I Don’t Believe You (She Acts Like We Never Have Met) (1964) - door Jochen Markhorst

I Don’t Believe You (She Acts Like We Never Have Met) (1964)

Begrijpelijkerwijs blijft zoon Jakob uit de buurt van zijn vaders oeuvre, maar jammer is het wel. Met zijn Wallflowers demonstreert hij herhaaldelijk zijn talent om songs van anderen te upgraden; erg geslaagde covers van “I Started A Joke” (Bee Gees), “Too Late For Goodbyes” (Julian Lennon) en “Heroes” (Bowie) maken op zijn minst nieuwsgierig naar wat Jakob van een “She Belongs To Me” of een “Love Sick” zou maken.

Dicht in de buurt van zijn vaders werk komt hij met de bijdrage voor de soundtrack van I Am Sam (2001), met de cover van de Beatlessong “I’m Looking Through You”. Het is een van de ‘Jane Asher songs’ van McCartney, een van de songs waarin de Beatle relatieperikelen met zijn toenmalige vriendin Asher verwerkt (zoals onder andere ook in “Things We Said Today”, “You Won’t See Me” en “For No One”). In de biografie Paul McCartney: Miles From Nowhere (Barry Miles, 1997) verklapt hij dat ook met zoveel woorden:

“Het is wel duidelijk dat deze song waarschijnlijk verband hield met die romantische episode en dat ik haar façade doorzag. En besefte dat het niet helemaal was wat het leek ... ik herinner me dat specifiek deze song daarover gaat, het opruimen van wat emotionele bagage. Ik kijk dwars door je heen en je bent er niet!”

… dus McCartneys eigen leven inspireert tot de thematiek, maar woordkeus, enscenering en inhoud maken ook wel duidelijk dat Another Side Of Bob Dylan op zijn draaitafel ligt, en meer specifiek: “I Don’t Believe You (She Acts Like We Never Have Met)”. Tekstuele parallellen genoeg (where did you go versus why did she go, bijvoorbeeld), en het meest springt natuurlijk in het oog de overeenkomst tussen The Beatles’ you’re not the same met Dylans she ain’t the same.

Lennon blijft ook niet achter; “I’m A Loser” is de eerste Lennonsong waarin Dylans invloed zo duidelijk is aan te wijzen. Sowieso door de folky insteek en de volwassen, semiliteraire tekst, maar Lennon zelf wijst op een idiomatische eigenaardigheid, in zijn interview met David Scheff in 1980, kort voor zijn dood:

“I'm A Loser ben ik in mijn Dylanperiode, want het woord 'clown' zit erin. Ik had altijd iets tegen het woord 'clown' omdat het zo artistiekerig klonk, maar Dylan gebruikte het, dus ik dacht dat het wel kon, en het rijmde lekker met wat ik net wilde schrijven.”

Behalve dat woord ‘clown’ valt de stokregel I’m not what I appear to be op – Lennon schrijft dit lied een paar dagen nadat Another Side Of is uitgekomen, een paar dagen dus nadat hij Dylans “I Don’t Believe You” met die kernregel she ain’t the same voor het eerst heeft gehoord.

Overigens maakt Eels met zijn cover (2003) weer helemáál een Dylansong van “I’m A Loser”, inclusief een Dylanachtige harmonicasolo.

  

De titel van Dylans song komt in geen van de liedteksten voor, ook niet in zijn eigen song, en daarmee zet de bard een trend. Deze vierde plaat is het eerste album waarop Dylan songtitels verzint die iets toevoegen aan de tekst. Tot nu toe noemt hij de song, zoals liedschrijvers al eeuwen doen, naar het refrein (“Blowin’ In The Wind”), de stokregel (“With God On Our Side”) of hij kristalliseert het lied in de songtitel (“Bob Dylan’s Blues”, “Percy’s Song”), maar vanaf nu begint de periode dat de dichter als een schilder zijn werken benoemt. “My Back Pages”, “Motorpsycho Nightmare” en dit “I Don’t Believe You”… titels die een extra lading aan de liedtekst geven, die opzettelijk verwarren of juist meer diepte geven. Op volgende platen slaat hij daarin door, verzint hij titels die geen herkenbare relatie meer hebben met de song zelf. “From A Buick 6”, “It Takes A Lot To Laugh, It Takes A Train To Cry”, “Fourth Time Around”.

Nu is de relatie met dit lied niet zo vergezocht, natuurlijk. Met I don’t believe you brengt de protagonist zijn mening over het handelen van de tegenspeler terug tot de kern, zoals trouwens het stempel ‘onbetrouwbaar, ongeloofwaardig’ ook prima past op de hoofdrolspelers van “I’m Looking Through You” en “I’m A Loser”.

Twee jaar later zingt de kreet zich dan helemaal los van het lied, als Dylan exact deze woorden gebruikt tegen (hoogstwaarschijnlijk) degene die Judas! naar hem roept, mei ’66 in Manchester.

De woorden I don’t believe you hangen nog in de lucht. Vijf songs voor Judas! hebben de mannen het lied nog gespeeld, provocerend door Dylan aangekondigd (‘It used to go like that, now it goes like this’, waarop al enig nerveuzig gelach uit de zaal klinkt), om dan een magistrale, verschroeiende en onbegrepen versie de zaal in te slingeren.

De sfeer blijft vijandig, met ’s werelds beroemdste concertbelediging als apotheose. “I don’t believe you,” zegt Dylan wazig, dan venijniger: “You’re a liar,” en ten slotte verbeten tot The Band: “Play it fucking loud!”

Die korte riposte is van grote schoonheid, vooral door de veelheid aan tegenstellingen erbinnen. Dylan verschiet per zin van emotie, inhoudelijk gaat het van geserreerd naar kwetsend naar ordinair en op macroniveau blijft de tegenstelling tussen de kippenvelopwekkende kwaliteit van het gebodene en de hatelijke, teleurgestelde ontvangst door het publiek fascineren. Het elftal woorden krijgt dan ook eenzelfde status als een monumentale Dylansong; het staat op T-shirts, bumperstickers en posters, wordt duizenden keer herverteld in overzichtsartikelen, biografieën en documentaires, en de jacht op de anonieme schreeuwer wordt in 1999 tamelijk geloofwaardig afgesloten door Indepent-journalist Andy Kershaw, die zich door een sympathieke, bescheiden docent aan de lerarenopleiding in Manchester, ene John Cordwell, laat overtuigen. Cordwell voelde zich weliswaar verraden door Dylans ommezwaai naar rock ’n roll, vertelt hij, maar was vooral geïrriteerd door de ontstellend slechte geluidskwaliteit. Als hij in 1999 de officiële CD van dat concert hoort, zegt hij: “Absolutely brilliant. Maar dit is niet wat we in het auditorium hoorden. Zo klonk het helemaal niet.”

Zelf maakt Dylan verder geen woorden meer eraan vuil. Wel lijkt de bron van zijn beroemde podiumpraatje, het lied “I Don’t Believe You” nog een echo te krijgen. In 1979, op zijn eerste evangelische plaat Slow Train Coming, in de song “I Believe In You”. I believe in you, zingt hij daar, even on the morning after – zelfs de volgende ochtend nog. Dat lijkt wat oneerbiedig, in deze context. Alsof de liefde voor de Here Jezus een one-night-stand is die zó geweldig was, dat Hij voor het ontbijt mag blijven. De versregel ervoor schuurt ook al lichtjes: I believe in you even though we be apart. Als je Jezus in je leven hebt toegelaten, dan is Hij toch altijd bij je? Wat bedoelt de dichter dan met ‘zelfs als we gescheiden zijn’? Vooruit, dat valt met enige goede wil ook te begrijpen als ‘wij, jij en ik samen, afgescheiden van alle anderen’. Dat zou weliswaar nogal inconsistent zijn met het gebruik van alle andere persoonlijke voornaamwoorden in deze tekst, maar Dylan rommelt wel vaker met de voornaamwoorden (zie “Tangled Up In Blue”).

Die morning after is echter niet in een vrome, respectvolle interpretatie te persen – daarmee jongleert de dichter toch echt met de tekst van het lied dat zo ontzettend vaak op zijn speellijst staat (in 1978, het jaar voor “I Believe In You”, 104 keer), van het lied over de she die hij de volgende morgen niet meer gelooft, van “I Don’t Believe You”.

Dylans liefde voor dit lied is goed na te voelen. Technisch levert de bard, zelfs naar diens eigen Olympische maatstaven, al een hoogstandje.

De dichter kiest voor een antiek lijkende, maar niet eens zo heel archaïsche rijmvorm: de Kipling, genoemd naar, inderdaad, Rudyard Kipling (1865-1936), vanwege zijn gedicht L’Envoi. Het rijmschema (aabccbdeffe), dat wat middeleeuws aandoet, als een mengvorm van de chant Royal en de strakke spreukstrofen, is dus apart, maar vermoedelijk toch wel een eigen (her)vinding van de dichter Dylan. In voorgaande songs als “Restless Farewell” en “When The Ship Comes In” zien we hem al variëren op klassieke vers- en rijmvormen, net als de inspiratiebron Brecht doet in zijn poëzie, en op dit album verkent hij dat terrein verder. “To Ramona”, “My Back Pages” … poëtische erupties van een taalverliefd genie dat ook zonder het voorbeeld van een Kipling wel een hypnotiserend meesterwerk met zo’n bijzonder rijmschema en zo’n onderscheidende cadans als “I Don’t Believe You” zal weten te creëren. 

De eveneens hypnotiserende melodie dringt zich bijna automatisch op, binnen een dergelijk strakke structuur van eigenzinnige maatwisselingen (bijna elke tweede versregel van de elfregelige coupletten heeft een eigen metrum). Onweerstaanbaar, vinden ook hele cohorten collega’s.

Waylon Jennings geeft een aanstekelijke stomp en een vrolijke barpiano eraan mee

(Don’t Think Twice, 1970). Glen Campbell stort onbekommerd hele bossen violen erover uit, maar ach, het blijft een prachtig liedje (op Mr. 12 String Guitar uit 1966, de plaat waarop hij nog zes andere Dylansongs aanrandt). Het obscure Westcoastbandje The Bows And Arrows demonstreert wat The Byrds ervan gemaakt zouden hebben (single 1965, te vinden op YouTube) en bekender, maar daarom nog niet aantrekkelijker is het gladgestreken popjuweeltje van de geaffecteerde Al Stewart (Orange 1972).

Ook in de eenentwintigste eeuw blijft het lied populair. Het staat op de setlist bij de onverwoestbare Lloyd Cole (die een aparte dreiging weet mee te geven), Darrell Scott is een succesvol songschrijver (Dixie Chicks, Faith Hill), maar ook een meeslepende, virtuoze muzikant die “I Don’Believe You” een Desire-sfeertje meegeeft (Modern Hymns, 2008).

De mooiste cover is echter toch weer een oudje, eentje die in de buurt van The Band blijft: de Britse folkrockers rond Sandy Denny, Fotheringay, op hun tweede album (Fotheringay 2, 1970 – maar pas in 2008 uitgebracht).

Geen van alle haalt het bij de meester zelf. Minimaal de Top 3 van de tien Mooiste Versies bestaat uit versies van Dylan, waarbij niet te kiezen valt tussen de oerversie uit ‘64, een van de vele prachtige 1966 uitvoeringen met The Band of 1978, de Rundown Sessions. Of de studio outtakes uit 1969, van de sessies met Carl Perkins en Johnny Cash. En natuurlijk The Last Waltz met die verpletterende gitaarsolo van Robbie Robertson. Dát meesterstuk mag best het sjabloon worden van de definitieve cover die Jakob Dylan van een van zijn vaders monumenten zal maken. Ooit.