Vervolg op 'Kennismaking met de tijden die veranderen'

Niet mijn lichaam, wel mijn geest zouden in versneld tempo klaargestoomd worden voor wat het lied 'The Times They Are A-Changin' hoe verborgen ook nog voor mij in petto had toen ik het in 1965 als zevenjarige voor het eerst hoorde op de radio en mijn moeder trotseerde die de knop wilde omdraaien. Een wat oudere broer, ook aanwezig bij het 'incident' zou daar wel voor zorgen. Met hem had ik gemeen dat we van de vele zonen de meeste klappen opvingen van onze vader die niet alleen zichzelf afbeulde om in het reine te komen met de wrekende God waarmee hij was opgevoed. Iets in ons spoorde niet met de krankzinnige normaliteit waarin we opgroeiden en dat maakte ons beiden rijp voor enerzijds zijn woede en anderzijds de opstandigheid van Dylan. 

Ik laafde me aan de single die mijn opa, om zijn vrome schoonzoon dwars te zitten, me stiekem toespeelde en waarvan de keerzijde de avantpunk bevatte van Subterranean Homesick Blues. Maar hoe lang zou dat stand houden? De grillen van een jongen op die leeftijd groeien slechts zelden uit tot een levenslange toewijding, wanneer evenwel een bevlieging zo vroeg begint en doorzet dan gaat het diep. Dat mijn vader me al snel het kleinood ontfutselde toen hij onverwacht thuis kwam en het kabaal van Subterranean hoorde, waar ik zelf een door angst en verwarring gevoede nachtmerrie-achtige en obsessieve haat-liefde verhouding mee had, het gaf weinig hoop.

Ergens was ik opgelucht ondanks mijn verontwaardiging over het verlies, de impressie dat de duivel een hand had in die vreemde, brutale staccato woordenstroom en hagelbui van gitaren en drums, had me aardig in de ban, het trok me aan, borg in zich een belofte voor een spannende toekomst, maar of ik door het luisteren ernaar niet voortijdig het vuur in zou worden geworpen, die vraag deed me terugdeinzen.

Mijn 'grote' broer evenwel hield me bij de les, en zo delen we naast een duister verleden, dat ons uiteen zou drijven als twee opgejaagde wilde dieren, een samen bindende liefde voor Dylans muziek. Hij kocht namelijk van zijn zuurverdiende zakcenten zo snel mogelijk de elpee The Times, waarop dezelfde foto prijkte als de single, van dat mystiek in zichzelf gekeerde en tegelijk uitdagend tegendraadse gezicht dat precies uitdrukte hoe ik me voelde in mijn grijze wereld, en die plaat vormde voor hem het begin van een hele collectie met het oeuvre van de man uit Hibbing, waar hij mij regelmatig naar liet luisteren en met zijn aanbeveling mijn vrees voor de hel naar de achtergrond drong. Zo had hij op zijn minst iemand waarbij hij zijn enthousiasme kwijt kon, veel weerklank vond hij verder vooralsnog niet in het Protestantse provincieplaatsje Rijssen, het Twents Jeruzalem, waar Belcampo met reden zijn verhaal situeerde dat Het Laatste Oordeel heet.

Kindertijd? Mijn herinnering daaraan wordt niet gevuld door de onschuldige spelletjes, zelfs de verschrikkingen van de lagere school waar mijn vader het hoofd van was, zodat hij mij regelmatig op de gang zag staan en hij op de straf die ik van de juf of meester kreeg, 's avonds nog de zijne kon stapelen, ze hebben er amper een rol in. Ik zie me met de hoes van The Times wegdromen terwijl mijn broer de plaat draait. Dan het beeld van hemzelf, met de gitaar die hij aanschafte om de liedjes van Dylan onder de naam van Broeder Gozewijn zelf te vertolken, zoals hij mijzelf vertelde vanwege het rechtvaardigheidsgevoel dat die bevatten en de nieuwe kijk op de liefde, wat mij hem aan deed gapen, ik had geen idee waar hij het over had maar ik wilde er meer van weten!

Omdat hij ook de Stones had ontdekt liet hij zijn haar groeien, en daarmee gooide hij olie op het vuur van mijn vaders woede over zijn onaangepastheid, maar, of mijn broer dat zelf merkte of niet, het doorzettingsvermogen en de gedrevenheid waarmee deze gitaar leerde spelen en Dylans teksten zong, alsof er een heilige betekenis achter school, veroorzaakte een schroom bij mijn vader. Soms zag ik hem luisteren, en ik dacht, Dylan zegt iets dat mijn vader stil maakt! Was dit de man die mijn single had weggegooid? Hij bleef af van mijn broers elpee. Niettemin klaagde hij over het gekraai van die Amerikaan, dan zong zelfs zijn zoon nog beter! Daarmee was hij de eerste in een lange rij van mensen waarvan ik zou merken dat ze open stonden voor de lyriek maar geen voeling hadden met de klank van die unieke stem waarin de ongerepte aarde en turbulentie van de stad, de pioniersgeest en verloren onschuld, al die rauwe element van leven in de USA, loepzuiver en vol schoonheid tot uitdrukking komen, destijds besefte ik overigens enkel dat hij er naast zat, ahem.

Het staren naar de hoes ging steeds meer gepaard met het proberen van lezen van die woorden op de achterkant en het inlegvel, de 11 Outlined Epitahs. Ik had al in de smiezen dat de songs die Dylan schreef dus een boodschap bevatten, waar zelfs mijn vader niet direct iets tegen in wist te brengen, van onder de indruk was zelfs, hoezeer hij ook betwijfelde of het te rijmen was met zijn eigen geloof, zoals hij benadrukte, wat voor mij de zaak des te interessanter maakte, maar die zo raar gerangschikte zinnen, gedichten volgens mijn broer, hadden die ook iets speciaals te zeggen?

Een andere broer, die later dominee zou worden en ook aanwezig was geweest toen The Times voor het eerst door onze woonkamer schalde, wat hem had doen roepen 'afschuwelijk', hij gaf mij een woordenboek, zei, 'vertaal het maar, dan zul je zien wat een onzin die kerel verkoopt'. Zo zaaide hij wat hij niet wilde oogsten. Ik leerde Engels, geholpen doordat ik het ook zoveel hoorde, want Blonde on Blonde werd als volgende Dylan plaat aangeschaft, Aftermath van de Stones belandde eveneens op de draaitafel en de tv, met series in die taal, deed zijn intree in ons gezin dat inmiddels zoveel barsten vertoonde dat de moderniteit onvermijdelijk binnen sijpelde. Gevolg, mijn kennismaking met wat Dylan te zeggen had was via zijn hoesteksten, daarna pas drong ik tot de inhoud van zijn songs uit de zestiger jaren door. Die bleven daardoor een onderlaag houden voor mij die uitsteeg boven de letterlijke inhoud. En de lading daarvan werd me reeds duidelijk gemaakt toen ik met dat woordenboek in de hand, met vallen en op staan begrijpend, maar nu nog steeds tastend in een lichtend duister als van een ondoorgrondelijke sterrenhemel waarin je op reis gaat naar de oorsprong, deze woorden ontcijferde:

Al's wife claimed I cant be happy

as the New Jersey night ran backwards
an vanished behind our rollin ear
"I dig the colors outside, an I'm happy"
"but you sing such depressin songs"
"but you say so on your terms"
"but my terms arent so unreal"
"yes but they're still your terms"
"but what about others that think
in those same terms"
"Lenny Bruce says they're no dirty
words…just dirty minds an I say they're
no depressed words just depressed minds"
"but how're you happy an when're you happy"
"I am happy enough now"
"why?"
"cause I'm calmly lookin outside an watchin
the night unwind"
"what'd yuh mean 'unwind'?"
"I mean somethin like there's no end t it
an its so big
that every time I see it it's like seein
for the first time"
"so what?"
"so anything that ain't got no end's
just gotta be poetry in one
way or another"
"yeah but…"
"an poetry makes me feel good"
"but…"
"an it makes me feel happy"
"ok but…"
"for lack of a better word"
"but what about the songs you sing on stage?"
"they're nothin but the unwindin of
my happiness"

En wie schetst mijn verbazing als ik dit citaat jaren nadien terug vindt op de site van mijn getormenteerde broer, die op een vraag van een bezorgde vriend of vriendin, of het wel goed met hem gaat, antwoord door te verwijzen naar deze regels... Het is allemaal mogelijk binnen het universum dat Dylan heeft geschetst...

hans altena