Farewell Angelina

In 1991 bracht platenmaatschappij Columbia de boxset The Bootleg series volume 1 – 3 (rare & unreleased) 1961 – 1991 op de markt in de hoop een graantje mee te pikken van de winstgevende, maar illegale, markt van de bootlegs door een groot aantal, reeds via bootlegs verspreidde, Dylanopnames officieel uit te brengen.
Gek genoeg schoot Columbia enigszins haar doel voorbij door ook een aantal niet op bootlegs verschenen opnames op The Bootleg series vol. 1 – 3 te zetten, waaronder Farewell Angelina.
Mensen die beweren dat Dylan niet kan zingen laat ik Farewell Angelina horen. Het examen conservatorium, afstudeerrichting zang, zal Dylan met deze opname niet halen, maar Dylans zangtechnische kwaliteiten – of zo men wil, gebreken – zijn niet de reden waarom Dylan een groot zanger is. Dylan-de-zanger is een verhalenverteller, een zanger die de tekst leeft, niet oplepelt, de opname van Farewell Angelina op The Bootleg series vol. 1 – 3 is daar een goed voorbeeld van.
Voor ik verder inga op deze opname van Farewell Angelina, wil ik eerst verder gaan op de geschiedenis van deze song.
Dylan schreef Farewell Angelina begin 1965. De tekst is een opeenstapeling van, zoals John Bauldie in de linernotes van The Bootleg series vol. 1 – 3 schrijft, surreal symbolic lyrics. Dylan ‘stapelt’ beelden op elkaar die tezamen eerder een gevoel dan een verhaal aan de luisteraar overbrengen. De melodie voor Farewell Angelina ‘leende’ Dylan van The wagoner’s lad[1].
Niet lang nadat Dylan Farewell Angelina had geschreven, nam Joan Baez het nummer op voor haar volgende album, eveneens getiteld Farewell Angelina[2]. In december 1965 verscheen het nummer in Engeland op single waar het niet verder kwam dan de vijfendertigste plek in de hitlijsten.
Naast Joan Baez namen o.a. Nana Mouskouri (1967), John Mellencamp (1997) en New Riders Of The Purple Saga (1975) Farewell Angelina op[3].
Pas na de release van The Bootleg series vol. 1 – 3 werd duidelijk dat Dylan zelf het nummer ook had opgenomen. Tot die tijd circuleerde wel eens geruchten[4], maar nooit concreet bewijs over het bestaan van een opname van Dylan die Farewell Angelina zingt. In de jaren voor de release van The Bootleg series vol. 1 – 3 geloofden steeds minder Dylanliefhebbers in het bestaan van de opname, vooral doordat van zo veel andere nooit eerder officieel uitgebrachte opnames, in tegenstelling tot Farewell Angelina, wel of een opname circuleerde of door middel van bijvoorbeeld een kopie van een ‘recordingsheet’ vast stond dat er een opname bestond.
De opname van Farewell Angelina vond plaats op 13 januari 1965 in Studio A van de Columbia recording studios te New York, tijdens de eerste opnamesessie voor Dylans vijfde album Bringing it all back home[5]. Dylan nam het nummer in één take op, om er nooit meer naar terug te keren, niet in de studio, niet op een podium.
Aanvankelijk kreeg het nummer de titel Alcatraz to the 5th power[6], wanneer dit werd veranderd in het veel logischer Farewell Angelina is niet duidelijk.
Bovengenoemde opname bleef dus verborgen, het enige waar de Dylanliefhebbers naar konden ‘grijpen’ was één van de vele coverversies en de tekst van Farewell Angelina, zoals afgedrukt in Writings & drawings (1973). Het eerste dat opvalt aan de in 1991 uitgebrachte opname is dat de gezongen tekst niet alleen in details afwijkt van de in Writings & drawings afgedrukte tekst, maar dat Dylan een niet in Writings & drawings opgenomen extra vers zingt. Het tweede dat opvalt is dat tussen het zesde en laatste vers het geluid van Dylans gitaar verandert, alsof er een snaar van zijn gitaar knapte, of de capo van zijn plek op de hals van de gitaar schoof. Normaal gesproken zou zo iets einde opname betekenen, maar niet bij Dylan, hij gaat door, hij maakt zijn verhaal af.
Het verhaal van Farewell Angelina is, in mijn oren, geen afscheid kunnen nemen, ondanks de steeds grotere dreiging, steeds te vinden in de voorlaatste regel, gevolgd door de mededeling dat de ‘ik’ moet gaan:

The night is on fire
And I must go.

The sky’s changing colours
And I must leave.

The sky is folding
I’ll see you after a while.

The sky it is trembling
And I must leave fast.

The sky flooding over
And I must be gone.

The sky is flooding over
And I must go where it is dry.

The sky is erupting
And I must go where it’s quiet.

Met ieder vers wordt de dreiging sterker, met als logisch gevolg dat het steeds noodzakelijker voor de ‘ik’ wordt om te vertrekken. Aan het eind van het nummer is de ‘ik’ nog steeds waar hij aan het begin van het nummer ook was, bij Angelina, naar ik aanneem.
De boven genoemde surreal symbolic lyrics zijn vooral terug te vinden in het eerste deel van ieder vers, waarin Dylan, haast als een buitenstaander, beschrijvingen geeft van – althans in mijn oren – Angelina’s wereld:

See the cross-eyed pirates sit
Perched in the sun
Shooting tin cans
With a sawed-off shotgun
And the corporals and neighbors
Clap and cheer with each blast

Het is deze wereld, een wereld als het wonderland van Alice, die bedreigd wordt door steeds donkerder luchten. Maar het is ook de wereld waar de ‘ik’ even niet hoeft te zijn wie die is, de maskers mogen af. Of, om het op Dylan zelf te betrekken, hij hoeft in deze wereld, bij Angelina, niet ‘Bob Dylan’ te zijn, hij mag zichzelf zijn.
Denk aan de door Dylan zo bewonderde Arthur Rimbaud – je est un autre – ik is een ander. Denk aan

Call me any name you like
I will never deny it

En luister vooral na hoe Dylan deze woorden zingt in het laatste vers van Farewell Angelina. Dan hoor je dat Dylan niet ver van de waarheid af zat toen hij, ergens in Engeland, in 1965 beweerde een beter zanger te zijn dan Caruso[7].



[1] John Bauldie geeft in de linernotes bij The Bootleg series vol. 1 –3 naast The wagener’s lad ook nog Farewell to Tarwathie als mogelijke bron voor Farewell Angelina.
[2] Amerika: Vanguard VSD 79200 (oktober 1965), Engeland: Fontana STFL 6058 (november 1965)
[3] De website www.dylancovers.com geeft, op het moment van schrijven – 12 juli 2008 - maar liefst 129 coverversies van Farewell Angelina.
[4] Zo dook af en toe het gerucht op dat auteur Stephen Pickering een opname bezat van Farewell Angelina gezongen door Dylan. Zie ook het boek Troubadour van Andrew Muir, blz. 84
[5] In Nederland uitgebracht onder de titel Subterranean homesick blues.
[6] Zie de kopie van de recording sheet van 13 januari 1965, opgenomen in The Telegraph 52, summer 1995, blz. 105, behorende bij de eerste van een serie fantastische artikelen, Bob Dylan: the recording sessions, van Michael Krogsgaard. Niet te verwarren met Alcatraz to the 9th power wat een vroege titel is voor het tijdens dezelfde sessie opgenomen I’ll keep it with mine en dat pas in 1985, op Biograph, officieel uitgebracht werd.
[7] Zie de film Dont look back (1967)