September 2001. Iedere dag rijdt ik naar mijn werk terwijl Radio 2 uit de boxen komt. Bob Dylans binnen enkele dagen te verschijnen album "Love And Theft" is album-van-de-week (of zo iets) op Radio 2 en dus wordt er ieder uur een nummer van "Love And Theft" op de radio gedraaid.
Nog voor ik "Love And Theft" gekocht heb, heb ik de helft van de nummers van dit album al gehoord, waaronder "Moonlight".
Ik herinner mij het voor het eerst horen van "Moonlight" en de verbazing: is dit Bob Dylan?
Niet dat ik het niet waardeerde, het was meer... Tsja, wat was het eigenlijk?
Wat was vooral in traditie gedrenkt en toch geheel buiten het verwachtingspatroon zoals eigenlijk alles op "Love And Theft".
September 2001: iedere Dylan-liefhebber rende naar de kiosk om het VARA TV Magazine met het Dylan-interview ter promotie van "Love And Theft" te kopen (de prijs staat nog in zowel guldens als euro's op de kaft gedrukt):
vraag: "U keert terug naar de muziek van de jaren 40 en 50, western swing en rockabilly. Klopt het dat die invloeden nog niet eerder in uw muziek voorkwamen?"
antwoord: "Het is jullie misschien opgevallen dat de meeste van mijn songs geënt zijn op traditionele roots. Het is niet zo dat ik mezelf verplicht om bij alles wat ik doe naar het muziekverleden terug te grijpen. Vooral de bluesmuziek van Charley Patton van omstreeks 1930 heeft een diepe indruk op mij gemaakt, en het nummer 'High Water (for Charley Patton)' vind ik de meest geslaagde opname van dit album."
Ik denk er net zo over, mister D. "High Water" is het hoogtepunt op "Love And Theft". Een aantal jaar geleden schreef ik al eens uitvoerig over dit nummer. Het is onderaan dit stuk te lezen.
"Love And Theft" - liefde en diefstal - een betere titel is er voor dit album niet te verzinnen. De nummers op dit album zitten vol liefde en diefstal. Zo is de muziek van "Tweedle Dee & Tweedle Dum" -de Alice In Wonderland-tweeling - er niet geweest zonder "Uncle John's Bongos" van Johnny & Jack (luister hier) en komen we in de teksten op "Love and Theft" citaten van of verwijzingen naar werken van onder andere Shakespeare en Nick Cave tegen.
Ik heb dat nooit erg gevonden. Ik weet dat er nogal wat criticasters zijn die daar anders over denken, die niet lang na release van "Love and Theft" begonnen zijn met 'plagiaat' roepen en sinds dien niet meer opgehouden zijn.
plagiaat: 'Plagiaat of letterdieverij is "het overnemen van stukken, gedachten, [of] redeneringen van anderen en deze laten doorgaan voor eigen werk"'(Wikipedia)
Wat Bob Dylan op "Love and Theft" doet is geen plagiaat maar inspiratie voor eigen werk vinden in het werk van anderen naast het doelbewust verwijzen naar werken van anderen in het eigen werk.
Zonder Bob Dylan had ik nooit Confessions of a Yakuza van Junichi Saga gelezen, jij wel?
Maar voor ik een punt achter dit kleine eerbetoon aan "Love And Theft" zet, moet ik nog een ding kwijt. Wie mij kent weet dat ik mij - al dan niet terecht - nogal eens loop op te fokken over wat journalisten over Bob Dylan en zijn werk schrijven. Geen journalist maakte het ooit zo bont als Stan Rijven in zijn recensie van "Love and Theft" in Trouw van 13 september 2001. Rijven begint zijn recensie als volgt: "Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: het enige memorabele aan Bob Dylans nieuwste album is de release-datum. Uitgerekend op de dag dat Amerika in brand staat verschijnt 'Love and Theft'."
Vijftien jaar na dato kan ik me nog kwaad maken over Rijvens onzinnige verbinding tussen Bob Dylans album "Love and Theft" en de aanslagen op het World Trade Centre. Er is geen verbinding.
Dit weekend luister ik naar "Love and Theft". Niet eens, maar steeds weer.
Omdat het album vijftien jaar geleden werd uitgebracht.
Omdat "Love and Theft" vijftien jaar na release nog steeds een van mijn favoriete Dylan-albums is.
*****
High water (for Charley Patton)
I - "Love And Theft"
In september 2001 verscheen het album "Love And Theft", met daarop "High Water (for Charley Patton)", en sinds die release gaat de beoordeling van dit album vaak mank op drie punten:
1. "Love And Theft" verscheen in Amerika op 11 september 2001, de dag waarop twee vliegtuigen het World Trade Centre invlogen. In een aantal recensies van "Love And Theft" werd een parallel getrokken tussen de aanslagen in New York en de release van "Love And Theft";
2. "Love And Theft" wordt vaak vergeleken met voorganger Time Out Of Mind. Platenmaatschappij Sony had het zelfs bij de release van Modern Times in 2006 over de trilogie Time Out Of Mind, "Love And Theft" en Modern Times;
3. "Love And Theft" zou uit haar voegen barsten van de plagiaat, zowel in de teksten als in de muziek.
Het is jammer dat deze drie punten hun stempel drukken op de beoordeling van "Love And Theft", ze verstoppen eerder de oren van de luisteraar dan dat ze nieuwe inzichten in "Love And Theft" bieden.
Dat de release van "Love And Theft" in Amerika gelijk viel met de aanslagen in New York is natuurlijk puur toeval en zegt niks over het album.
"Love And Theft" is zowel muzikaal als tekstueel bijzonder ver verwijderd van Time Out Of Mind. Waar de nummers op Time Out Of Mind gebukt gaan onder de productie van Daniel Lanois en de teksten bespiegelend zijn, zijn de nummers op "Love And Theft" veel 'opener', frisser van geluid en de teksten vol grappen, grollen, levenslust en one-liners.
"Love And Theft" zit inderdaad barstensvol muzikale en tekstuele citaten, maar met al die citaten is een geheel nieuwe wereld gebouwd, een Dylaneque album vol liefde en diefstal - zoals de titel al aangeeft - een titel door Dylan geleend van de auteur Eric Lott en diens boek Love and theft: blackface minstrelsy and the American working class. Het is niet voor niks dat Dylans albumtitel tussen aanhalingstekens staat.
II
De eerste keer dat ik "High Water (for Charley Patton)" hoorde, werd ik overvallen door de op de banjo drijvende krachtige melodie en de tekstuele stortvloed van bekende namen als Big Joe Turner en Charles Darwin, en de regels verwijzend naar oude songs als "The Cuckoo is a pretty bird" en "I believe I'll dust my broom". Ik heb "High Water (for Charley Patton)" gelijk nog zeker vijf keer gedraaid voor ik de rest van "Love And Theft" beluisterd heb. "High Water (for Charley Patton)" zit sinds die dag in september 2001 in mijn achterhoofd opgesloten. Met de jaren heb ik voor mijzelf wel steeds duidelijker gekregen waarom deze song zo'n enorme indruk op mij heeft gemaakt, en blijft maken, maar helemaal de vinger heb ik er nooit achter gekregen. "High Water (for Charley Patton)" is zo'n song waar ik een leven lang naar kan luisteren zonder dat de fascinatie ooit verzadigd raakt.
Wat hierna volgt is dan ook vooral een zoektocht naar de oorsprong van die fascinatie, waarbij ik allereerst de in "High Water (for Charley Patton)" gebruikte namen en citaten langs ga.
III - wie is wie?
De eerste naam in "High Water (for Charley Patton)" is (uiteraard) Charley Patton, de muzikant aan wie het nummer is opgedragen. Charley (of Charlie ) Patton (1891 - 1934) wordt door velen beschouwd als de vader van de delta blues. Er bestaat van Charley Patton slechts één foto en het is niet eens zeker dat de man op deze foto daadwerkelijk Patton is. Patton nam tussen 1929 en 1934 iets meer dan vijftig nummers op.
In interviews heeft Dylan regelmatig naar Patton verwezen, wanneer hem gevraagd werd naar welke muziek hij luisterde en / of welke muziek hem heeft beïnvloed. In een interview met John Pareles in september 1997 zegt Dylan dat hij een rif van Charley Patton heeft gebruikt voor zijn "Highlands" van het album Time Out Of Mind. Op ditzelfde album staat het nummer "Dirt Road Blues", in 1929 nam Charley Patton het nummer "Down The Dirt Road Blues" op. In datzelfde jaar nam Patton "High Water Everywhere part 1" en "part 2" op.
"High Water Everywhere part 1" bevat de regels
Boy, I'm goin' to Vicksburg
Well, I'm goin' to Vicksburg,
for that high of mine
de plaats Vicksburg uit deze regels vindt een 'spiegel' in Dylans "High Water (for Charley Patton)" in de regels:
Water pourin' into Vicksburg, don't know what I'm going to do
"Don't reach out for me," she said
"Can't you see I'm drownin' too?"
Tijdens de persconferentie in Rome, in juli 2001, zei Dylan nog over Charley Patton en zijn eigen song "High Water (for Charley Patton)": "Maybe you noticed that most of my songs are traditionally rooted. I don't do that on purpose. Charley Patton's 30's blues has made a deep impression on me and 'High Water (for Charley Patton)' is, in my opinion, the best song on this ['Love And Theft'] record."
De tweede naam die opduikt in "High Water (for Charley Patton)" is Big Joe Turner (1911 - 1985), een muzikant bekend van o.a. "Shake, Rattle and Roll", een man die mede aan de wieg van de rock 'n roll heeft gestaan.
Big Joe Turner werd eind jaren dertig ontdekt door John Hammond, dezelfde Hammond die Dylan zijn eerste platencontract gaf, en nodigde Turner uit voor één van de befaamde From spiritual to swing concerts in Carnegie Hall, New York. Met name in de jaren vijftig scoorde Turner een groot aantal hits, o.a. met "Honey Hush", "Flip Flop and Fly", "Corrine Corrina" en het eerder genoemde "Shake, Rattle and Roll".
"Corrina Corrina" is natuurlijk bekend van de uitvoeringen door Dylan zelf. "Flip Flop and Fly" is het meest bekend van Elvis Presley, hij vertolkte het tijdens zijn eerste “nationwide” TV optreden in de VS in 1956.
In Dylan's "High Water (for Charley Patton)" wordt in de regels
Big Joe Turner lookin' East and West
From the dark room of his mind
He made it to Kansas City
Twelfth Street and Vine
ook nog verwezen naar de geboortestad, Kansas city, van Big Joe Turner. Daarnaast is "Kansas City" - ook bekend onder de titel "KC Lovin'" - een door Jerry Leiber en Mike Stoller geschreven song die o.a. werd opgenomen door Fats Domino, The Beatles, Dion en Wilbert Harrison. Dit nummer bevat de regels
I'll be standing on the corner
On the corner of Twelfth Street and Vine
I'm gonna be standing on the corner
On the corner of Twelfth Street and Vine
With my Kansas City baby
And a bottle of Kansas City wine.
En het is gelijk duidelijk waar Dylans "Twelfth Street and Vine" vandaan komt.
De volgende naam die opduikt is Bertha Mason, een naam waar ik nog nooit van gehoord had. Zoeken in wikipedia levert niks op, maar na nog wat verder zoeken beland ik op de website www.berthamason.com. Bertha Mason lijkt, starend naar de genoemde website, nog het meest op een humoristisch bedoelde kruising tussen een dame van een brievenrubriek in een damesblad en de maakster van een gezellig kookprogramma op tv. Deze Bertha Mason heeft zelfs een radioprogramma: Wouldn't ya know it, Bertha loves to talk on the radio. From WCDO, the heartbeat of the tri-county area, Bertha shares recipes, gives advice, and homespun stories from the heart of the heartland.
Of Dylan deze Bertha Mason voor ogen had toen hij "High Water (for Charley Patton)" voor schreef, weet ik niet. Ik kan zelfs op de website niet achterhalen of deze Bertha Mason al naam en faam maakte toen Dylan "High Water (for Charley Patton)" schreef.
Voor hetzelfde geld is het toeval, of is het precies andersom, heeft deze Bertha Mason haar naam in "High Water (for Charley Patton)" gevonden.
De volgende naam - George Lewis - geeft na een zoekopdracht juist weer vele mogelijkheden. Is het de Amerikaanse journalist George Lewis (1943), de jazz-klarinettist George Lewis (1900 - 1968), de trombonist, de acteur, de Engelse politicus? Allemaal heten ze George Lewis. Er is geen één antwoord.
De volgende naam, Charles Darwin, is makkelijker. Darwin (1809 - 1882) werd bekend als natuuronderzoeker, als auteur van o.a. On the origin of species en dankzij zijn evolutietheorie.
De volgende naam Fat Nancy is niet de bijnaam van een dikke dame, maar van een brug, ergens in Virginia. Op 12 juli 1888 bezweek Fat Nancy en zorgde voor een van de grootste treinrampen in Virginia. Op de plek waar ooit Fat Nancy lag staat nu een herdenkingsbord met onder de titel Wreck at the Fat Nancy o.a. de tekst: Here, on 12 July 1888, occurred one of Virginia's largest train disasters, the wreck of the Virginia Midland Railroad's Train 52, the Pledmont Airline. As it crossed the 44-foot-high, 487-foot-long trestle, called the Fat Nancy for a local African American woman who served as a trestle watcher and reported problems, the trestle collapsed. Nine passengers were killed.
Of is dit weer puur toeval? In "High Water (for Charley Patton)" zingt Dylan immers:
I asked Fat Nancy for something to eat, she said, "Take it off the shelf -
As great as you are a man,
You'll never be greater than yourself."
en dus is Fat Nancy in Dylans "High Water (for Charley Patton)" wel degelijk een vrouw en geen brug.
En toch, hoe absurd dit ook klinkt, ontkom ik niet aan de indruk dat Dylan gehoord moet hebben van Wreck at the Fat Nancy, het past ook perfect in "High Water (for Charley Patton)", zowel de muziek als de tekst doet mij regelmatig denken aan het Amerika van de 19de eeuw, de song zit vol rampspoed - denk aan het stijgende water - Wreck at the Fat Nancy, een brug - bij uitstek het middel om twee oevers te verbinden, om water te overbruggen - die het begeeft. Het is mijn verwrongen geest, ik hoor dingen die er niet zijn.
Maar dat is nou juist de kracht van "High Water (for Charley Patton)", het is een opeenstapeling van bekende namen, zinnen en kreten, van one-liners en scherpe woorden, ogenschijnlijk onsamenhangend, maar die te samen beelden oproepen bij de luisteraar.
Ik loop vooruit, terug.
IV - citaten en verwijzingen
"High Water (for Charley Patton)" bevat niet alleen een handvol bekende en minder bekende namen, maar ook een aantal verwijzingen naar oude songs, met name folk en blues. Eerder noemde ik al "High Water Everywhere part 1" en "part 2" van Charley Patton en "Kansas City". De eerst volgende, I'm no pig without a wig, komt uit een oud kinderversje:
AS I went to Bonner,
I met a pig
Without a wig,
Upon my word and honour
De regel like balloons made out of lead verwijst naar de uitdrukking to go down like a lead balloon, wat zoveel betekent als slecht ontvangen worden door een publiek.
The Cuckoo is a pretty bird, she warbles as she flies komt rechtstreeks uit de folksong "The Cuckoo", ook bekend als "The Coo Coo Bird". Begin jaren zestig stond dit nummer ook op het repertoire van Dylan en een uitvoering door Dylan is te vinden op de cd Live at the Gaslight 1962 .
De regel
I'm getting' up in the morning - I believe I'll dust my broom
verwijst uiteraard naar de eerste twee regels van de van Elmore James en Robert Johnson bekende klassieker "Dust My Broom":
I'm gonna get up in the mornin',
I believe I'll dust my broom
De regel
Thunder rolling over Clarksdale, everything is looking blue
tot slot, verwijst naar Clarksdale, Mississippi. Niet alleen de geboorteplaats van o.a. Sam Cooke, Muddy Waters en John Lee Hooker, maar ook de plaats waar, aldus de legende, Robert Johnson zijn ziel aan de duivel verkocht. In Clarksdale staat het Delta blues museum. Clarksdale wordt gezien als de geboorteplaats van de blues.
Tot zover de (bekende) namen, verwijzingen en citaten. Het zou me niet verbazen als ik er nog een of twee over het hoofd heb gezien. Maar dan, de namen, verwijzingen en citaten hebben alleen een functie wanneer ze door de luisteraar opgepikt worden.
V - de tekst
De tekst van "High Water (for Charley Patton)" klinkt als de waarschuwing van een onheilsprofeet. De dreiging komt van het water, het stijgende water. Kijk maar naar de titel. Maar de dreiging komt niet alleen van het water, het stijgende water klinkt in mijn oren meer als een metafoor, een metafoor voor onheil, doem.
Dit stijgende water, deze naderende onheil, zal niet alleen alles blank zetten, maar voor armoede zorgen.
Alles van waarde is weerloos, om met Lucebert te spreken:
High water risin' - risin' night and day
All the gold and silver are being stolen away
Er is geen ontsnappen aan, niet richting oost, niet richting west, zo lijkt Dylan met de daarop volgende regel te willen zeggen:
Big Joe Turner lookin' East and West
maar deze regel wordt direct gevolgd door
From the dark room of his mind
waardoor fantastische regels ontstaan:
… lookin' East and West
From the dark room of his mind
kijken richting oost en west in de donkere kamers van de geest. Er is geen weg uit, het onheil nadert.
In de regels die volgen wordt de link gelegd met de geboortestad van Big Joe Turner en de song "Kansas City", waarna het eerste couplet sluit met nogmaals de bevestiging wat de luisteraar - ik - al vermoedde, er is geen uitweg:
High water everywhere
Ook het tweede couplet begint weer met de onheilsboodschap:
High water risin', the shacks are slidin' down
Folks lose their possessions - folks are leaving town
Let wel the shacks, de hutten, glijden en niet de huizen. Folks en niet people verliezen hun bezittingen, verlaten hun stad. Door dit soort woordkeuze, door het noemen van Big Joe Turner in het eerste couplet, krijg ik gelijk een tijdsbeeld voor ogen bij het luisteren naar "High Water (for Charley Patton)" en dit tijdsbeeld heeft niks met vandaag of gisteren te maken, maar veel eerder met de laatste decennia van de negentiende eeuw.
Vervolgens voert Dylan de eerder genoemde Bertha Mason op en deze Berha Mason gooit er een one-liner uit waar je u tegen zegt:
… "You're dancin' with whom they tell you to
Or you don't dance at all."
Er is geen keuze. Gij zult luisteren.
Wat wordt gevolgd door:
It's tough out there
High water everywhere
Zo op papier lijken deze twee regels een bekrachtiging van Masons woorden, maar zoals Dylan het zingt klinkt het eerder als ironie, als relativering.
In het derde couplet komt de vrouwenverleider aan het woord, de vrouwenverleider uit ergens in de jaren veertig, vijftig van de twintigste eeuw. Luister maar:
I got a cravin' love for blazing speed
Got a hopped up Mustang Ford
Jump into the wagon, love, throw your panties overboard
Mijn datering van de jaren veertig, vijftig heeft met woordkeuze, met de muziek te maken, niet met de auto. De eerste Ford Mustang dateert namelijk uit 1964.
In de twee regels die volgen weet Dylan door de eerste opschepperige regel een regel uit een kinderversje net zo opschepperig te laten klinken:
I can write you poems, make a strong man lose his mind
I'm no pig without a wig
om vervolgens weer uit te komen bij de dreiging:
I hope you treat me kind
Things are breakin' up out there
High water everywhere
Het vierde vers wordt geheel beheerst door het stijgende, het dreigende water. En er vallen doden bij bosjes:
Coffins droppin' in the street
Like balloons made out of lead
Doodskisten vallen op straat als ballonnen gemaakt van lood. Die doodskisten vallen hard, het valt zwaar. Denk aan de eerder genoemde uitdrukking to go down like a lead balloon.
Een naamloze she bijt de zanger nog even toe dat hij niet op haar hulp hoeft te rekenen, dat ook zij bezig is te verdrinken. Ironie van de bovenste plank.
Na al dit onheil, na deze doden, na een gebrek aan hulp lijkt het volgende couplet met een grap, een mop te beginnen:
Well, George Lewis told the Englishman, the Italian and the Jew
maar niets is minder waar, het enig wat George Lewis de Engelsman (protestant), de Italiaan (katholiek) en de Jood te melden heeft, is weer een onvergetelijke one-liner en daar is niks grappigs aan:
"You can't open your mind, boys
To every conceivable point of view."
En dat het niet mogelijk is om de geest open te zetten voor ieder mogelijk gezichtspunt, blijkt wel uit de daarop volgende regels waarin Charles Darwin gevangen zit lang Highway five, een weg dwars door de zogenaamde Bible belt in het zuiden van Amerika. De evolutietheorie van Darwin zal geen geliefde theorie zijn in deze Bible belt, het is dan ook niet voor niks dat hij in "High Water (for Charley Patton)" gezocht wordt:
Judge says to the High Sheriff,
"I want him dead or alive
Either one, I don't care."
Het voorlaatste couplet begint met het eerder genoemde citaat uit "The Coo Coo Bird", direct gevolgd door woorden die nog het meest doen denken aan die van een doempredikant:
The Cuckoo is a pretty bird, she warbles as she flies
I'm preachin' the Word of God
I'm puttin' out your eyes
om verder te gaan met de one-liner van Fat Nancy.
Het laatste couplet begint wederom met een citaat uit een bekende song, om te vervolgen met een onconventionele kijk op de omgang met vrouwen:
I'm getting' up in the morning - I believe I'll dust my broom
Keeping away from the women
I'm givin' 'em lots of room
Vervolgens is het aan het onweren boven Clarksdale - home of the Deltablues - en is geluk niet mogelijk tenzij de ander ook gelukkig is:
Thunder rolling over Clarksdale, everything is looking blue
I just can't be happy, love
Unless you're happy too
Eind goed, al goed? Dacht het niet:
It's bad out there
High water everywhere
De tekst van "High Water (for Charley Patton)" is een samenraapsel van namen, citaten en one-liners, ogenschijnlijk lijken ze niks met elkaar te maken, maar samen roepen ze sterke beelden op. Beelden van een tijd, ergens eind negentiende, begin twintigste eeuw. Een tijd waarin het leven nog 'simpel' was, een tijd waarin de mens nog in kleine gemeenschappen woonde, waarin iedereen iedereen kende omdat de dagelijkse gang zelden verder reikte dan de grenzen van het eigen dorp.
Maar ook een tijd waarin de dreiging van natuurrampen deel uit maakte van het leven, waarin nog niet of nauwelijks te voorspellen was wanneer de natuur haar verwoestende werk over de mensheid zou uitstorten. Een tijd waarin een natuurramp, zoals een overstroming, werd gezien als de torn Gods.
"High Water (for Charley Patton)" doet mij vaak denken aan de film O Brother Where Art Thou? (2000) van de gebroeders Coen. De beelden opgeroepen door "High Water (for Charley Patton)" en de beelden in O Brother Where Art Thou? lijken vaak naadloos op elkaar aan te sluiten. En ook de door banjo gedomineerde muziek van "High Water (for Charley Patton)" sluit naadloos aan bij de soundtrack van O Brother Where Art Thou?, bij de muziek uit een tijd ver verwijderd van de tijd waarin Dylan "High Water (for Charley Patton)" schreef.
En toch, is er het contrast. In O Brother Where Art Thou? komt de overstroming als een bevrijding, niet als een bedreiging.
"High Water (for Charley Patton)" brengt de luisteraar voor een minuut of vier naar een wereld in het verleden.
Naar een wereld waarin Darwin de vijand is, een wereld waarin Charley Patton en Big Joe Turner nog klinkende namen zijn en iedereen "Dust My Broom", "The Coo Coo Bird" en andere standards uit de folk en de blues kan fluiten. Een wereld waarin de dreiging van het stijgende water als een niet te keren noodlot boven de dagelijkse gang hangt.
It's tough out there
High water everywhere
*****
2 opmerkingen:
Een geruststelling: Stan Rijven is op z'n 65ste met pensioen gegaan, maar Dylan gelukkig nog lang niet!
En ik denk er net zo over als jij: Love & Theft is het beste album van Dylan van de laatste 15 jaar! Staat ergens in mijn top 5, zo niet top 3.
Na de vloed te horen van jou is goed!
Een reactie posten