I Contain Multitudes #3

Luisterend naar "I Contain Multitudes" denk ik aan een gesprek dat ik een aantal jaar geleden met mijn vader had. Mijn vader is van Dylans generatie, hij is van augustus 1942, Dylan van mei 1941. Dat gesprek moet plaats gevonden hebben tijdens zijn verjaardag. We hadden het over zijn leeftijd, inmiddels dichter bij de 80 dan bij de 70 in de buurt. Hij zei dat hij uiteraard wel weet oud te zijn, maar dat hij zich ondanks zijn daadwerkelijke leeftijd nog steeds een jonge god voelt. Een jaar of 21, schatte hij zijn relatieve leeftijd.
Dat contrast tussen werkelijke en relatieve leeftijd is waar ik nu aan denk tijdens het horen van "I Contain Multitudes". Aanvankelijk was dat anders.
In een eerste stuk over "I Contain Multitudes" schreef ik: "deze song laat horen dat Bob Dylan springlevend is en voorlopig nog niet van plan is om de pijp aan Maarten te geven. De tekst is die van een jonge god die zijn longen vol zuigt, zich op de borst slaat en buldert 'hier ben ik'." Hans schreef in een reactie bij dat stuk onder andere: "het klinkt voor mij wel degelijk als een testament". Die reactie heeft mij aan het denken gezet [dank Hans]. Het bracht mij bij het gesprek met mijn vader.

~ * ~ * ~

In "aantekening #7404" had ik het over Grasbladen, de door 22 dichters gemaakte vertaling van Walt Whitmans Leaves Of Grass. De relevante regels uit "Song of Myself" #51 nam ik in een eerste stuk over "I Contain Multitudes" over uit de editie zoals uitgeven door George G. Harrap & Company van Leaves Of Grass:

Do I contradict myself?
Very well then I contradict myself,
(I am large, I contain multitudes.)

In Grasbladen worden deze regels gegeven als:

Do I contradict myself?
Very well then .... I contradict myself;
I am large .... I contain multitudes.

wat in de Nederlandse vertaling van Huub Beurskens is:

Spreek ik mezelf tegen?
Goed dan .... ik spreek mezelf tegen;
Ik ben weids .... ik bevat menigten.

Er bestaan verschillende edities van Leaves Of Grass, soms met opmerkelijke verschillen. Is het van belang? Niet voor een begrip van Dylans "I Contain Multitudes", denk ik.

~ * ~ * ~

De foto die gebruikt is voor "I Contain Multitudes" is gemaakt door Andrea Orlandi op 9 juli 1996. Bob Dylan gaf die dag een concert in Salzburg, Oostenrijk. Waarom deze foto? Waarom niet een recente foto van Dylan?

~ * ~ * ~

Wie multitudes, menigten bevat, bevat tegenstellingen. Een van die tegenstellingen is de jonge god in het oude lijf, waar ik dit stuk mee begon. Ik hoor het in de tekst, maar vooral ook in hoe Dylan die tekst zingt. Luister naar de regels:

All the pretty maids, and all the old queens
All the old queens from all my past lives

In die eerste regel, met name het eerste deel van die regel, klinkt Dylan als de jonge god, als een rokkenjager, terwijl ik die tweede regel hoor als de blik van een oude man op zijn verleden.
Een zelfde soort tegenstelling hoor ik in:

I go right to the edge, I go right to the end

waarbij het eerste deel klinkt als het werk van een waaghals, een jonge daredevil en het tweede deel, het naderen van het eind, als dat van een oude man.
Jong - oud is zeker niet de enige tegenstelling in "I Contain Multitudes". Wat te denken van de regel:

I fuss with my hair, and I fight blood feuds

In één regel het kapsel in orde drukken & een bloedvete uitvechten. Niet echt zaken die vaak samen gaan.
In de regels:

Red Cadillac and a black mustache
Rings on my fingers that sparkle and flash

is de ik bezig met uiterlijk, met bezit, met de blits maken, terwijl hij een paar regels verder weer de oude man is die het allemaal al gezien heeft:

I sing the songs of experience like William Blake
I have no apologies to make

De ik in "I Contain Multitudes" - en ik denk dat dit Dylan zelf is, dat dit misschien Dylans meest persoonlijke song is - bevat vele personen, vele leeftijden in één lijf. Er is niet één tijd, er is niet één moment in "I Contain Multitudes". Eigenlijk geeft de eerste regel dat al weg:

Today, tomorrow, and yesterday, too

maar het meest duidelijk is dit te vinden verderop in de song wanneer Dylan zingt:

Everything's flowing all at the same time

Het is een regel die ik iedere keer dat ik "I Contain Multitudes"draaide gehoord moet hebben, maar het is ook een regel die steeds aan mijn aandacht wist te ontsnappen. Nu die regel er ineens wel uitspringt, denk ik dat het zomaar eens een belangrijke regel zou kunnen zijn, een regel die de song grijpt. 

~ * ~ * ~

Er schuilt schoonheid in de muziek. De muziek is er overduidelijk om Dylans stem te ondersteunen. Het klinkt alsof Dylan de Sinatra-albums - bij gebrek aan een betere term - nodig had om deze song te kunnen schrijven. Ik hoor twee gitaren, een Spaanse en een elektrische gitaar (Charlie Sexton?), een contrabas bespeeld met strijkstok (Tony Garnier?) en - ik denk - pedal steel (Donnie Herron?).
Twee keer is er een verandering in de muziek, beginnend bij de Anne-Frank regel en bij de "greedy old wolf"-regel. Na vier regels verandert de muziek weer terug.

~ * ~ * ~

Ik heb inmiddels in verschillende berichten gelezen dat "I Contain Multitudes" het niet haalt bij "Murder Most Foul", dat "I Contain Multitudes" na "Murder Most Foul" een tegenvaller is. Daar snap ik niks van, vooral niet omdat het voornaamste argument is dat "Murder Most Foul" bijna 17 minuten duurt terwijl "I Contain Multitudes" niet eens de vijf minuten haalt. De website Dansende Beren noemt de song zelfs eentonig. 
Hoor ik te veel in "I Contain Multitudes"? Overdrijven mijn oren als ze rood worden van de schoonheid van deze song?
Meer nog dan "Murder Most Foul" zal dit "I Contain Multitudes" naar mijn idee worden opgenomen in het rijtje onbetwiste klassiekers. Hoe goed "Murder Most Foul" ook is, het is in mijn oren niet foutloos, niet perfect. Dat is "I Contain Multitudes" wel.

~ * ~ * ~

Nog even over die fantastische regels, die Anne Frank, Indiana Jones & Rollling Stones-regels. Dylan zingt: 

I'm just like Anne Frank, like Indiana Jones
And them British bad boys, The Rolling Stones

Gek genoeg weet ik de volgende gedachte maar niet van me af te schudden: op de plek waar nu Indiana Jones staat, had ook Mister Jones, de mythische figuur uit Dylans "Ballad Of A Thin Man" kunnen staan, die van:

Because something is happening here
But you don’t know what it is
Do you, Mister Jones?

De Mister Jones die door The Beatles groots werd gerecycled in "Yer Blues":

I feel so suicidal
Just like Dylan's Mr. Jones

De Mister Jones waarvan Bob Dylan steeds maar weer de identiteit geheim moest houden tijdens de vervelende vragenuurtjes van journalisten. De Mister Jones van wie tot op heden de ware identiteit nog steeds een raadsel is. Stel je voor dat Dylan inderdaad had teruggegrepen op zijn eigen Mister Jones, dan had er dit geklonken in "I Contain Multitudes":

I'm just like Anne Frank, like Mister Jones
And them British bad boys, The Rolling Stones

Er is slechts één woord veranderd in deze regels en toch staat er nu iets geheel anders. Het veranderen van dat ene woord haalt de lach uit deze regels.
Waarom over deze idiote gedachte schrijven? Simpel, het laat zien dat de drie namen Anne Frank, Indiana Jones en The Rolling Stones niet zomaar bij elkaar zijn gezet door Dylan, dat de namen op een bepaalde manier op elkaar werken. Wanneer één van die namen veranderd wordt verandert de dynamiek drastisch, werkt het ineens niet meer. of werkt het anders.
Het laat zien wat Dylan ogenschijnlijk achteloos bij elkaar heeft gezet - misschien wel uit rijmdrang - verre van het resultaat is van een achteloze keuze. Het laat de kracht van de regels zoals ze behoren te zijn zien:

I'm just like Anne Frank, like Indiana Jones
And them British bad boys, The Rolling Stones

Zo is het.

~ * ~ * ~


15 opmerkingen:

Patrick zei

Ga lekker achterover zitten, laat die nummers over je heen komen. Met te veel oog voor het detail zie je het geheel niet.
Multitudes vertalen met menigten ? Stupide !

Anoniem zei

Beste Patrick, wat is zo stupide aan menigten als vertaling voor multitudes, als dit gewoon zo staat in woordenboeken? En ik ken niet de vertaling van het gedicht van Whitman, aangezien ik die alleen in de oorspronkelijke taal lees, maar ik vermoed dat Tom het daaruit heeft, en hoe dan ook, doe een beter voorstel, dat soort details zijn leuk, al is het geheel inderdaad in goede gedichten immer meer dan de som van delen... Heb het goed, er zijn vele wegen naar Rome...

groet hans altena
ps, het detail Tom dat jij een artikel plaatste over Whitman vlak voor het verschijnen van de tweede nieuwe song met hem er in is zo'n coïncidentie om te koesteren, en overigens ik denk niet dat het nummer alleen een zelfportret is, als een soort testament, zoals ik het wel degelijk ervaar, maar tegelijk toont hij ons weer een spiegel, als everyman, waarin wij ook onszelf herkennen als vat vol tegenstellingen...

tom w zei

Klopt, de vertaling multitudes - menigten is niet van mij, maar van Huub Beurskens. Overigens stoor ik me niet aan die vertaling, het dekt aardig de lading, al is het (bewust) een wat kromme zin, net als Rimbauds Ik is een ander.
En achterover leunen en luisteren doe ik zeker, keer op keer. Luisteren, denken & schrijven staan elkaar niet in de weg en sluiten mekaar zeker niet uit. Juist door naar de details te kijken komt het geheel steeds scherper in het zicht.

Ik denk dat je gelijk hebt, Hans. Het is ook een spiegel. Misschien wel zoals ieder oprecht zelfportret een spiegel voor de toeschouwer kan zijn.

Tom

Patrick zei

Een verband met I and I ligt in mijn optiek meer voor de hand.
(24 mei: tweelingen)

tom w zei

Ha Patrick,

I And I, die moet je mij even uitleggen, vrees ik. En meer voor de hand dan welk ander verband?

Edo zei

Moet je niet voorzichtig zijn met dit een zelfportret te noemen?
Ik moet dan denken aan een bootleg(?) waarop je een vrouw hoort zeggen dat Dylan nog als kok op een vissersboot heeft gewerkt. Want dat zingt hij:
Where I happened to be employed
Workin’ for a while on a fishin’ boat

Of te wel, is dit een songtekst en Dylan de zanger?

Evert

tom w zei

Ha Evert,

Ik ben meestal erg voorzichtig met de "ik" in een song gelijkstellen aan de zanger, aan Dylan. Voor "I Contain Multitudes" maak ik een uitzondering, omdat deze song in mijn oren iets zegt over de persoon Dylan. In deze song lijken de ik en de zanger / componist samen te vallen.
Ik realiseer mij terdege dat dit vooral iets zegt over hoe ik de song hoor.

Tom

Joris zei

In mijn vertaling van Song of Myself, 'het lied van mijzelve' (2005, R'dam) heb ik dit fragment vertaald als:'

"Spreek ik mezelf tegen?
Nou goed, ik spreek mezelf tegen,
(Ik ben groots, ik omvat veelvouden.)"

Ik heb daarin bewust gekozen om de archaïsche en poëtische toon van het origineel te handhaven.
De 22-dichters-vertaling is, naar wat ik heb gehoord, wat vrijer en eigenzinniger

tom w zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
tom w zei

ha Joris,

Ik vind je vertaling sterker dan die van Beurskens. Vraag: waar vind ik jouw vertaling?

Tom

Joris zei

Dank voor je compliment, Tom.

Ik was ook erg blij met de recensies die ik indertijd kreeg, zeker wanneer de bundel vergeleken werd met de uitgebreidere Querido-uitgave.

De bundel is inmiddels uitverkocht. Maar je kunt hem wel in sommige bibliotheken lenen.

Ik zit momenteel te denken aan een nieuwe, uitgebreidere uitgave van mijn vertalingen van Whitman. Als je wilt, houd ik je van de ontwikkelingen daaromtrent op de hoogte.

tom w zei

Ha Joris,
Houd me inderdaad op de hoogte.
Ik zag op je website dat je ook Ginsberg hebt vertaald (naar mijn smaak nog interessanter dan Whitman). Is hier een boek van verschenen?
Tom

Joris zei

Dat heb je goed gezien. Ik heb inderdaad een paar weken geleden mijn vertalingen van de gedichten uit de originele 'Howl and other poems' afgerond en op mijn website geplaatst.
Het is een soort inlossing van een jeugdbelofte - ik vond/vind het een geweldige bundel.
Daar is niets van in boekvorm verschenen, nee.

tom w zei

Howl behoort, naar mijn smaak, samen met Coney Island Of The Mind van Lawrence Ferlinghetti en Solitudes Crowded with Loneliness van Bob Kaufman tot de interessantste bundels uit de Amerikaanse 20ste eeuwse literatuur (voor zover ik die ken natuurlijk, ik ken héél veel niet...)
Het zou mooi zijn wanneer je van Howl een boke kunt maken.

tom w zei

boke = boek