4th time around - deel I

I - 14 februari 1966

Ergens tegen het eind van het album Blonde on blonde, tussen de aandacht eisende meesterwerken als Visions of Johanna, Stuck inside of Mobile with the Memphis blues again en Sad eyed lady of the lowlands, tussen de bekend in het oor klinkende singles Rainy day women # 12 & 35, I want you en Just like a woman, tussen al dat muzikale geweld houdt 4th time around zich schuil, een makkelijk over het hoofd te zien rustpunt.
4th time around – of moet het Fourth time around zijn zoals in Lyrics 1962 – 1985 staat - werd in de middag van 14 februari 1966 opgenomen in Columbia music row studios in Nashville.
Achttien takes, waarvan twee compleet, voor de versie die op Blonde on blonde zou verschijnen op de band stond. Over welke muzikant wat speelt tijdens de sessies voor Blonde on blonde lijken de ‘dylanologen’ het maar niet eens te kunnen worden. De opnamesessie voor 4th time around is geen uitzondering. Ik houd het op Bob Dylan (zang, acoustische gitaar en mondharmonica), Kenny Buttrey (drums), Wayne Moss (Spaanse gitaar), Joe South (bas), Charlie McCoy (Spaanse gitaar) en Al Kooper (orgel).
Wie Blonde on blonde op cd afspeelt om naar 4th time around te luisteren, zal het orgel niet horen, hoe kan dat?
Nu wordt het ingewikkeld. Blonde on blonde is opgenomen met 4 track. Dit betekent dat gezien de hoeveelheid op te nemen instrumenten (plus zang), meerdere instrumenten op één track opgenomen moesten worden. Tijdens de opname van 4th time around zijn het orgel en de drums op één track opgenomen.
Na de opname blijkt het geluid van het orgel de drums uit de mix te verdringen. Een oplossing zou kunnen zijn om het volume van de drums in de mix harder te zetten, ware het niet dat, zoals boven reeds gemeld, de drums en het orgel op één track zijn opgenomen. Als het volume van de drums harder wordt gezet, zal het volume van het orgel ook toenemen, waardoor het probleem blijft.
Er wordt besloten om het orgel uit de mix te halen. Hierdoor verdwijnt echter ook de drumpartij uit 4th time around. De nieuwe drumtrack werd op 16 juni 1966 door Kenny Buttrey in Nashville opgenomen.
Nou wordt het interessant. De afgekeurde versie met orgel (en de eerste drumpartij) van 4th time around verscheen om onduidelijke redenen op vroege stereopersingen van Blonde on blonde en op de Franse en Canadese monopersingen.
De versie zonder orgel (en met de op 16 juni 1966 opgenomen drumpartij) verscheen op de monopersingen, latere stereopersingen en cd-versies van Blonde on blonde.[1]
De versie met orgel is een bak geluid waarin de melodie en Dylans stem verdrinken, de versie zonder orgel is een prachtige song, een verborgen schoonheid, weggestopt ergens tegen het eind van Blonde on blonde. 4th time around is – net als Temporary like Achilles – een rustpunt op Blonde on blonde.
4th time around wordt vaak geïnterpreteerd als een song over een driehoeksverhouding - een man gevangen tussen twee vrouwen – maar het is volgens mij veel meer een moodpiece, een ‘gemoedsstuk’. Natuurlijk zit het verhaal van de driehoeksverhouding in 4th time around, maar dat is niet wat de song interessant maakt.
In 4th time around wordt de werkelijkheid anders voorgesteld. Let wel, ‘anders’ voor de luisteraar, niet voor de auteur. Neem de eerste vijf regels:

When she said,
‘Don’t waste your words, they’re just lies,’
I cried she was deaf.
And she worked on my face until breaking my eyes,
The said, ‘What else you got left?’

Het is niet moeilijk om hier een letterlijke hervertelling – of interpretatie – van te geven, maar dat heeft geen waarde, het zal alleen maar afbreuk doen aan de schoonheid van de song. Veel belangrijker nog dan wat Dylan zingt in een ‘gemoedsstuk’ als 4th time around, is hoe Dylan het zingt. De eerste vijf regels zoals boven weergegeven is, is de manier waarop ze in Lyrics 1962 – 1985 staan. Maar zo zingt Dylan deze regels niet, hij zingt de regels als volgt, waarbij ik de woorden waar Dylan nadruk op legt, vet heb weergegeven:

When
she said, ‘Don’t waste
your words, they’re just lies,’
I cried she was deaf.

Hey she worked on my face
until breaking my eyes,
An’ sayin’, ‘What else you got left?’

Natuurlijk worden de accenten mede bepaald door de driekwartsmaat waarin de song is geschreven, de accenten liggen bijna allemaal op de eerste tel van de maat. Maar Dylan zou Dylan niet zijn als hij zich niet zou onttrekken aan het ‘opgelegde’ ritme – de accenten op de eerste tel.
In de regel Hey she worked on my face legt Dylan de accenten net naast de eerste tel, zodat hij toch de nadruk weet te leggen op de belangrijkste woorden van de regel, worked en face.
Het zijn dit soort details – het verschuiven van de accenten zodat de belangrijkste woorden in een regel naar voren komen - die Dylan tot een groot zanger maken. Dit soort kleine Dylaneske details in de manier van zingen maakt de Columbia reclameslogan uit de jaren zestig – Nobody sings Dylan like Dylan – tot een waarheid als een koe.

II – de vierde keer dat de vogel is gevlogen

Dylan schreef 4th time around in februari 1966[2] twee maanden na de release van het album Rubber soul van The Beatles met daarop het nummer Norwegian wood (this bird has flown). De overeenkomsten in melodie tussen Norwegian wood (this bird has flown) en 4th time around dreven John Lennon tot paranoia. Was Dylans 4th time around bedoeld als compliment of als ironische belediging?
Ook Lennon moet gehoord hebben dat Norwegian wood (this bird has flown) – an sich een goede song – zich verhoudt tot 4th time around als een kindertekening tot een Picasso. Daar waar Norwegian wood (this bird has flown) na enkele draaibeurten al begint te vervelen, wint 4th time around met iedere draaibeurt alleen maar kracht. Vergelijk alleen al de eerste paar regels tekst van Norwegian wood (this bird has flown) met de eerste paar regels tekst van 4th time around zoals hierboven weergegeven en het kwaliteitsverschil is duidelijk:

I once had a girl,
or should I say she once had me.
She showed me her room,
Isn’t it good?
Norwegian wood.

Daar waar de tekst van 4th time around werkt als ‘gemoedsstuk’, is de tekst van Norwegian wood (this bird has flown) niet meer dan een ‘versje’ dat na één keer luisteren al haar geheimen prijs geeft. 4th time around is op de lange termijn een veel betere song dan Norwegian wood (this bird has flown).
Dat neemt niet weg dat het op z’n zachtst gezegd niet collegiaal van Dylan is om zo kort na de release van Norwegian wood (this bird has flown) de melodie te ‘lenen’ om er een betere song van te maken. Het getuigt van arrogantie dat Dylan dit toch heeft gedaan.
De titel 4th time around suggereert dat de vork toch anders in de steel zit, dat er sprake is van een sneeuwbaleffect, dat dit song nummer vier is in een wederzijdse beïnvloeding tussen the Beatles / John Lennon en Bob Dylan. En van wederzijdse beïnvloeding is zeker sprake.
Twee voorbeelden. 1. John Lennon beïnvloed door Bob Dylan: I’m a loser (1964). John Lennon over I’m a loser:

Yeah, that’s me in my Dylan period, ‘cos that’s got the word ‘clown’ in it. I always objected to the word ‘clown’ but Dylan had used it so I thought it was alright and it rhymed with whatever I was doing.[3]

2. Dylans I wanna be your lover (1965)[4] is zonder enige twijfel een (hilarische) parodie op I wanna be your man van the Beatles.
Dylan over the Beatles tijdens een telefonisch interview met Max Jones in 1965:

Max Jones: What do you think of the Beatles as artists and people?
Bob Dylan: Oh, I think they’re the best. They’re artists and they’re people.[5]

En tijdens een persconferentie in Austin, Texas in september 1965:

Journalist: Have the Beatles have any influence on your work?
Dylan: Well, they haven’t influenced the songs or sound. I don’t know what other kind of influence they might have. They haven’t influenced the songs or the sound.[6]

Nog geen maand na de persconferentie in Austin nam Dylan I wanna be your lover op. Er is geen twijfel over mogelijk dat hij de song schreef (en opnam) met I wanna be your man van the Beatles in zijn achterhoofd.
De titel 4th time around dekt niet de lading van de inhoud van de song. De titel is gekozen, zo stel ik mij voor, vanwege de herhalende wederzijdse beïnvloeding tussen the Beatles en Dylan. The Beatles ‘lenen’ van Dylan, Dylan ‘leent’ van the Beatles en deze song is de vierde song waarbij dit is gebeurd.
Niks arrogantie, zoals eerder gesuggereerd, maar een spel, een grap. Een grap die een niet begrijpende John Lennon tot paranoia dreef.

[1] De informatie over de verschillende versies van 4th time around heb ik grotendeels gevonden op de website Electric Dylan van Roger Ford (gezien online 10 augustus 2008: http://www.rdf.pwp.blueyonder.co.uk/) Er is natuurlijk nog veel meer te zeggen over verschillende versie van 4th time around, zo is bijvoorbeeld de versie van 4th time around op de Canadese monopersing van Blonde on blonde 20 seconden korter dan de versie op de Amerikaanse monopersing, maar dit is niet de plek om daar verder op in te gaan. Voor meer informatie over de vele versies van Blonde on blonde verwijs ik de lezer naar de fantastische website Electric Dylan van Roger Ford.
[2] Patrick Humphries & John Bauldie – Absolutely Dylan (Viking studio books, 1991; blz. 188)
[3] Steve Lowe – When we were kings (Q Dylan oktober 2000; blz. 57)
[4] I wanna be your lover werd opgenomen in oktober 1965 en voor het eerst officieel uitgebracht in 1985 op Biograph.
[5] eerste publicatie: Melody maker 27 maart 1965
[6] Bob Dylan a retrospective (ed. Graig McGregor) (Picador1975; blz. 111)

27 augustus: Met dank aan Peerke voor de reactie. Deel II volgt.