I and I - een handvol loszandgedachten over een fantastische song

Een boek, een verhaal, staat of valt met de openingszin. Als de eerste zin goed is, moet de rest van het boek, het verhaal ook wel goed zijn. Een vaak gehoorde 'waarheid' waar veel op af te dingen valt.
Nou zou ik een paar pagina's vol kunnen tikken met pro's en contra's, maar kan mij het wat schelen, vandaag beschouw ik het als een 'wetmatigheid' waar niet aan te tornen valt, het is gewoon zo. Puur voor het gemak.
De grote vraag is of deze 'wetmatigheid' ook geldt voor muziek. Eén song waar het in ieder geval klopt is I and I van het album Infidels (1983).
Natuurlijk kan ik wel meer songs bedenken waar deze wetmatigheid voor geldt, maar dan wordt het een gortdroge opsomming waar geen hond op zit te wachten. Bovendien ben ik gaan zitten om te schrijven over I and I en niet over openingszinnen, bovenstaande is dus feitelijk alleen maar een beetje geneuzel om het over I and I te kunnen hebben en aangezien een van de meest aantrekkelijke zaken aan I and I die openingszin is, begon ik dus maar met bovenstaand geneuzel. De cirkel is rond.
Goed, I and I dus. En dan die openingszin:

Been so long since a strange woman has slept in my bed

Zo staat het er, op bladzijde 474 van de paperbackeditie van Lyrics 1962 - 2001[1]. Terwijl ik deze regel overtik, denk ik gelijk 'dit klopt niet, zó zingt Dylan het niet'. Ik krijg het niet eens goed uit mijn strot zoals het er nu staat, in mijn kop gaat het anders:

It's been so long since a strange woman slept in my bed

Met it's en zonder has, of ben ik nou gek? Infidels uit de kast pakken, track zeven programmeren en luisteren. Ik ben gek, mijn geheugen laat me in de steek. Geen it's en die ander? Has is er wel, is er niet. Dylan slikt het woord in, has is er bijna.

Been so long since a strange womanna 's slept in my bed

Om weer bij het begin te beginnen, dat is een openingszin die staat. Er ligt een vreemde vrouw in het bed van de verteller, van de ik. Ze slaapt, in tegenstelling tot de verteller. Het is voor hem al weer een tijd geleden dat er een vreemde vrouw in zijn bed sliep.
Meer dan een handvol prangende vragen, ik wil meer weten, maar één vraag zeurt het hardst om een antwoord, wie is die vrouw?
Daar is geen antwoord op te geven, het is tenslotte een vreemde vrouw. En dan? Dan slaat de fantasie op hol, de fantasie vult wel wat in over wie zij is:

Look how sweet she sleeps, how free must be her dreams
In another lifetime she must have owned the world, or been faithfully wed
To some righteous king who wrote psalms beside a moonlit stream

Kijk dan hoe zoet ze slaapt, vrij van zorgen, nachtmerries, dagelijkse beslommeringen en andere onaangenaamheden die de slaap kunnen verpesten. Kijk dan, hoe zoet, hoe rustig, ze moet wel…
Vul maar in.
Gelukkig getrouwd zijn geweest met een man die, enzovoort, niets dan goeds.
En ik - de verteller - kan alleen maar wijzen. Kijk dan, daar ligt ze, de rust die ze heeft heb ik niet.
Jaloezie?
Misschien.
Zij slaapt zo zoet, en ik? Tja ik

I and I
In creation where one's nature neither honors nor forgives
I and I
One says to the other, no man sees my face and lives

Ik is een ander - om maar weer eens bij Rimbaud[2] uit te komen - en de andere ik is ik ook anders.
Ik en ik, niemand ziet mijn gezicht en leeft.
Het gezicht van welke ik?
En als zij, vreemde vrouw in het bed ontwaakt en de ogen opslaat?
Zeg het maar, ik weet het niet.
Of is alles anders, nimmer wat het lijkt te zijn. Is het beauty is in the eye of the beholder? Is het eye and eye?
Dat is het, of niet.
Te veel gedachten, ik moet eruit:

Think I'll go out and go for a walk
Not much happenin' here, nothin' ever does
Besides, if she wakes up, she'll just want me to talk
I got nothin' to say, 'specially about whatever was

Weg van hier, weg van de mogelijkheid dat ze wakker wordt, dat de magie wordt gebroken, dat ik moet praten. Praten slaat het beeld dood. Zwijgen en kijken is beter.
Weg van hier. Naar buiten.
Ik en ik is eenzaam in de menigte.
Alleen. Noem het contemplatie, noem het de blik naar binnen gericht, noem het ik en ik kijken elkaar eens diep in de ogen, dan komt vanzelf de waarheid boven:

Took a stranger to teach me, to look into justice's beautiful face
And to see an eye for an eye and a tooth for a tooth

En dan kan ik natuurlijk roepen, met de bijbel in de hand

En als iemand eenige ziel des menschen zal verslagen hebben, hij zal zekerlijk gedood worden. Maar die de ziel van een stuk vee zal verslagen hebben, hij zal 't wedergeven, ziel voor ziel. Als ook iemand aan zijnen naaste een gebrek zal aangebracht hebben, gelijk hij gedaan heeft, zóó zal ook aan hem gedaan worden: breuk voor breuk, oog voor oog, tand voor tand; gelijk als hij een gebrek eenen mensch zal aangebracht hebben, zóó zal ook hem aangebracht worden. (Leviticus 24: 17-20)

en

Alzoo zult gij het booze uit het midden van u wegdoen: dat de overgebleven het hooren en vreezen, en niet voortvaren meer te doen naar dit booze stuk in het midden van u. En uw oog zal niet verschoonen: ziel om ziel, oog om oog, tand om tand, hand om hand, voet om voet. (Deuteronomium 19: 19-21)

Twee citaten, de één uit het boek Leviticus, het ander uit het boek Deuteronomium en zong Dylan niet aan het begin van de plaat, tijdens Jokerman

Well, the Book of Leviticus and Deuteronomy
The law of the jungle and the sea are your only teachers

En dan kan ik heel hard roepen, zwaaiend met mijn bijbel zie je nou wel!!
maar ik kan ook fluisteren

I and I = eye and eye = zien = beauty is in the eye of the beholder

zeg het maar. Ik ben uitgekakt, ik heb het wel gezien.
Al houdt het nooit op:

Someone else is speakin' with my mouth, but I'm listening only to my heart
I've made shoes for everyone, even you, while I still go barefoot

Als ik nog eens oud en seniel wordt, hang ik een tegeltje aan de wand met die ene zin, die laatste:

I've made shoes for everyone, even you, while I still go barefoot

En iedere keer als ik langs dat tegeltje loop, zal het in mijn achterhoofd zingen, die eerste zin, een vage bekende uit een grijs verleden, die zin over een vreemde vrouw, die ik en ik hebben liefgehad.

[1] Simon & Schuster UK ltd, 2006
[2]Voor de 'betekenis' van I and I wordt in de Dylanliteratuur vaak verwezen naar Jamaica, waar men het niet over "we" heeft, maar over "I and I" wanneer men "wij" bedoelt. Het is goed mogelijk dat Dylans I and I daar vandaan komt, al denk ik dat Dylan met I and I letterlijk "ik en ik" bedoelt i.p.v. "wij". Dylans I and I ligt daarom naar mijn idee 'dichter' bij het je est un autre van Arthur Rimbaud, dan bij de Jamaicaanse manier om "wij" te zeggen.