mens heeft zijn breekpunt.
Voor het tweede nummer, Heart of mine, heeft Dylan zijn gitaar aan de kant gelegd en is hij achter een piano gekropen. De eerste muziek die je hoort zijn de haast zoekende pianoakkoorden van Dylan. Alsof hij de toonsoort en het tempo van het nummer even kort speelt zodat de overige muzikanten kunnen invallen.
Heart of mine is een simpel, maar schitterend liefdesliedje. Een nummer over verlangen. De 'ik' zingt letterlijk zijn eigen hart toe, en smeekt het om zijn ware gevoelens voor 'haar' niet aan haar te openbaren omdat zij nooit zijn gevoelens zal beantwoorden.
Regels die op papier bijna knullig aan doen, zoals in het derde couplet:

Heart of mine go back where you been,
It'll only be trouble for you if you let her in.
Don't let her hear
Don't let her hear you want her.
Don't let her know she's so fine
Heart of mine.

klinken, wanneer gezongen door Dylan, een stuk beter. En Dylan zou Dylan niet zijn als niet ergens tussen die bijna knullige woorden nog ergens een paar schitterende regels verstopt zouden zitten, zoals in het laatste couplet:

Heart of mine so malicious and so full of guile,
Give you an inch and you'll take a mile.
Don't let yourself fall Don't let yourself stumble.
If you can't do the time, don't do the crime
Heart of mine.

Wie na aanschaf van Shot of love een blik wierp op de tracklist, moet bij het derde nummer, Property of Jesus, wel haast terug gedacht hebben aan de twee voorgaande albums, Slow train coming en Saved, met uitsluitend religieuze muziek.
Property of Jesus is de enige titel op Shot of love die nog lijkt te verwijzen naar Dylan's bekering tot het Christendom. De ironie wil dat er zeker nog Christelijke invloeden op Shot of love te vinden zijn, maar dat Property of Jesus vooral gaat over de man, de vrouw in de straat die zijn / haar Christelijke medemens belachelijk maakt.

Go ahead and talk about him because he makes you doubt,
Because he has denied himself the things that you can't live without.
Laugh at him behind his back just like the others do,
Remind him of what he used to be when he comes walkin' through.

Hoe verleidelijk is het niet om aan te nemen dat de 'him' die uitgelachen wordt, belachelijk gemaakt wordt vanwege zijn geloof, Dylan is.
Want laten we wel wezen, Dylan heeft het na de release van Slow train coming en Saved behoorlijk moeten ontgelden in de media en onder zijn fans. Maar hoe verleidelijk het ook is om in de 'him' Dylan zelf te zien, het beperkt het luisteren. Het luisteren naar de messcherpe coupletten, de messscherpe regels zoals in:

When the whip that's keeping you in line doesn't make him jump,

of

You think that when you rest at last you'll go back from where you came.
But you've picked up quite a story and you've changed since the womb.

De heerlijk voortkabbelende muziek tijdens de coupletten krijgt tijdens het refrein een extra 'bite'. Een refrein dat er geen doekjes om windt:

He's the property of Jesus
Resent him to the bone
You got something better
You've got a heart of stone

In die vier regels is perfect de essentie van het nummer gevangen.
Property of Jesus is een uitnodiging om eens na te denken over het snelle oordeel dat we vaak over anderen vellen. An sich is dat een prima uitgangspunt voor een songtekst, probleem is alleen dat in Property of Jesus een oordeel wordt geveld over zij die zich niet in het Christendom kunnen vinden.
Ik worstel met Property of Jesus, omdat ik het een geweldige song vind, maar tegelijkertijd irriteert het mij dat de song het oordelen over anderen veroordeelt door zelf over anderen te oordelen.
Property of Jesus lijkt de uitwerking van die ene regel uit Do right to me baby (do unto others) van het album Slow train coming:

Don't wanna judge nobody, don't wanna be judged

Niet beoordeeld worden, is niet zo moeilijk, maar zelf niet oordelen is misschien wel een van de moeilijkste leefregels die een mens zichzelf kan opleggen. Die worsteling hoor ik tussen de regels van Property of Jesus.
Op papier lijkt het een enorme sprong van Property of Jesus naar Dylan's eerbetoon aan stand-upcomedian Lenny Bruce (1925 - 1966), maar op Shot of love volgt de ene song de andere probleemloos op.
Lenny Bruce nam zelden tot nooit een blad voor de mond en werd meerdere malen gearresteerd voor obsceniteiten.
Dylan's muzikale eerbetoon aan Lenny Bruce is breekbaar en vaak het mikpunt van spot. Ten onrechte, Lenny Bruce is een schitterende song met minimale muzikale begeleiding waarover Dylan met overgave de schitterende melodie zingt.
De tekst van Lenny Bruce is niet een van Dylan's beste teksten, alles behalve zelfs, maar het is wel oprecht. Luister maar hoe Dylan zingt, het gaat door merg en been.
En al is de tekst niet een van Dylan's beste teksten, er zijn zeker momenten die er in positieve zin uitspringen, zoals in

He just took the folks in high places and he shined a light in their beds.

en

He fought a war on a battlefield where every victory hurts.

Lenny Bruce is een goede song waarin Dylan zingt met passie, een passie die mij kippenvel bezorgd.
Watered-down love sluit de eerste kant van Shot of love af. Deze song is popmuziek pur sang, dit Watered-down love had zo op single gekund om de hitlijsten te veroveren, om de radiostations van muzikaal voer te voorzien. De tekst van Watered-down love, letterlijk met water verdunde liefde, is ogenschijnlijk simpel, maar schijn bedriegt.
In de coupletten zingt Dylan de loftrompet van de pure liefde, vooral door aan te geven welke slechte eigenschappen deze pure liefde niet heeft. Luister maar:

Love that's pure, it don't make no false claims

of , om het gehele derde couplet ter illustratie over te nemen:

Love that's pure won't lead you astray,
Won't hold you back, won't get in your way,
Won't pervert you, corrupt you with foolish wishes,
It don't make you envious, it don't make you suspicious.

Om vervolgens in de coupletten de door water verdunde liefde boven de pure liefde te stellen:

You don't want a love that's pure
You wanna drown love
You want a watered-down love

Op de vraag waarom de door water verdunde liefde te prefereren valt boven de pure liefde, geeft Watered-down love geen direct antwoord. Het antwoord op die vraag is uiteraard te vinden in Dylan's beschrijving van wat pure liefde is. Neem bijvoorbeeld de eerder aangehaalde eerste regel van het derde vers:

Love that's pure won't lead you astray,

Wat zoiets betekent als: pure liefde zal je niet van het rechte pad afbrengen. Watered-down love zal je wel weten te verlokken om van het rechte pad af te dwalen, en dat wil je, aldus het couplet.
Tijd om de plaat om te draaien, de naald is al van het vinyl geschoven.

IV - kant B

Kant B begint met reggae, maar dan wel Dylanesque reggae, Dead man, dead man. Eén van de muzikale hoogtepunten van Shot of love, een oorwurm, dit blijft hangen. En dan die tekst, neem die eerste regel:

Uttering idle words from a reprobate mind

Een regel om door de mond te laten rollen, om op te kauwen. Uttering is uiten, idle kent meerdere betekenissen, maar in deze regel waarschijnlijk in de betekenis van ijdel, en reprobate betekent letterlijk snodaard, zodat die eerste regel zoiets wordt als het uiten van ijdele woorden van een snodaards verstand.
Hebbes?
Dead man, dead man is een tekst om op te blijven kauwen, een interpretatie geeft zichzelf niet makkelijk prijs.
Uit het tweede couplet blijkt dat de toegezongen dead man, naast andere dingen, een criticaster van God is:

Satan got you by the heel, there's a bird's nest in your hair.
Do you have any faith at all? Do you have any love to share?
The way that you hold your head, cursin' God with every move,
Ooh, I can't stand it, I can't stand it,
What are you tryin' to prove?

In het refrein krijgt deze dead man er verbaal van langs:

Dead man, dead man,
When will you arise?
Cobwebs in your mind,
Dust upon your eyes.

De man zonder geloof, zonder liefde en altijd een veroordeling van God op het puntje van zijn tong is een dode man. Spinnenwebben in zijn geest, stof voor zijn ogen.
Het refrein roept de dode man op de schellen voor zijn ogen af te werpen en (uit de dood) op te staan.
Het eerder aangehaalde tweede couplet is het enige couplet met duidelijke verwijzingen naar religie. In de overige drie coupletten wordt de dead man op universeler tekortkomingen aangesproken, zoals in het de eerste regels van het vierde couplet:

What are you tryin' to overpower me with, the doctrine or the gun?
My back's to the wall, where can I run?

Deze regels pik ik er natuurlijk niet zomaar uit. In Lyrics 1962 - 2001 luidt de tweede regel

My back is already to the wall, where can I run?

als je luistert naar Dead man, dead man op Shot of love hoor je dat Dylan al dan niet bewust vergeet deze regel op tijd in te zetten, waardoor hij gedwongen wordt, in een splitseconde, om de regel in te korten tot het eerder genoemde

My back's to the wall, where can I run?

Voor veel muzikanten zou dat redden genoeg zijn om de opname te stoppen en opnieuw te beginnen, of de 'fout' achteraf te herstellen met een overdub. Dylan niet. Perfectionisten zal dit soort 'onvolkomenheden' irriteren, mij kan het alleen maar fascineren, het houdt mij, de luisteraar, alert. De kracht van Dylan de muzikant is dat hij gelooft in de kracht van het moment, ondanks de onvermijdelijke onvolkomenheden. Bovenstaand voorbeeld uit Dead man, dead man is zo'n voorbeeld van een onvermijdelijke onvolkomenheid.
Voor ik Dead man, dead man met rust laat, nog één ding. Terug naar het tweede couplet. Het tweede deel van de regel

Satan got you by the heel, there's a bird's nest in your hair.

zal menig Dylanliefhebber bekend in de oren hebben geklonken. Twee jaar eerder, in Trouble in mind zong Dylan:

Here comes Satan, prince of the power of the air,
He's gonna make you a law unto yourself, gonna build a bird's nest in your hair.

Waarom niet een goede regel twee keer gebruiken?
Geef Dylan eens ongelijk.
Terug naar Shot of love, naar het tweede nummer van kant B, naar In the summertime. In the summertime is een heerlijk voortkabbelend nummer. Op forums op het internet heb ik al meerdere malen lofprijzingen over Dylan's mondharmonicaspel in dit nummer gelezen, geheel terecht. Over Dylan's losse frasering tijdens het zingen van In the summertime heb ik nog nooit gelezen, en dat terwijl dit mede bepalend is voor de schoonheid van dit nummer. Dylan laat de woorden in zijn mond draaien, versneld, vertraagd en vindt in iedere zin de juiste balans om de woorden door de intonatie, de frasering de juiste betekenis mee te geven.
In the summertime gaat over wat geweest is, in de zomer. De voornamelijk goede herinneringen aan een gepasseerd station.
Luisterend naar het eerste couplet en het laatste couplet zou een logische conclusie zijn dat In the summertime gaat over een verloren liefde, zoals in regels als:

I was in your presence for an hour or so
Or was it a day? I truly don't know.
Where the sun never set, where the trees hung low
By that soft and shining sea.

en

And I'm still carrying the gift you gave,
It's a part of me now, it's been cherished and saved,
It'll be with me unto the grave
And then unto eternity.

Maar wie beter kijkt, scherper luistert zal niet overtuigd raken van de conclusie dat het gaat om een terugblik op een stukgelopen liefdesrelatie, ook niet in het eerste en het laatste couplet. In the summertime zou net zo goed kunnen gaan over het verlies van vriendschap, religie, vertrouwen, enz. Waarbij het ontvangen geschenk uit de regel

And I'm still carrying the gift you gave,

misschien juist wel die religie is. Met die gedachte in het achterhoofd terugkijkend naar het tweede, voorgaande couplet, is die mogelijkheid misschien niet eens zo ver gezocht:

Fools they made a mock of sin,
Our loyalty they tried to win
But you were closer to me than my next of kin
When they didn't want to know or see.

In the summertime laat zich niet vangen in één interpretatie. En ook dat bepaald mede de schoonheid van In the summertime, na een leven lang luisteren blijft het mysterie overeind. Ik kan In the summertime niet laten rusten voor ik die twee regels uit het eerste couplet heb aangehaald:

Did you respect me for what I did
Or for what I didn't do, or for keeping it hid?

De twijfel, waaraan heb ik je respect verdient? Het vereist inzicht in de eigen persoon om deze vraag te kunnen stellen. En lef, bakken vol lef.
Luister naar hoe Dylan deze regels zingt. Beangstigend.
Verder, met Trouble.
De gitaar-riff aan het begin van Trouble belooft veel goeds, maar de song maakt het niet waar. Trouble is te staccato gespeeld om zich echt in mijn oren te kunnen nestelen. Trouble heeft het net niet.
En ook tekstueel is het geen sterk nummer. Trouble is vooral een opsomming van, je raadt het al, trouble:

Drought and starvation, packaging of the soul,
Persecution, execution, governments out of control.
You can see the writing on the wall inviting trouble.

Geen tekstueel of muzikaal hoogstandje, slechts één regel springt er in positieve zin uit, de eerste regel van het laatste couplet:

Nightclubs of the broken-hearted, stadiums of the damned

Shot of love sluit af met waarschijnlijk de bekendste, meest gewaardeerde song van het album: Every grain of sand. Wanneer in de Dylan-literatuur wordt geschreven over Shot of love, wordt er geschreven over Every grain of sand.
Every grain of sand is een fantastische song, maar het had nooit in deze vorm op Shot of love terecht mogen komen. Every grain of sand klinkt te 'glad' voor de rammelende schoonheid van Shot of love. Every grain of sand verliest een stuk van haar schoonheid door de context waarin het is geplaatst.
Dylan had Shot of love zonder Every grain of sand moeten uitbrengen, eventueel met een ander nummer ter vervanging. Hierdoor zou Shot of love een veel sterker album, een betere eenheid, zijn geworden.
Every grain of sand had dan op single, of als deel van een ander album, een album waarop het veel meer op haar plaats was geweest, uitgebracht kunnen worden. Want, begrijp me niet verkeerd, Every grain of sand is van een ongekende schoonheid, maar past gewoon niet op Shot of love.
Wie schrijft over Every grain of sand, schrijft over William Blake, over die regels uit Auguries of Innocence:

To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower
Hold Infinity in the palm of your hand
And Eternity in an hour

Natuurlijk is het zo goed als zeker dat Dylan bij Blake inspiratie vond voor Every grain of sand, maar het is veel interessanter om Every grain of sand als kunstwerk an sich te bekijken.
Dylan zingt Every grain of sand afgemeten, ingehouden om de emotie de baas te blijven, zo lijkt het wel. Luister maar naar hoe hij choked en conscience zingt in:

Like criminals, they have choked the breath of conscience and good cheer.

En achter die, soms op breken staande stem, kabbelt de melodie, een melodie die niet meer doet dan de stem ondersteunen. De ingetogen gitaar, de naar de achtergrond gedrongen zangeressen. Alles staat in dienst van het verhaal, het verhaal van de stem en de mondharmonica.
De twijfel, luister naar die eerste twee regels:

In the time of my confession, in the hour of my deepest need
When the pool of tears beneath my feet flood every newborn seed

De 'ik' heeft het niet breed, en dan druk ik me voorzichtig uit. Hij is aan het eind van zijn Latijn. Maar door zijn tranen ziet hij (de goedheid van) God in de kleine dingen:

In the fury of the moment I can see the Master's hand
In every leaf that trembles, in every grain of sand.

Hij vraagt niet om hulp, hij klaagt niet, hij constateert, niet meer. God is er, kijk om je heen. God is in ieder blad, in iedere korrel zand.
Er is verleiding, de verleiding om van het rechte pad, van God's pad af te wijken:

I gaze into the doorway of temptation's angry flame
And every time I pass that way I always hear my name.

Maar ondanks de verleidingen vindt hij altijd de weg terug naar God:

Then onward in my journey I come to understand
That every hair is numbered like every grain of sand.

En toch blijft de twijfel knagen. Het ene moment is er het onvoorwaardelijke geloof in God, het andere moment is er de twijfel:

I hear the ancient footsteps like the motion of the sea
Sometimes I turn, there's someone there, other times it's only me.
I am hanging in the balance of the reality of man
Like every sparrow falling, like every grain of sand.

Every grain of sand is een persoonlijke song. In de regels wordt geen vingertje opgeheven naar of advies gegeven aan de luisteraar, maar het verhaal van de 'ik' vertelt. De twijfel van de 'ik'. De 'ik' gooit zijn diepste zielenroerselen op tafel.
Every grain of sand is een blik naar binnen, geen preek van de kansel. Dat maakt, voor mij, Every grain of sand ook zo mooi. De kwetsbaarheid van de 'ik', maar ook de herkenbaarheid van de twijfel. Want al ben ik niet religieus, de twijfel is er.

V - B-kantjes, outtakes en liveversies

De originele release van Shot of love bevat negen nummers, maar daar is nog niet alles mee gezegd.
In juli 1981, nog voor de release van het album Shot of love werd Heart of mine in Nederland op single uitgebracht, met op de B-kant Let it be me. En al staat er op de achterzijde van het singlehoesje doodleuk dat beide nummers op Shot of love staan, Let it be me is een non-albumtrack. Let it be me is van origine een Franstalig nummer met de titel Je t'appatiens geschreven door Gilbert Bécaud en Pierre Delanoë. Mann Curtis schreef de Engelse tekst en Jill Corey nam in de jaren 50 op voor de tv-serie Climax!
Let it be me is vooral bekend in de uitvoering van The Everly brothers die er in 1960 een grote hit mee scoorde.
De versie van Dylan die te vinden is op de B-kant van de single van Heart of mine is ingetogen, aanvankelijk bijna sereen. Naar mate de song vordert, zingt Dylan, in duet met een van de achtergrondzangeressen, met steeds meer overtuiging.
Een aardige opname, dit Let it be me, maar een terechte beslissing om het niet op Shot of love uit te brengen.
In o.a. Amerika werd Heart of mine pas na de release van Shot of love op single uitgebracht en met een andere B-kant, dit keer wel een door Dylan geschreven nummer: The Groom's still waiting at the altar.
The Groom's still waiting at the altar is een stevige rocker met een zware baslijn waarover Dylan de longen uit zijn lijf zingt. Dit The Groom's still waiting at the altar is een brok energie waar je u tegen zegt.
Luisteren naar The Groom's still waiting at the altar is als een muzikale rit in de achtbaan. De ene scherpe regel na de andere vliegt voorbij:

Try to be pure at heart, they arrest you for robbery,
Mistake your shyness for aloofness, your silence for snobbery

of

What can I say about Claudette?
Ain't seen her since January,
She could be respectably married or running a whorehouse in Buenos Aires.

Geloof het of niet, maar als Dylan deze regels zingt, dan rijmen January en Buenos Aires.
En die over elkaar buitelende regels worden afgewisseld met de regels van het refrein:

West of the Jordan, west of the Rock of Gibraltar,
I see the turning of the page,
Curtain risin' on a new age,
See the groom still waitin' at the altar.

In The Groom's still waiting at the altar wordt een beeld geschept van wereld vol dood en verderf. Is dit de wereld zoals Dylan die in 1981 zag? Is The Groom's still waiting at the altar een aankondiging van de eindtijden, van Armageddon? De in The Groom's still waiting at the altar opgeroepen wereld is een wereld vol gruwel, luister maar:

Prayed in the ghetto with my face in the cement,
Heard the last moan of a boxer, seen the massacre of the innocent

of

Cities on fire, phones out of order,
They're killing nuns and soldiers, there's fighting on the border.

En de enige met oog voor de onderdrukten, de verdrukten is God:

But I know God has mercy on them who are slandered and humiliated.

Maar wie is dan the groom, de bruidegom die staat te wachten bij het altaar? Ik kom maar niet los van de gedachte dat deze bruidegom Jezus is, die staat te wachten op het moment van zijn terugkeer.
Of dit ook the groom is die Dylan in gedachten had bij het schrijven van The Groom's still waiting at the altar, durf ik niet te zeggen.
In 1985 kwam The Groom's still waiting at the altar op Biograph terecht. Daarna werd The Groom's still waiting at the altar ook toegevoegd aan de cd-versie van Shot of love, niet als bonus-track ergens aan het eind van de cd, maar tussen Watered-down love en Dead man, dead man.
Niet alleen The Groom's still waiting at the altar kwam op Biograph terecht, maar ook een live-versie van Heart of mine, opgenomen op 10 november 1981 in New Orleans , en de studio-outtake Caribbean wind.
De keuze van Dylan om Carribean wind niet op Shot of love te zetten is een juiste keuze, het nummer klinkt, net als Every grain of sand te 'glad' voor het album. Caribbean wind zou uitstekend op 'dat andere album' passen, samen met Every grain of sand, maar daarvoor had Dylan nog wel even de puntjes op de i moeten zetten. Caribbean wind is tekstueel niet af, zoals Dylan toegeeft in de liner notes van Biograph:

That one [Caribbean wind] I couldn't quite grasp what it was about after I finished it. Sometimes you'll write something to be very inspired, and you won't quite finish it for one reason or another. Then you'll go back and try and pick it up, and the inspiration is just gone.

En net als Dylan zelf, kan ik niet mijn vinger achter de 'betekenis' van Caribbean wind krijgen. Voor mij is het niet meer dan een verzameling soms wel aardige regels op te gladde muziek.
De echte juwelen onder de studio-outakes van Shot of love zouden pas zes jaar later worden uitgebracht.
In oktober 1989 verscheen een live-versie van Dead man, dead man, wederom een opname van 10 november 1981, als bonustrack op de cd-single en 12" single van Everything is broken. De twee officieel uitgebrachte opnames van dit concert op 10 november 1981, Heart of mine op Biograph en Dead man, dead man op de single Everything is broken, zijn dusdanig goed dat ik alleen maar hopen, nee platenmaatschappij Sony kan smeken om het gehele concert van 10 november 1981 in z'n geheel officieel uit te brengen, bijvoorbeeld als onderdeel van The Bootleg series.
De laatste officiële release met daarop outtakes van Shot of love stamt al weer uit 1991, maar The Bootleg series volumes 1 - 3 [rare & unreleased] 1961 - 1991, want daar heb ik het over, bevat niet alleen maar liefst vier outtakes van Shot of love, maar ook nog eens de twee beste opnames van de sessies voor Shot of love: de demoversie van Every grain of sand en Angelina.
De demoversie van Every grain of sand moet een gruwel zijn voor de perfectionist, maar voor behoort het tot de mooiste opnames van Dylan die ik ken. Ondanks, of misschien juist wel dankzij, die blaffende hond, de nog niet volledig uitgekristalliseerde tekst en muziek. Dit is breekbaar. De kwetsbaarheid, de twijfel in Every grain of sand waar ik eerder over schreef, is hier meer dan in welke andere versie van Every grain of sand hoorbaar.
Wie wil leren wat zingen is, echt zingen, zou naar deze demo van Every grain of sand moeten luisteren.
Ook deze versie van Every grain of sand zou niet geschikt zijn om Shot of love af te sluiten, het zou het hele album uit balans brengen. Deze demo kan geen onderdeel van welk album dan ook zijn, het staat op zichzelf.
De tweede outtake op The Bootleg series volumes 1 - 3 [rare & unreleased] 1961 - 1991 is You changed my life. Muzikaal is dit nummer haast het prototype van Series of dreams uit 1989.
De tekst van You changed my life op Dylan's officiële website wijkt sterk af van de door Dylan gezongen tekst . De titel van het nummer zegt het eigenlijk al, het leven van de 'ik' is door een you veranderd, is positieve zin. Voor de verandering at de 'ik' nog met de zwijnen, zonder de fout in te zien:

Eating with the pigs
Off a fancy tray
I was cold, I was looking good
And to have a nice day
It all seemed so proper
It all seemed so elite
Eating absolute garbage
While being so discreet

Tot de you zijn leven kwam veranderen. Uit de op Dylan's officiële website gepubliceerde tekst blijkt uit niet wie deze you is, maar uit de tekst zoals door Dylan gezongen in de versie op The Bootleg series volumes 1 - 3 [rare & unreleased] 1961 - 1991 blijkt duidelijk dat deze you God is:

My Lord and my Savior
My companion, my friend
Heart-fixer, mind-regulator
True to the end
My Creator, my Comforter
My cause for joy
(…)

You changed my life

De derde outtake op The Bootleg series volumes 1 - 3 [rare & unreleased] 1961 - 1991 lijkt, als ik de titel mag geloven, over meer aardse behoeftes te gaan: Need a woman. En net als bij voorganger You changed my life lijkt de gezongen tekst maar bij flarden op de tekst zoals die gepubliceerd is op Dylan's officiële website.
Maar al wijkt de gezongen tekst af, de boodschap is duidelijk, de 'ik' wil haar. Duidelijker kan het niet:

Well I need that woman
(…)
And I want you to be that woman, yes I do
Be that woman, straight and true.

Muzikaal past Need a woman prima op Shot of love, het rockt en schudt uit de losse pols. Maar het nummer dat echt op Shot of love had gemoeten en dat Dylan - stom, stom, stom - niet op Shot of love zette is natuurlijk de laatste outtake van Shot of love op The Bootleg series volumes 1 - 3 [rare & unreleased] 1961 - 1991: Angelina.
Wie nu een vlammend betoog verwacht waarin ik de ware betekenis van Angelina uit de doeken doe, moet ik teleurstellen. Angelina is een te groot mysterie voor mij om de 'ware betekenis' uit de doeken te kunnen doen. Zolang Angelina draait weet ik, denk ik te weten, waar het nummer over gaat, maar het vangen in woorden is niet mogelijk.
Iedere keer wanneer ik het denk vast te kunnen grijpen, ontglipt het me weer of wordt ik dusdanig door de muziek, door die stem in beslag genomen, dat iedere andere handeling dan luisteren onmogelijk is geworden. Als Angelina draait, stopt het denken.
Ik ben er niet.
Natuurlijk kan ik schrijven dat Angelina tot een van Dylan's beste zangpartijen uit zijn gehele oeuvre bevat, maar wat zegt dat? Het staat op papier en naar papier kun je niet luisteren.
Natuurlijk kan ik regels eruit lichten omdat ze het verdienen om eruit gelicht te worden, zoals

My right hand drawing back while my left hand advances

of

Do I need your permission to turn the other cheek?
If you can read my mind, why must I speak?

of

She was stolen from her mother when she was three days old
Now her vengeance has been satisfied and her possessions have been sold
He's surrounded by God's angels and she's wearin' a blindfold
And so are you, Angelina

maar wat zegt, zo droog op papier? Geen donder in vergelijking met het moment waarop het je oor binnenkruipt.
Natuurlijk kan ik een essay van een paar duizend woorden schrijven waarin ik uit de doeken doe in stralende zinnen wie volgens mij Angelina is, maar mijn Angelina is niet jouw Angelina, niet Dylan's Angelina.
Angelina is een beest van een song, een song waar ik wakker van lig.
Angelina had Shot of love moeten afsluiten.