This Wheel’s On Fire (1967) - door Jochen

This Wheel’s On Fire (1967)

Zo langzamerhand heeft het wel de status van een klassieker, het boek van de drummer van The Band (1993). Het is een schoolvoorbeeld van een opkomst-en-ondergangtragedie, opgeleukt met vijandig, bitter venijn (Robbie Robertson krijgt er goed van langs) en een Hoorn des overvloeds aan onthullende, hilarische en ontroerende anekdotes. Niet helemaal duidelijk wordt waarom Levon Helm zijn autobiografie uitgerekend naar “This Wheel’s On Fire” noemt, maar de door hem geciteerde uitspraak van mede-Bandlid Rick Danko, de coauteur van de song, zou een sleutel kunnen zijn:

Die eerste royaltycheques die binnenkwamen bezorgden sommigen van ons bijna een hartaanval. ‘This Wheel’s On Fire’ was niet eens een echte hit geweest, maar wel door een aantal artiesten opgenomen. Uit het niets kreeg ik zomaar een paar honderdduizend dollar! En dat was de helft van de songschrijverroyalty’s voor één liedje. We waren verbijsterd over deze enorme meevaller. We wisten helemaal niet dat er zoiets bestond. En hoe je ermee moest omgaan stond ook al niet in de handleiding.

In eerste instantie is het amusant, die naïviteit van de mannen van The Band, die op dat moment toch al wat jaren meedraaien in de muziekbusiness en met Dylan al rond de hele wereld hebben getoerd. Later in het werk wordt echter duidelijk dat Helm achteraf bezien alle vergaarde geld en roem als de wortel van de komende ellende ziet. Na het succes van Music From The Big Pink (1968) en The Band (1969) en hits als “The Weight” en “The Night They Drove Old Dixie Down”, vertelt hij, verwordt hun leven tot een absurde achtbaan van luxe, drugs en klatergoud. Vreemd is vooral het gedrag van de mensen eromheen; plotseling krijgen ze van alles in de schoot geworpen, wildvreemde mensen willen hun per se cadeaus geven, drugs krijgen ze overal vanzelf toegestopt, rekeningen hoeven niet meer betaald te worden. Dat heeft, analyseert Helm, de band, onze vriendschap en eigenlijk onze levens kapot gemaakt.
Vandaar misschien “This Wheel’s On Fire” als titel voor zijn boek: die eerste royaltycheque is het begin van het einde.

Danko heeft overigens niet gelijk, als hij stelt dat het lied helemaal geen echte hit was. In Engeland scoort Julie Driscoll met Brian Auger and The Trinity flink met het lied (no. 5 in de UK Single Chart), een versie die vandaag wordt beschouwd als een monument, als een vaandeldrager van de psychedelische muziek uit die jaren. De Britten hebben de hit te danken aan een wat kille, opmerkelijk zakelijke opruimactie van Dylan. In die mythische zomer van ’67, als de meester met de mannen van The Band in dat Grote Roze huis de legendarische Basement Tapes opneemt, selecteert hij een tiental – in zijn ogen – wegwerpertjes, die manager Albert Grossman in Londen, bij muziekuitgeverij Feldmans, aan een klein clubje begerige muzikanten aanbiedt. Manfred Mann pikt “The Mighty Quinn” op, The Fairport Convention is blij met “Million Dollar Bash” en Brian Augers hart maakt een sprongetje bij “This Wheel’s On Fire”. 
Grossman komt overigens niet, zoals hardnekkige geschiedschrijving wil, met acetaatpersingen aanzetten, maar met een doodgewone bandopname, zoals Dylankenner Hans Seegers heeft aangetoond. Daarvan, van die bandopname, worden in Engeland wel een paar zogeheten Emidisc-kopieën gemaakt (een soort cd-r avant la lettre), die dan uiteindelijk ook in het bootlegcircuit terechtkomen.

Dat Rick Danko de muziek bij de liedtekst heeft geschreven, zal wel de reden zijn dat Dylan zo gemakkelijk afstand doet van de song. Hij heeft weliswaar een spreekwoordelijk slechte kijk op de kwaliteit van eigen songs, maar het is moeilijk te geloven dat Dylan de uitzonderlijke schoonheid van dit “This Wheel’s On Fire” zou kunnen ontgaan. Hoewel… dit is natuurlijk ook het genie dat bijvoorbeeld “Mama You Been On My Mind”, “Farewell Angelina” en “I’ll Keep It With Mine” verwerpt, en nog een twintigtal andere meesterwerkjes passeert.
“This Wheel’s On Fire” hangt wel ergens in de top van al die verstoten juwelen. De openingsregel If your mem’ry serves you well heeft al, met dank ook aan Julie Driscolls voordracht, de tijdloze, granieten kracht van klassiekers als Denkend aan Holland, of Do not go gently into that good night, of Ich weiß nicht, was soll es bedeuten, en is minstens zo bekend als de officiële titel van het lied.
Het ís ook een prachtige regel. Het speelt subtiel met de versteende uitdrukking if my memory serves me well, een uitdrukking die in de meeste talen wel bestaat, maar door de verschuiving van eerste persoon naar tweede persoon plots een agressieve, snerende lading krijgt. Het is niet, zoals sommige analisten denken, een Rimbaudparafrase. Inderdaad, Rimbaud opent Une Saison en Enfer met “si je me souviens bien”, maar het is teveel eer om die woordcombinatie aan de Franse poëet toe te schrijven; de uitdrukking bestaat echt al eeuwen. Wel zit Dylan hier op een niveau dat herinnert aan zijn beste werken uit de jaren hiervoor, aan “Like A Rolling Stone”, aan “She’s Your Lover Now”, aan “Most Likely You Go Your Way”. Thematisch sowieso. Een vrijer met een scherpe tong geselt zijn liefdespartner met vinnig venijn. Inhoudelijk wijkt de dichter af van al die put-down songs. Dit keer wordt de geliefde niet aan de dijk gezet, maar integendeel juist met woeste minachting exclusief geclaimd. De woorden die de verteller kiest brengen een vreemde, unheimische spanning in de tekst. Het is me nogal een lugubere, kwaadaardige minnaar die hier aan het woord is: no man alive will come to you en het viermaal herhaalde ‘je wist toch dat we elkaar zouden weerzien’ zijn de woorden van een rancuneuze, gevaarlijke belager die eigenlijk een straatverbod verdient.

Net zo overspannen als de Rimbaudduidingen zijn de exegeten die de Bijbel erbij pakken. Sommigen zien in het lied een monoloog tot God, maar kunnen dan versregels als I was goin’ to confiscate your lace uiteraard volstrekt niet binnen zo’n interpretatie plaatsen. De trigger is de titel, dat dan rechtstreeks tot Ezechiël te herleiden zou zijn, die brandende wielen in zijn visioenen ziet (gek genoeg komt Daniël 7:9 niet langs; Zijn troon was vuurvonken, deszelfs raderen een brandend vuur). En Greil Marcus hoort zelfs een, niet nader uitgeduide, ‘preek over Openbaring’ door een grimmige, verwijtende predikant.
De Bijbelfanaten negeren de emotionele context van het refrein. De dichter Dylan vindt en zoekt hier een prettig klinkende metafoor die gevoelsmatig in de buurt komt van hetgeen hij wil uitdrukken: drift, verterende hartstocht, wraakzuchtige passie. Heel vergelijkbaar met andere taalvondsten op de Basement Tapes zoals “round that horn” (“Lo And Behold!”) en “now, it’s king for king / queen for queen" (“Down In The Flood”), of eerdere songs als “It’s All Over Now, Baby Blue”, met eigenlijk onzinnige, maar binnen het tekstverband passende ‘foute’ uitdrukkingen zoals “crying like a fire in the sun”.



De hitversie van Julie Driscoll en Brian Auger leidt uiteindelijk tot een herbewerking in de jaren 90, die de immens populaire televisiecomedy Absolutely Fabulous als herkenningstune gebruikt. Daarmee is “This Wheel’s On Fire” in elk geval op het Oude Continent tot het collectieve geheugen doorgedrongen en de vele, vele covers houden die status alleen maar in stand. Vlak daarvoor heeft het mascaracollectief Siouxsie and the Banshees ook al de Top 20 bereikt met een steriele, maar niet onaantrekkelijke versie (1987), net als in Australië de wat geëxalteerde, psychedelische spierballencover van het charmante bandje Flake (1970).
Tussendoor heeft de halve eredivisie van de popwereld zich ook uitgeleefd. Rod Stewart, Golden Earring, Elvis Costello, The Hollies (weer gruwelijk), Neil Young (met The Sadies op het erg sympathieke Garth Hudson presents a Canadian Celebration of The Band, 2010 – een schitterende, trashy versie waarmee het lied opeens een volbloed Neil Young-song wordt) en Kylie Minogue zijn maar een paar van de namen.

Een van de fraaiste, naast het beschermde cultuurgoed van Julie Driscoll, blijft echter toch wel een ander oudje: The Byrds. Het openingsnummer van het onderschatte album Dr. Byrds & Mr. Hyde (1969) is een prachtige mix van countryrock en psychedelische pop, met passende, holle achtergrondzang in het refrein en een al even passende klagerige voordracht van Roger McGuinn.
Buiten mededinging is natuurlijk de onweerstaanbare standaardversie van The Band zelf, maar erkend moet wel worden dat Levon Helm het tot zijn lijflied heeft gepromoveerd. Niet alleen omdat hij zijn autobiografie ernaar vernoemt, maar vooral omdat hij het lied tot aan zijn dood blijft spelen. Zijn laatste officiële optreden, 24 maart 2012 in Tarrytown Music Hall, een maand voor zijn dood, opent ook weer met “This Wheel’s On Fire”. Op 27 april 2012 wordt hij begraven op Woodstock Cemetery, tegenover de Bandmaat die hem de muziek van zijn lijflied schonk, Rick Danko. 

This Wheel’s On Fire

If your mem’ry serves you well
We were goin’ to meet again and wait
So I’m goin’ to unpack all my things
And sit before it gets too late  
No man alive will come to you
With another tale to tell
But you know that we shall meet again
If your mem’ry serves you well
This wheel’s on fire
Rolling down the road
Best notify my next of kin
This wheel shall explode!

If your mem’ry serves you well
I was goin’ to confiscate your lace
And wrap it up in a sailor’s knot
And hide it in your case
If I knew for sure that it was yours . . .
But it was oh so hard to tell
But you knew that we would meet again
If your mem’ry serves you well
This wheel’s on fire
Rolling down the road
Best notify my next of kin
This wheel shall explode!

If your mem’ry serves you well
You’ll remember you’re the one
That called on me to call on them
To get you your favors done
And after ev’ry plan had failed
And there was nothing more to tell
You knew that we would meet again
If your mem’ry served you well
This wheel’s on fire
Rolling down the road
Best notify my next of kin
This wheel shall explode!